Medianın inkişafında yeni mərhələ

Azərbaycan dövləti medianın inkişafı və fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində mütəmadi olaraq tədbirlər həyata keçirir. Bu məqsədə xidmət edən, media qarşısında duran bir sıra vacib məsələlərin həllinə yönələn belə uğurlu addımlardan biri də Media Reyestrinin yaradılmasıdır.

Media Reyestri oktyabrın 14-dən etibarən fəaliyyətə başlayıb. Medianın İnkişafı Agentliyi tərəfindən idarə olunan Media Reyestri media subyektlərinə, onların redaksiyalarına və jurnalistlərə dair məlumatları əks etdirən sənədlərdən ibarət informasiya ehtiyatıdır. Reyestrin fəaliyyət mexanizmi "Media haqqında" qanuna və Prezident İlham Əliyevin "Media Reyestrinin aparılması qaydaları" barədə fərmanına əsasən müəyyən edilir.

Media Reyestrinin yaradılması Azərbaycan mətbuatının inkişafı üçün yeni mərhələnin əsasını təşkil edir. Jurnalist fəaliyyəti ilə məşğul olanlar haqda məlumatlar ilk dəfə olaraq məhz Media Reyestrində vahid bazada toplanılır. Bu, yerli medianın dünya informasiya məkanına inteqrasiyasını sürətləndirir. Reyestr regionda formalaşmış geosiyasi reallıqlar fonunda milli informasiya təhlükəsizliyinin qorunmasına xidmət edir. Həmçinin jurnalist fəaliyyəti ilə məşğul olanları jurnalistikanın obyektivlik, qərəzsizlik və vicdanlılıq kimi təməl prinsiplərinə əməl etmələrini stimullaşdırır.

Media Reyestrinə müraciət elektron formada həyata keçirilir

Mövzu ilə bağlı qəzetimizə danışan Medianın İnkişafı Agentliyinin Media Reyestri Xidmətinin rəhbəri Cahangir Həsənli qeyd edib ki, Media Reyestrinin yaradılması ilə medianın inkişafı və fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi yeni mərhələyə qədəm qoyur.

"Prezident İlham Əliyevin "Media haqqında" qanunun tətbiqi və bundan irəli gələn bir sıra məsələlərin tənzimlənməsi barədə" fərmanına əsasən, Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi də daxil olmaqla, aidiyyəti qurumların üzərinə Media Reyestrinin yaradılması və onun fəaliyyətinin təmin olunması istiqamətində müvafiq tapşırıqlar qoyulmuşdur. Nazirlər Kabinetinin "Jurnalist vəsiqəsinin forması"nın və "Jurnalist vəsiqəsinin verilməsinə və ya dəyişdirilməsinə görə ödənişin məbləği və həmin vəsaitdən istifadə qaydası"nın təsdiq edilməsi haqqında" qərarının qəbul edilməsi ilə hüquqi təminatın yaradılması istiqamətində verilmiş tapşırıqların icrası yekunlaşıb. Media Reyestrinin proqram təminatı ilə bağlı texniki-təşkilati tədbirlərin tamamlanması nəticəsində reyestr artıq fəaliyyətə başlayıb", - deyən Cahangir Həsənlinin sözlərinə görə, həm media subyektləri, həm də jurnalistlər müvafiq qaydalara uyğun olaraq Media Reyestrinə müraciətlərini edə bilərlər. "Media haqqında" qanunun və "Media Reyestrinin aparılması qaydaları"nın tələblərinə əsasən, jurnalistin reyestrə daxil edilməsi üçün onun əmək müqaviləsi və ya mülki hüquq müqaviləsi bağladığı media subyektinin Media Reyestrində qeydiyyatda olması şərtdir. Yəni jurnalist reyestrə müraciət edəndə onun işlədiyi və ya əməkdaşlıq etdiyi media subyektinin Media Reyestri şəhadətnaməsi olmalıdır. Ona görə də jurnalistlərin reyestrə media subyektlərindən sonra müraciət etmələri məqsədəuyğundur.

Media Reyestrində media subyektləri, onların redaksiyaları və jurnalistlərə dair elektron hökumət portalında mövcud olan məlumatlar inteqrasiya edilir, digər məlumatlar isə istifadəçi tərəfindən daxil edilməklə sistemləşdirilir.

Cahangir Həsənlinin dediyinə görə, elektron hökumət üzərindən inteqrasiya prosesində bəzən müəyyən məlumatların mübadiləsində obyektiv səbəblərdən yaranmış çətinliklər müşahidə olunur: "Məlumdur ki, bəzi elektron sistemlərdə yalnız müvafiq tarixdən sonraya aid məlumatlar əks olunur. Belə hallarda müraciət edən media subyekti və ya jurnalist qanunvericiliyə uyğun inteqrasiya olunmayan informasiyalara dair sənədləri agentliyə kağız daşıyıcıda təqdim etməlidirlər. Jurnalistin müraciəti zamanı əmək müqaviləsi elektron hökumət portalından sistemə inteqrasiya olunur. Əgər jurnalist media subyekti ilə mülki hüquq müqaviləsi əsasında əməkdaşlıq edirsə, həmin müqavilə haqda məlumatlarla yanaşı, sistemə sənədin elektron versiyasını da yükləməlidir".

Jurnalistlərin Media Reyestrində qeydiyyatı üçün bir sıra tələblər müəyyən edilib. Bu tələblər "Media haqqında" qanunun 74.2-ci maddəsində əksini tapıb və "Media Reyestrinin aparılması qaydaları"nın 6.6-cı bəndində jurnalistlərin reyestrə daxil edilməsindən hansı hallarda imtina olunacağı təsbit edilib.

Cahangir Həsənli deyib ki, həmin tələblər arasında jurnalistin ali təhsilli və jurnalistika sahəsində ən azı 3 illik stajının olmasının vacibliyi yer alıb: "Həmçinin jurnalistin fəaliyyət müddətində peşə etikası qaydalarına riayət etməsi, informasiyadan istifadə və istinad tələblərinə uyğun davranması, əməkdaşlıq etdiyi media subyektinin davamlı fəaliyyət göstərməsi və s. tələblər də mövcuddur. Fikrimcə, jurnalistin peşə etikalarına sadiqliyi tələbi onun ali təhsilli və ən azı 3 illik təcrübəyə malik olması tələbindən daha mühümdür".

Vahid jurnalist vəsiqəsinin tətbiqi media mühitinin sağlamlaşdırılmasına xidmət edir

Media subyektlərinin reyestrdə qeydiyyatı məcburi, jurnalistlərin qeydiyyatı isə könüllülük prinsipi əsasında həyata keçirilir. Media subyektləri 6 ay ərzində reyestrdə qeydiyyatlarını tamamlamalıdırlar. Qeydiyyatdan keçən media subyektlərinə şəhadətnamə, jurnalistlərə isə vəsiqə təqdim edilir. Media Reyestri şəhadətnaməsi media subyektlərinə, o cümlədən onların redaksiyalarına dair məlumatların, jurnalist vəsiqəsi isə ona aid məlumatların reyestrə daxil edilməsini təsdiq edən sənəddir. Şəhadətnamə müddətsiz, jurnalist vəsiqəsi isə üçillikdir.

Reyestrə daxil edilmiş jurnalistlərə vəsiqənin təqdim olunması media mühitinin sağlamlaşdırılması baxımından vacibdir. Bu, reketçiliklə mübarizədə mühüm alət hesab edilə bilər.

Cahangir Həsənli bildirib ki, jurnalist kimi fəaliyyət göstərmək üçün Media Reyestrinə daxil olmaq mütləq xarakter daşımır: "Yəni reyestrin təqdim etdiyi vəsiqə həmin şəxsin jurnalist olduğunu təsdiqləmir, onun haqqında qanunla nəzərdə tutulan məlumatların Media Reyestrində olduğunu göstərir. Ona görə də həmin vəsiqə rəsmi peşəkarlıq meyarı və ya digər vəsiqələri inkar edən sənəd kimi qəbul edilməməlidir. Media subyektləri öz əməkdaşlarına redaksiya vəsiqələrini verməkdə sərbəstdirlər. Media Reyestrinə daxil edilməyən jurnalistlər də fəaliyyətlərini maneəsiz, qanunla müəyyən edilmiş bütün müdafiə mexanizmlərindən istifadə etməklə həyata keçirə bilərlər".

C.Həsənli deyib ki, jurnalist vəsiqəsinin forması və ölçüsü beynəlxalq standartlara əsasən müəyyən edilib: "Vəsiqənin arxa tərəfindəki QR kod mobil cihazlar vasitəsilə oxunan zaman Media Reyestrinin informativ xarakterli veb-səhifəsinə keçid edilir və vəsiqənin elektron variantı görünür. Bu, qarşı tərəfin həmin jurnalist haqda məlumatların dəqiqliyinə əmin olmasını təmin edir. Vəsiqənin üzərində "Media haqqında" qanunun 6-cı maddəsinə uyğun olaraq, jurnalistin peşə fəaliyyətinə müdaxilənin yolverilməzliyi də xüsusi qeyd edilib".

Media Reyestri xidmətinin məlumatlarına əsasən, jurnalist vəsiqəsinin etibarlılıq müddəti bitdiyi gündən ən geci 3 iş günü ərzində həmin vəsiqəni agentliyə təhvil verməklə yenidən jurnalist vəsiqəsinin alınması üçün müraciət etmək hüququna malikdir. Vəsiqədəki məlumatlar dəyişdikdə və ya yararsız vəziyyətə düşdükdə, yaxud vəsiqədəki məlumatlarda səhv aşkar edildikdə vəsiqənin dəyişdirilməsi üçün müraciət edilməlidir. Əmək müqaviləsinə xitam verilmiş jurnalistlər isə sonuncu iş günündə vəsiqəni çalışdığı media subyektinə təhvil verməli, media subyekti isə həmin vəsiqəni agentliyə təqdim etməlidir.

Bu xidmətin tətbiqi ölkə mətbuatı üçün faydalıdır

Media ekspertləri də təsdiqləyirlər ki, medianın işinin saflaşdırılması və modernləşdirilməsi istiqamətində uğurlu addım hesab edilən Media Reyestri xidməti kifayət qədər yeniliklə zəngindir və belə xidmətin tətbiqi ölkə mətbuatı üçün çox faydalıdır.

Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının sədri Müşfiq Ələsgərli qeyd edir ki, reyestrin yaradılması KİV qurumlarının vahid mərkəzdə qeydə alınmasını və birləşdirilməsini təmin edir. "Bu vaxta qədər müxtəlif media subyektlərinin qeydiyyatı fərqli dövlət qurumlarında aparılırdı. Məsələn, elektron KİV Milli Televiziya və Radio Şurasında, qəzetlər isə Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınırdı. Media Reyestrinin yaradılması ilə bu mənbələr birləşdirilir və KİV qurumlarının işi asanlaşdırılır. Həmçinin Media Reyestri ölkədə fəaliyyət göstərən media subyektlərinin və jurnalistlərin sayı barədə statistik məlumatın formalaşdırılmasına imkan verir. Vahid statistik mənbənin mövcudluğu bu sahədə müəyyən sosial proqramların həyata keçirilməsi zamanı öz faydasını verəcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, reyestrdə qeydiyyatdan keçmiş jurnalistlər üçün gələcəkdə müəyyən sosial güzəştlərin tətbiqi də planlaşdırılıb. Həmçinin həmin jurnalistlərə verilən vəsiqələr onların yerli və beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirlərə akkreditasiya prosesinin daha operativ və asan həyata keçirilməsinə kömək edəcək", - deyə o bildirib.

M.Ələsgərli vurğulayıb ki, reyestr xidməti KİV-də müəllif hüquqlarının qorunmasına xidmət edir: "Reyestrə daxil olmaq üçün KİV qurumunun standart loqosunun olması, həmçinin jurnalistlərin peşə etikasına sadiqliyi tələbi müəllif hüquqlarının qorunması işini asanlaşdıracaq. Ölkədə müstəqil fəaliyyət göstərən, yəni heç bir media subyekti ilə əmək müqaviləsi olmayan jurnalistlər də Media Reyestrində qeydiyyatdan keçə bilərlər. Həmin jurnalistlər media məkanında ciddi rola sahib olduqları üçün onların fəaliyyəti diqqətdan kənarda saxlanılmır. İndiyə qədər onlar de-fakto mövcud olsalar da, statusları hüquqla tanınmırdı. İndi isə həmin jurnalistlər istənilən KİV qurumu ilə yalnız mülki müqavilə bağlamaqla reyestrdə qeydiyyatdan keçə və vəsiqə əldə edə bilərlər. Bu, sərbəst çalışan jurnalistlərin hüquqlarının tanınması baxımından faydalıdır".

Media Reyestrinin yaradılması ölkədə dərinləşdirilmiş media islahatlarının tərkib hissəsidir. Bu, müasir çağırışlara cavab verən media strukturlarının inkişafı, eləcə də ölkə mətbuatının qlobal mediaya inteqrasiyası baxımından vacibdir. Reyestrin qarşıya qoyduğu hədəflər medianın inkişafında yeni səhifə açacaq və mediada müşahidə edilən müsbət dinamikaya öz töhfəsini verəcək.

Nəzrin QARDAŞXANOVA,

Azərbaycan.-2022.- 18 oktyabr.- S.11.