Azərbaycan şərtlərini diktə edir

Azərbaycan Prezidenti hazırkı gərgin dünyamızda apardığı müstəqil siyasətlə ölkəmizin həm xarici, həm də daxili strateji inkişaf xəttini uğurla həyata keçirir.

Ölkəmizə böyük tarixi nailiyyətlər qazandırmaqla yanaşı, bir çox qlobal problemlərin aradan qaldırılmasına, bəşəriyyət üçün daha gözəl bir dünyanın qurulmasına mühüm töhfələr verir. Hamını sülhü qorumaqdan ötrü çalışmağa dəvət edir. Qələbə ilə tamamlanan yeni dövr isə öz sözünü deyir.

Elə bu günlərdə Çexiyanın paytaxtı Praqa şəhərində təşkil olunmuş Avropa Siyasi Birliyinin Zirvə Toplantısı çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron, Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçirilən dördtərəfli görüş və sonunda verilən birgə bəyanat Azərbaycan diplomatiyasının daha bir qələbəsidir. Başqa sözlə, bunu Vətən müharibəsindəki qələbəmizlə Azərbaycanın regionda yaratdığı yeni tarixi reallıqların dünyada qəbul olunması, düzgün dəyərləndirilməsi və bu obyektiv reallıqlar fonunda Ermənistanla sülhün əldə olunmasına doğru mühüm bir addım saymaq olar.

Praqa bəyanatının əhəmiyyəti

Praqa bəyanatında deyilir ki, Azərbaycan və Ermənistan BMT-nin Nizamnaməsinə və bir-birinin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tanıyan 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsinə sadiqliklərini təsdiq edirlər. Xatırladaq ki, Alma-Ata Bəyannaməsi 1991-ci il dekabrın 21-də imzalanıb. Bir çox tarixçi bunu əslində SSRİ-nin

dağılmasını rəsmiləşdirən və MDB-nin yaradılmasını elan edən sənəd kimi təhlil edirlər. Bəyannaməni imzalayan dövlətlər bir-birinin ərazi bütövlüyünü, sərhədlərinin toxunulmazlığını tanımaq və hörmət etməklə bağlı üzərlərinə öhdəliklər götürüblər.

Praqa bəyanatı İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanla Ermənistan arasında ölkələrin ərazi bütövlüyü və suverenliyinin əks olunduğu ilk sənəddir. Bu bəyanatda elan edilən müddəalar rəsmi İrəvanın Qarabağı Azərbaycan ərazisi olaraq tanıdığını təsdiqləyir. Bununla Ermənistan 30 ildən sonra qondarma "referendum" və "status" tələbindən imtina etmiş olur. Bəyanatda BMT Nizamnaməsinə və 1991-ci ildə qəbul olunmuş Alma-Ata Bəyannaməsinə istinad isə Azərbaycan və Ermənistan arasında hələlik mövcud olmayan dövlət sərhədlərinin delimitasiyası üçün əsas rol oynayacaq. Delimitasiya üzrə komissiyanın növbəti iclasının oktyabrın sonunda Brüsseldə keçiriləcəyi razılaşdırılıb.

Praqa bəyanatının ən vacib bəndlərindən biri də Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhədə Avropa İttifaqının mülki missiyasının göndərilməsi və bu məsələdə də Azərbaycanın öz şərtlərini qəbul etdirməsidir. Belə ki, mediaya verilən açıqlamalara görə, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Fransa Prezidenti Emmanuel Makron bu komissiyanın hər iki tərəfdə fəaliyyət göstərməsini istəyiblər. Lakin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycan ərazisində belə bir komissiyanın fəaliyyət göstərməsinə razılıq verməyərək ölkəmizin bu komissiya ilə sadəcə əməkdaşlığına razılaşıb. Bəyanatda bununla bağlı öz əksini tapmış müvafiq cümlə ona dəlalət edir ki, əgər komissiya fəaliyyətində hər hansı qeyri-obyektiv davranışlara yol versə, rəsmi Bakı avropalı məsləhətçilərin təkliflərini nəzərə almaya da bilər. Qeyd edək ki, bu missiya öz işini oktyabrda başlayıb, 2 ay müddətinə başa çatdırmalıdır. Missiyanın tərkibinin düzgün formalaşması, burada təmsil olunan üzvlərin tərəfsizliyi, öz işlərini ədalətlə, ikili standartlardan kənar şəkildə yerinə yetirmələri hazırda əsas gözləntilərdəndir. Praqa bəyanatında diqqəti çəkən ən vacib məqamlardan biri də bütün cidd-cəhdlərə baxmayaraq, Ermənistan və Fransanın bəyanata Minsk qrupu həmsədrlərinin fəaliyyəti ilə bağlı hər hansı cümlə daxil etdirə bilməməsidir. Beləliklə, Minsk qrupunun həmsədrlərindən olan Rusiyanın ardınca artıq Fransa da Minsk qrupunun fəaliyyətinə ehtiyac olmadığını etiraf etməkdədir.

Sülhə yaxınlaşmaq

Dördtərəfli görüşün birinci hissəsindən sonra dövlət rəhbərimizin Azərbaycan televiziyalarına müsahibəsində çox mühüm açıqlamaları oldu. Prezident İlham Əliyev bu müsahibəsində Praqa müzakirələri ilə bağlı bir sıra əhəmiyyətli məqamlara aydınlıq gətirdi və bununla aparılan sülh proseslərinin şəffaflığını, ictimaiyyətin həlledici məqamlar, prosesin gedişi barədə aşkarlığını təmin etmiş oldu.

Azərbaycan Prezidenti "Ümid edirəm ki, biz sülhə yavaş-yavaş yaxınlaşırıq" dedi və Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin bu prosesdəki rolunu yüksək qiymətləndirdi və ümid etdiyini bildirdi ki, Praqa görüşünün sülh müqaviləsinə çatmaq üçün önəmi olacaq: "Hər halda sülh prosesinə artıq təkan verildi. Bildiyiniz kimi, Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri ilk görüşü keçirdilər və bizim fikrimizcə, bunun ardı kəsilməməlidir. Tezliklə nazirlər ikinci dəfə görüşməlidirlər və biz təklif etdik ki, ondan sonra hər iki ölkənin işçi qrupları da bir araya gəlsinlər, bəlkə də bir görüş kimi yox, bir neçə gün ərzində sülh müqaviləsinin mətninin hazırlanması ilə məşğul olsunlar. Yəni bizim niyyətimiz bundan ibarətdir".

Dövlət rəhbərimiz vurğuladı ki, Praqa görüşləri tezliklə Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması məqsədi güdür.

Prezident İlham Əliyev Qarabağda yaşayan erməni əhalisi, onlarla təmaslar məsələsi ilə bağlı səsləndirilən suallara da aydınlıq gətirərək bildirdi: "…Bir şeyi artıq bütün dünya ictimaiyyəti açıq dərk edir ki, Qarabağ Azərbaycandır! Bunu biz hər dəfə deyirdik, işğal dövründə, müharibə dövründə, müharibədən sonra. Bu gün dünya birliyi bu həqiqəti artıq nəinki dərk edir, həm də bunu tələffüz edir. Qarabağda yaşayan ermənilər, - mən bunu dünən Ağdamda demişəm, - bizim vətəndaşlarımızdır və onların taleyini, onların gələcək həyatını biz hər hansı bir ölkə ilə müzakirə etmək fikrində deyilik, o cümlədən Ermənistanla. Bu, bizim daxili işimizdir və Azərbaycan vətəndaşları hansı hüquqlara malikdirlərsə, ermənilər də o hüquqlara malik olacaqlar. Hər halda əmin ola bilərlər ki, onların yaşayışı, Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiya edilmiş yaşayışı indiki yaşayışdan qat-qat yaxşı olacaqdır".

Azərbaycanın dövlət başçısı İlham Əliyev bəyan etdi ki, Azərbaycanın daxili işi olan məsələlər barədə sülh müqaviləsində söhbət gedə bilməz. Qarabağda erməni əhalinin həyatının necə qurulacağına gəlincə isə Azərbaycan dövləti özünün xarici siyasət bloku çərçivəsində məsləhətləşmələri intensivləşdirməyi, eləcə də Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə qeyri-formal əlaqələri davam etdirməyi planlaşdırır: "Deməliyəm ki, belə əlaqələr artıq müəyyən müddətdir ki, aparılır. Düşünürəm ki, bu, hələ Rusiya sülhməramlı kontingentinin məsuliyyət zonasında yaşayan əsas əhali ilə tam anlayışa gətirib çıxaracaq. Çünki Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiyanın, sadəcə, başqa yolu yoxdur. Əgər kim hesab edirsə ki, onlara Azərbaycan vətəndaşı kimi yaşamaq lazımdır, fikrimcə, onlar peşman olmayacaqlar. Amma əgər bu, hansı səbəblərdən kiməsə münasib deyilsə, onlar özləri üçün başqa yaşayış yeri seçə bilərlər".

Azərbaycan Prezidenti sülh müqaviləsinin məlum beş prinsip üzrə mümkün qədər tez paraflanmasının, müqavilənin mətni üzərində işin də bu prinsiplər əsasında başlanmasının vacibliyini vurğuladı və əmin olduğunu bildirdi ki, buna tez nail olmaq mümkündür: "Çünki hesab etmirəm ki, bu, hansısa çoxcildlik olmalıdır, bu, beynəlxalq hüquq, beynəlxalq təcrübə çərçivəsində parametrləri müəyyən edən bir neçə maddədən ibarət yetərincə yığcam sənəd olmalıdır. Bununla biz müharibə, düşmənçilik səhifəsini qapadacağıq".

Prezident İlham Əliyev kommunikasiyaların açılması məsələsinə də toxundu. Ermənistanın 2020-ci il noyabrın 10-da üzərinə götürdüyü, amma yerinə yetirmədiyi öhdəliyi xatırladaraq bildirdi ki, buna görə kommunikasiyaların açılması mümkün sülh müqaviləsinin hissəsi deyil, çünki bu, mahiyyətcə artıq baş verməli idi. "Bu gün mən Ermənistanın baş nazirinə yenə də müraciət edəndə ki, nəhayət, bizə avtomobil yolu üçün marşrut verin, təəssüflər olsun, yenə də cavab ala bilmədim. Bu, hətta gülməli də deyil, çünki orada o qədər də böyük sahə yoxdur. Hamı bilir ki, dəmir yolu və avtomobil yolu haradan keçməlidir. Bizə Naxçıvana könüllü olaraq keçid verilməməsi anlaşılan deyil. Öz öhdəliyini pozmaq, əlbəttə, son dərəcə biabırçı faktdır. Lakin biz hələ səbir edirik, təmkin göstəririk. Əminəm, biz buna da nail olacağıq, yaxşı olardı ki, gec deyil, tez olsun. Buna görə də bu suallar fikrimcə, ölkə rəhbərləri səviyyəsində noyabrda planlaşdırılan Brüssel görüşünün gündəliyində də, xarici işlər nazirlərinin tarixi hələ müəyyən edilməyən görüşündə də, bu ay Brüsseldə bizim təklifimizlə təşkil olunacaq delimitasiya üzrə görüşlərdə də üstünlük təşkil edəcək".

Avropa Siyasi Birliyinin mərkəzindəki yer

Dördtərəfli görüşdə iştirak edən tərəflərin iki dəfə bir araya gəlməsi və ikinci görüşün 5 saat çəkməsi müzakirələrin kifayət qədər gərgin keçdiyini, ortaq razılaşmaların əldə olunmasının heç də asan başa gəlmədiyini və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin hər zamankı kimi yenə də yüksək qətiyyəti, sarsılmaz iradəsi, xalqın dəstəyinə əsaslanan gücü, mövqeyi ilə ölkəmizin, xalqımızın milli maraqlarını qorumağa müvəffəq olduğunu göstərir.

Avropa Siyasi Birliyinin Praqa zirvəsinin kollektiv fotosu isə bu gün regiondakı reallıqları, əsas şərtləri kimlərin diktə etdiyini aydın göstərir. Bu fotonun tam mərkəzindəki liderlər məhz Azərbaycan və Türkiyə Prezidentləridir. Ermənistan isə bu fotoda yetərincə arxa plandadır. Azərbaycan və Türkiyə liderlərinin Avropa Siyasi Birliyi fotosunun tam mərkəzində qərar tutduqları ən mühüm yer isə rəsmi Bakı və Ankaranın Avropanın enerji təhlükəsizliyindəki həyati əhəmiyyətindən irəli gəlir.

Cənubi Qafqazın gələcəyinə baxış

Avropa Siyasi Birliyinin toplantısı çərçivəsində keçirilmiş "Avropa qitəsində sülh və təhlükəsizlik" mövzusunda "dəyirmi masa"da Azərbaycan Prezidentinin regionun gələcəyi, bölgəmizdə daimi sülhün, dayanıqlı inkişafın, faydalı əməkdaşlığın təmin olunması istiqamətində çox önəmli təşəbbüsləri oldu. Prezident İlham Əliyev Cənubi Qafqazda sülh və sabitliyin təmin olunması baxımından Azərbaycan-Gürcüstan-Ermənistan, yəni üçlü formatda vahid müzakirə platformasının yaradılmasının vacibliyini qeyd etdi və bildirdi ki, 3 ölkə enerji, kommunikasiya və qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələləri müzakirə edə bilər. Bu, əslində Ermənistan hakimiyyətinə və cəmiyyətinə də bir çağırışdır ki, siyasətlərini, baxışlarını dəyişib uzun illərdən bəri yoluxduqları xəstəlikdən uzaqlaşsınlar. Belə ki, sağalacağı təqdirdə regional əməkdaşlıqdan faydalana bilsinlər.

Azərbaycan Prezidenti Türkiyə-Ermənistan dialoqunu da dəstəklədiyini və bu prosesin Azərbaycan-Ermənistan dialoqu ilə paralel getdiyini bildirdi. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşması üçün Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması əsas şərtdir.

İradə ƏLİYEVA,

Azərbaycan.-2022.- 9 oktyabr.- S.3.