Memarlıq “Nobel”i

Pritsker mükafatını bu dəfə afrikalı memar aldı

2022-ci ildə Pritsker mükafatı laureatlarının adları açıqlanıb. Münsiflər heyətinin qərarına əsasən, memarlıq dünyasında Nobel mükafatının analoqu sayılan bu mükafat tarixdə ilk dəfə afrikalı sənətkara nəsib olub.

Təşkilat komitəsinin bəyanatında bildirilir ki, bu hazırda Almaniyanın paytaxtı Berlində yaşayan Burkina Faso mənşəli sənətkar 56 yaşlı Dyebedu Fransis Keredir. O, öz əsərlərində yerli materiallara və ənənəvi sənətlərə üstünlük verir. Münsiflər heyəti onu ifrat çatışmazlığı olan ölkələrdə memarlığın pioneri adlandırıb. Müəllifin əl işlərində gözəllik, təvazökarlıq, cəsarət və ixtiraçılıq xüsusi qeyd edilib.

Mətbuata açıqlama verən memar deyib: “Mən paradiqmanı dəyişdirməyə, insanları arzularla yaşamağa və çağırışların qarşısını almağa sövq etməyə ümidvaram. Yalnız zəngin olduğunuza və bunu ödəyə biləcəyinizə görə resursları boşuna sərf etməyin. Amma keyfiyyətli şeylər yaratmaq arzusundan imtina etmək lazım deyil, hətta əgər sən kasıb adamsansa...”

Kerenin işləri - üç qitədə

Karyerası ərzində Kere həm vətənində, həm də onun hüdudlarından kənarda - Keniyada, Malidə, Uqandada, həmçinin Almaniya və ABŞ-da maraqlı layihələr üzərində işləyib. Onun əsərləri arasında məktəblər, səhiyyə müəssisələri, ictimai binalar və məkanlar var. Memar öz fəaliyyətində yerli materiallara və ənənəvi sənətlərə üstünlük verir.

Məsələn, onun vətənində, Qando kəndində 2001-ci ildə tikilmiş ibtidai məktəb binası deyilənlərə nümunə ola bilər. Tikintidə sement ilə uyğunluqda gildən istifadə edilib, geniş qaldırılmış metal dam isə təbii ventilyasiya yaradır və kondisionerlərsiz ötüşməyə imkan verir. Bundan başqa, Kere layihələndirmə və tikinti mərhələlərində yerli sakinləri işlərə cəlb edib.

Əvvəlki laureatlar arasında iki alman və Zaha Hadid də var

Pritskerlər ailəsi (“Hyatt” hotelləri şəbəkəsinin sahibləri) tərəfindən təsis edilən nüfuzlu mükafat hər il memarlıq sahəsində əldə olunan nailiyyətlərə görə verilir. 1979-cu ildən verilən mükafatın həcmi 100 min dollar (91 min avroya yaxın) təşkil edir.

Bu sülalənin banisi isə Kiyevdən Çikaqoya köçmüş vəkil Nikolay Yakovleviç Pritskerdir (1871-1956). Mükafat onun nəvəsi Cey Pritsker (1922-1999) tərəfindən təsis edilib.

“Alman dalğası” radiostansiyası xəbər verir ki, onun laureatları iki dəfə almanlar olub. 1986-cı ildə Köln şəhərindəki “Xarabalıqlarda Madonna” kilsəsinin müəllifi Qotfrid Böm memarlıq mükafatını alıb, 2015-ci ildə isə Münhendə Olimpiya Stadionunun dam örtüyünün yaradıcısı Fray Otto ölümündən sonra Pritsker mükafatına layiq görülüb.

Xatırladaq ki, 2012-ci ildə Bakıda açılmış Heydər Əliyev Mərkəzinin inşasına görə Böyük Britaniyanın Dizayn Muzeyinin “İlin Dizaynı” mükafatına layiq görülmüş dünya şöhrətli memar Zaha Hadid tarixdə Pritsker mükafatını alan ilk qadındır.

Rizvan CƏFƏROV

Azərbaycan.- 2022.- 19 mart.- S.8.