Tütün həm can alır, həm də pul sovurur

Bir dənəsi insan ömrünü 11 dəqiqə azaltsa da, hər il dünyada təxminən 5 trilyon ədəd siqaret çəkilir

Dünyada siqaret çəkilməsi qlobal pandemiya kimi qalır. Son illərdə müxtəlif xəstəliklərin, ilk növbədə ağ ciyər xəstəliklərinin kəskin şəkildə artması tütün epidemiyasına qarşı qlobal mübarizəni aktual mövzuya çevirib.

Ümumiyyətlə, hər 5 ölümdən biri siqaret çəkməkdən olur. Bir ədəd siqaret, insan həyatını 11 dəqiqə azaldır. Dünyada siqaret çəkən insanların 69 faizi siqaretdən canını qutarmaq istəyir. Hər gün 85 min gənc siqaretə başlayır və bunların da 22 mini siqaretdən canını qutara bilmir.

Alimlərin apardıqları araşdırmalarda isə hazırda ən çox siqaret çəkilən ölkələrin reklamçılarının hansı hiylələrdən istifadə etdikləri barədə maraqlı faktlar üzə çıxıb.

Beş nəfərdən biri siqaret çəkir

Beynəlxalq "Tobacco Atlas" məcmuəsində yer alan məlumatda qeyd edilir ki, siqaret çəkmək Yer kürəsinin sakinlərinin hələ də qurtula bilmədiyi, sağlamlığa ciddi ziyan vuran zərərli vərdişlərdən biridir. Hazırda dünyada 1,3 milyard siqaret çəkən var. Onlar arasında isə kişilər qadınlardan təxminən beş dəfə çoxdur. Əksəriyyəti siqaretdən, 200 milyon adam isə digər tütün məmulatlarından istifadə edir.

Dünyada hər il təxminən 5 trilyon siqaret çəkilir və təkcə 2019-cu ildə tütün istehlakı 8,7 milyon insanın ölümünə səbəb olub. Bir milyondan çox adam isə passiv siqaretçəkmədən dünyasını dəyişib. Bununla belə, müsbət tendensiya da var. 2007-ci ildə siqaret çəkənlərin sayı 23 faiz idisə, 2019-cu ildə bu, 20 faizdən az olub. İlk növbədə inkişaf etmiş zəngin sənaye ölkələrində məhdudlaşdırıcı tədbirlər sayəsində irəliləyiş nəzərə çarpır. Ən çox tütün istehlakı Şimali Makedoniya, Belarus və Bolqarıstandadır. Bu ölkələrdə ildə adambaşına təxminən 2400-2500 siqaret düşür. Müqayisə üçün qeyd edək ki, bir rusiyalı Çin sakini kimi ildə orta hesabla 1900 siqaret çəkir.

Digər tərəfdən, tütün sənayesi yeni taktikalardan istifadə edir. O, getdikcə bu sahədə tənzimləməsi zəif olan yoxsul ölkələrə diqqət yetirir və gənclərə arxalanır. Alimlər müəyyən ediblər ki, 135 ölkədən 63-də gənclər arasında tütündən istifadə artıb. Siqaret və digər tütün məmulatlarının 50 milyondan çox istifadəçisi 13-15 yaşlı uşaqlardır. Onların sayı ən çox Bolqarıstan, Rumıniya, Slovakiya və Xorvatiyadadır. Həmin ölkələrdə yeniyetmələrin üçdə biri siqaretdən sui-istifadə edir.

Marketinq strategiyası dəyişib

Marketinq strategiyası da artıq dəyişib. Reklam artıq ayrı-ayrı brendlərə və məhsullara diqqət yetirmir, əksinə, siqaretçəkmə vərdişini cazibədar və arzuolunan bir hal kimi təbliğ edir. Marketinq həm də daha gizli və hiyləgər yol tutub. Belə ki, indi tütün məmulatları filmlərdə və sosial şəbəkələrdə nümayiş etdirilir.

Statistikaya görə, Almaniyada hər dördüncü qadın və 18 yaşdan yuxarı hər üçüncü kişi siqaret çəkir. Ümumilikdə almanlar 2021-ci ildə tütün məmulatlarına təxminən 30 milyard avro xərcləyib.

2021-ci ildə 71,8 milyard siqaret istehlak olunub. Bu, əvvəlki illə müqayisədə, demək olar ki, üç faiz azdır. Yəni orta hesabla almanlar adambaşına 863 siqaret çəkib.

Digər tərəfdən, elektron siqaretlər və ya tütün qızdırıcıları kimi alternativ məhsullar, əksinə, daha çox yayılıb. Qəlyan tütününün istehlakı 40 faiz artaraq 8400 tona çatıb. Narkomaniya ilə Mübarizə Mərkəzinin (DHS) hesabatının müəllifləri bunu əsasən yeniyetmə və gənclərin çəkdiyi xüsusi qəlyan tütününün populyarlığı ilə əlaqələndirirlər. Eyni zamanda bu yaş qrupunda klassik tütün istehlakı azalmaqda davam edir. Alman yeniyetmələrinin, demək olar ki, üçdə biri iyirmi il əvvəl siqaret çəkirdisə, 2018-ci ildə onların sayı 7 faizə düşüb.

Azərbaycan da zərərli vərdişlə mübarizə aparır

2019-cu ildə aparılmış tədqiqatın nəticələrinə əsasən, Azərbaycanda 15-19 yaşlı əhalinin 0,2 faizi, 20-44 yaşlı əhalinin 13,6 faizi, 45-64 yaşlı əhalinin 21,5 faizi siqaret çəkir. Siqaret çəkənlərin 13,2 faizinin yaşı 65-dən çoxdur. Əhalinin 5,3 faizi gündə 20 ədəddən çox siqaret çəkir.

2017-ci ilin dekabrında Milli Məclis "Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında" qanun qəbul edib. Hazırda İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 212-ci (Tütün məmulatının istehlakına dair məhdudiyyətlərə riayət edilməməsi) maddəsinə əsasən, "Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında" qanunla qadağan edilmiş digər yerlərdə siqaret çəkməyə görə 30 manat məbləğində cərimə nəzərdə tutulur.

Müəssisələrdə, idarələrdə, təşkilatlarda siqaret çəkmək üçün xüsusi yerlərin ayrılmasının və görünən yerlərdə "Siqaret çəkmək qadağandır!" xəbərdarlığının və ya işarənin olmasının təmin edilməməsinə görə vəzifəli şəxslər 400 manat məbləğində, hüquqi şəxslər 1000 manat məbləğində cərimə edilir.

Rizvan CƏFƏROV,

Azərbaycan.-2022.- 22 may.- S.8.