Memarlıq “Nobel”i
Pritsker mükafatını
bu dəfə afrikalı memar aldı
2022-ci ildə
Pritsker mükafatı
laureatlarının adları
açıqlanıb. Münsiflər heyətinin qərarına
əsasən, memarlıq
dünyasında Nobel mükafatının
analoqu sayılan bu mükafat tarixdə ilk dəfə afrikalı sənətkara
nəsib olub.
Təşkilat komitəsinin bəyanatında
bildirilir ki, bu hazırda Almaniyanın paytaxtı Berlində yaşayan
Burkina Faso mənşəli sənətkar 56 yaşlı
Dyebedu Fransis Keredir. O, öz əsərlərində
yerli materiallara və ənənəvi sənətlərə üstünlük
verir. Münsiflər heyəti onu
ifrat çatışmazlığı
olan ölkələrdə
memarlığın pioneri
adlandırıb. Müəllifin əl işlərində gözəllik, təvazökarlıq,
cəsarət və ixtiraçılıq xüsusi
qeyd edilib.
Mətbuata açıqlama
verən memar deyib: “Mən paradiqmanı dəyişdirməyə,
insanları arzularla yaşamağa və çağırışların qarşısını almağa
sövq etməyə ümidvaram. Yalnız zəngin olduğunuza
və bunu ödəyə biləcəyinizə
görə resursları
boşuna sərf etməyin. Amma keyfiyyətli şeylər
yaratmaq arzusundan imtina etmək lazım deyil, hətta əgər sən kasıb adamsansa...”
Kerenin işləri
- üç qitədə
Karyerası ərzində Kere həm vətənində,
həm də onun hüdudlarından kənarda - Keniyada, Malidə, Uqandada, həmçinin Almaniya və ABŞ-da maraqlı layihələr üzərində işləyib. Onun əsərləri
arasında məktəblər,
səhiyyə müəssisələri,
ictimai binalar və məkanlar var. Memar öz fəaliyyətində
yerli materiallara və ənənəvi sənətlərə üstünlük
verir.
Məsələn, onun vətənində, Qando kəndində 2001-ci ildə
tikilmiş ibtidai məktəb binası deyilənlərə nümunə
ola bilər.
Tikintidə sement ilə
uyğunluqda gildən
istifadə edilib, geniş qaldırılmış
metal dam isə təbii
ventilyasiya yaradır və kondisionerlərsiz ötüşməyə imkan
verir. Bundan başqa, Kere
layihələndirmə və
tikinti mərhələlərində
yerli sakinləri işlərə cəlb edib.
Əvvəlki laureatlar
arasında iki alman və Zaha
Hadid də var
Pritskerlər ailəsi
(“Hyatt” hotelləri şəbəkəsinin
sahibləri) tərəfindən
təsis edilən nüfuzlu mükafat hər il
memarlıq sahəsində
əldə olunan nailiyyətlərə görə
verilir. 1979-cu ildən verilən mükafatın həcmi
100 min dollar (91 min avroya yaxın)
təşkil edir.
Bu sülalənin
banisi isə Kiyevdən Çikaqoya köçmüş vəkil
Nikolay Yakovleviç Pritskerdir (1871-1956). Mükafat onun nəvəsi Cey Pritsker (1922-1999) tərəfindən təsis
edilib.
“Alman dalğası” radiostansiyası
xəbər verir ki, onun laureatları
iki dəfə almanlar olub. 1986-cı ildə Köln şəhərindəki
“Xarabalıqlarda Madonna” kilsəsinin
müəllifi Qotfrid Böm memarlıq mükafatını alıb,
2015-ci ildə isə Münhendə Olimpiya Stadionunun dam örtüyünün
yaradıcısı Fray Otto ölümündən sonra
Pritsker mükafatına
layiq görülüb.
Xatırladaq ki,
2012-ci ildə Bakıda
açılmış Heydər
Əliyev Mərkəzinin
inşasına görə
Böyük Britaniyanın
Dizayn Muzeyinin “İlin Dizaynı” mükafatına layiq görülmüş dünya
şöhrətli memar
Zaha Hadid tarixdə Pritsker mükafatını alan
ilk qadındır.
Rizvan CƏFƏROV
Azərbaycan.-
2022.- 19 mart.- S.8.