Tariximizin ən böyük büdcəsi

2023-cü ilin dövlət büdcəsi qarşıya qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün etibarlı maliyyə təminatı yaradacaq

Xəbər verdiyimiz kimi, "Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il dövlət büdcəsi haqqında" qanun layihəsi Milli Məclisə daxil olub. Layihəyə əsasən 2023-cü il üçün dövlət büdcəsinin gəlirləri 30,7 milyard, xərcləri isə 33,3 milyard manat proqnozlaşdırılır. Bu rəqəmlər Azərbaycan tarixinin ən yüksək büdcə göstəriciləridir.

Strateji çağırışlar prioritetdir

Dövlət büdcəsi hər bir ölkənin gəlirlərinin formalaşması və xərclərinin ödənilməsi mənbələri üzrə illik ali maliyyə planlaşdırmasıdır. Büdcənin məqsədləri ölkənin iqtisadi, sosial və digər strateji proqramlarının maliyyələşdirilməsini, dövlətin funksiyalarının həyata keçirilməsi üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada maliyyə vəsaitinin toplanmasını və istifadəsini təmin etməkdir. Bunlarla yanaşı, dövlət büdcəsi iqtisadi və sosial inkişafla bağlı bütün prosesləri tənzimləyən maliyyə sənədidir.

Elə buna görə də dövlət büdcəsinin tərtibi, müzakirəsi, gəlirlər və xərclərin istiqamətləri ilə bağlı məsələlər dünyanın hər yerində diqqətlə izlənilir. Büdcə layihəsinin və büdcə zərfinə daxil olan məsələlərin müzakirəsi bir gün deyil, bir neçə gün davam edir. Respublikamızın növbəti il üçün dövlət büdcəsinin layihəsi "Büdcə sistemi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq hazırlanıb, müvafiq müzakirələrdən keçib və Milli Məclisə təqdim olunub.

Qeyd edək ki, 2023-2026-cı illərdə dövlət maliyyəsi qarşısında bir sıra strateji çağırışlar dayanır. Bunlar ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi, "Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər" və "2022-2026-cı illərdə Sosial-İqtisadi İnkişaf Strategiyası"nın reallaşdırılması, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının bərpası, ölkə iqtisadiyyatına reinteqrasiyası və ərazilərə Böyük qayıdışın təmin edilməsi kimi məsələlərdir.

Bu çağırışlar və mövcud reallıqlar nəzərə alınmaqla, 2023-cü il üzrə xərc siyasətində işğaldan azad edilmiş ərazilər üzrə bərpa və yenidənqurma işlərinin, Böyük qayıdış planının təmin edilməsi, o cümlədən hərbi infrastrukturların tikintisi, ölkənin müdafiə qabiliyyətinin və milli təhlükəsizliyinin daha da gücləndirilməsi, əməyin ödənişi, sosial müdafiə və sosial təminat üzrə islahatların davam etdirilməsi, sosial dəstək tədbirlərinin həyata keçirilməsi, əhalinin dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına icbari tibbi sığortalanması, səhiyyə sahəsində bir sıra dövlət proqramlarının və tədbirlərin, yoluxucu xəstəliklərin yayılmasına qarşı mübarizə və profilaktik tədbirlərin maliyyə təminatı, təhsil xərclərinin, dövlət sifarişi ilə ali təhsil alanların, təqaüd kvotasının artırılmasının maliyyə təminatı, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün aqrar sektorun stimullaşdırılması, kənd təsərrüfatının aparıcı sahələrinin inkişaf etdirilməsi üçün maliyyə dəstəyi və subsidiyaların ayrılmasının artırılması, ölkənin tranzit potensialının daha dolğun istifadəsi, Trans-Xəzər dəhlizi üzrə daşınmaların nəqliyyat logistika infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi üzrə layihələrin dəstəklənməsi prioritet istiqamətlər olacaq.

Əsas istiqamətlər üzrə xərclər artırılır

Qeyd edək ki, gələn il büdcə gəlirlərinin 2022-ci illə müqayisədə 5,2 faiz, 2021-ci illə müqayisədə isə 16,4 faiz çox olacağı proqnozlaşdırılır. Əmtəə bazarlarında neft qiymətlərinin dəyişkənliyi nəzərə alınmaqla, daha ehtiyatlı yanaşma əsasında 2023-cü ildə dövlət büdcəsi hazırlanan zaman neftin bir barelinin qiyməti 50 ABŞ dollarına bərabər götürülmüşdü.

Büdcə xərclərinin isə gələn il 2022-ci illə müqayisədə 996,2 milyon manat, 2021-ci illə müqayisədə isə 5,9 milyard manat çox olması gözlənilir. Əlbəttə ki, bütün bunlar prioritet vəzifələrin daha dolğun yerinə yetirilməsi üçün maliyyə təminatını gücləndirir.

2023-cü ildə işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası üçün 3 milyard manat vəsait nəzərdə tutulur. Bu da 2022-ci illə müqayisədə 12,4 faiz, 2021-ci illə müqayisədə isə 37,7 faiz çoxdur. Bu xərclər növbəti ildə dövlət büdcəsi xərclərində xüsusi çəkisi 9 faiz və ÜDM-də xüsusi çəkisi isə 2,8 faiz təşkil edəcək.

Qeyd etdiyimiz kimi, işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası və Böyük qayıdış planının təmin etdirilməsi 2023-cü ilin dövlət büdcəsinin layihəsində əsas istiqamətlərdəndir. Göründüyü kimi də bu istiqamətdə dövlət büdcəsindən vəsait ayrılmasında ilbəil artım müşahidə olunur.

Bundan başqa, ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi və milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi dövlət büdcəsinin əsas prioritet xərci olaraq qalmaqdadır. 2023-cü ilin dövlət büdcəsində bu məqsədlə 5,3 milyard vəsait nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 235,3 milyon manat və ya 4,6 faiz, 2021-ci illə müqayisədə 17,1 faiz çoxdur. Gələn il üçün müdafiə və milli təhlükəsizlik üçün ayrılması proqnozlaşdırılan büdcə vəsaiti ümumi büdcə xərclərinin 16 faizini təşkil edəcək.

Əvvəlki illərdə olduğu kimi, 2023-cü ilin dövlət büdcəsi də sosialyönümlü olaraq proqnozlaşdırılmışdır. 2023-cü ildə bu məqsədlə 15,2 milyard manat vəsait nəzərdə tutulur ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 1,3 milyard manat və ya 9,3 faiz çoxdur.

Ümumilikdə gələn il dövlət büdcəsi xərclərinin 22 milyard 635,7 milyon manatı və ya 68 faizini cari xərclərə, 9 milyard 659,3 milyon manatını və ya 29 faizini əsaslı xərclərə, 1 milyard 5 milyon manatını və ya 3 faizini dövlət borcuna və öhdəliklərinə xidmətlə bağlı xərclərə yönəldilməsi proqnozlaşdırılır. 2023-cü ilin dövlət büdcəsində kənd təsərrüfatının inkişafı üzrə büdcə xərcləri cari illə müqayisədə 20,5 faiz çoxdur.

Azərbaycanın artan maliyyə imkanları, iqtisadiyyatda baş verən keyfiyyət dəyişiklikləri gələn ilin büdcə layihəsində də özünü göstərir. Eyni zamanda layihədəki göstəricilər təsdiq edir ki, dövlət büdcəsi gələn ildə də Azərbaycanın öz milli, iqtisadi və sosial hədəflərinə çatması üçün etibarlı maliyyə təminatı yaradacaq.

Rəşad CƏFƏRLİ

Azərbaycan.- 2022.- 1 noyabr.- S.6.