Günümüzü işıqlı edənlər

 

20 Oktyabr Energetiklər Günüdür

 

Yaxın keçmişdə enerji qıtlığından əziyyət çəkən  Azərbaycan  indi  regionun  ən işıqlı ölkəsinə çevrilib. Enerji sisteminin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, enerji potensialının daha da artırılması, yeni elektrik stansiyaları və yarımstansiyalarının inşası, mövcudlarının isə əsaslı şəkildə yenidən qurulması istiqamətində  mühüm layihələr icra olunub. Hər il   neçə-neçə   yeni generasiya gücləri yaradılır. İstifadəyə verilən stansiya və yarımstansiyaların əksəriyyətinin açılışında Prezident İlham Əliyevin iştirak etməsi diqqəti bir daha bu hadisələrin önəmli olduğuna yönəldir.

"Hər bir ölkənin energetika sistemi onun döyünən ürəyidir, əsas motorudur. Bu olmasa, heç olan deyil. Bu olmasa, heç bir inkişafdan, heç bir investisiya qoyuluşundan söhbət gedə bilməz. Ona görə enerji olmayan yerdə inkişaf yoxdur". 2020-ci il iyunun 25-də Mingəçevir şəhərində "Azərbaycan" İES-in əsaslı yenidənqurmadan sonra açılış mərasimində Prezident İlham Əliyevin dediyi bu sözlər həmin istiqamətdə gedən işləri  aydın  xarakterizə edir.

Azərbaycanda həyata keçirilən sənayeləşmə prosesi, əhalinin artım tempi, sosial infrastrukturun genişlənməsi, əhalinin yaşayış səviyyəsinin yüksəlməsi elektroenergetika sektorunun daim inkişaf etdirilməsi vəzifəsini qarşıya qoyur. Uzun illər işğal altında olan torpaqlarımızın azad edilməsindən sonra elektrik enerjisinə tələbatın çoxalması bu sistemdə aparılan tikinti yenidənqurma işlərinin daha da sürətləndirilməsini şərtləndirir.

Dövlət başçısının dediyi kimi: "Dünyada iqtisadi, maliyyə böhranı hələ başa çatmayıb. Buna baxmayaraq, Azərbaycanda öz vəsaiti hesabına inşa edilən bu nəhəng obyektlərin istifadəyə verilməsi həm maliyyə imkanlarımızı göstərir, maliyyə müstəqilliyimizdən xəbər verir, texniki imkanlarımızı göstərir onu göstərir ki, son illərdə elektrik enerjisi sahəsində çox böyük işlər görülüb, bu işlərin yenə davamı var. Çünki artan tələbat - həm daxili tələbat, həm xarici tələbat, artan ixracımız bunu diktə edir".

Təkcə bir faktı xatırlatmaq kifayətdir ki,  Azərbaycanda 6 gün ərzində - bu il fevralın 8-13-də 7 mühüm əhəmiyyətli elektrik enerjisi obyekti istifadəyə verilib. Şübhəsiz ki, cəmi 6 gündə enerji sahəsində belə bir uğur tək-tək ölkələrdə, həm nadir hallarda qazanıla bilər.

Yenidən qurulan  enerji obyektlərindən biri  dövlətlərarası strateji əhəmiyyətə malik 330/220/110/10 kilovoltluq "Yaşma" qovşaq yarımstansiyasıdır. Bu enerji obyekti "Sumqayıt", "Qobu", "Xaçmaz" elektrik stansiyaları ilə birbaşa, "Azərbaycan" İstilik Elektrik Stansiyası "Cənub" Elektrik Stansiyası ilə "Abşeron" yarımstansiyası vasitəsilə əlaqələndirildiyindən üzərinə çox mühüm strateji funksiya götürür. "Yaşma"nın "Qobu" Enerji Qovşağına, bu ilin yanvarında əsası qoyulan "Xızı-Abşeron" Külək-Elektrik Stansiyası tikintisinə başlanılacaq yeni "Yaşma" Elektrik Stansiyasının enerji sisteminə inteqrasiyasının həyata keçirilməsi üçün yeni yuvalar quraşdırılıb.

Eləcə iki enerji obyektindən ibarət "Qobu" Enerji Qovşağı - yükötürmə gücü 1000 meqavat olan 330/220/110 kilovoltluq "Qobu" yarımstansiyası 385 meqavatlıq "Qobu" Elektrik Stansiyası mühüm funksiyaya malikdir.

2020-ci ilin avqustunda təməli qoyulan bu enerji qurğuları rekord müddətdə tikilib. Azərbaycan energetikası tarixində ilk dəfə istilik elektrik stansiyasını xarici institutlar deyil, "Azərenerji" ASC-nin Layihə-Axtarış Energetika İnstitutu layihələndirib tikintini yerli şirkət həyata keçirib. Qeyd edək ki, burada tikilən yarımstansiya Bakıda inşa olunan ilk 330 kilovoltluq yarımstansiyadır.

"Qobu" Enerji Qovşağı ölkəmizdə, xüsusilə Bakıda Abşeron yarımadasında elektrik enerjisinə sürətlə artan tələbatı ödəmək, paytaxtın yarımadanın regionlardakı elektrik stansiyalarından asılılığını azaltmaq, elektrik enerjisi ilə təchizatın dayanıqlılığını etibarlılığını maksimum səviyyəyə çatdırmaq, texniki itkiləri azaltmaq, sistem qəzası təhlükəsini minimuma endirmək baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Bakıda Abşeron yarımadasında tənzimləyici generasiya gücü funksiyasını üzərinə götürərək 500 kilovoltluq "Abşeron" yarımstansiyasının əvəzedicisi funksiyasını daşımaq, paytaxtın 330 kilovoltluq dairəvi elektrik təchizat sistemini yaratmaq digər amillər onun önəmini daha da artırır.

Təqdirəlayiq haldır ki, sözügedən 6 gün ərzində açılan yeni enerji obyektlərinin üçü işğaldan azad edilmiş ərazidə, biri isə onun qonşuluğunda yerləşir.  Belə ki, 3 obyekt  düşmənin tar-mar etdiyi Ağdamda qələbəmizdən sonra qısa müddətdə tikilib araya-ərsəyə gəlib. Biri isə sistem əhəmiyyətli "Ağcabədi" yarımstansiyasıdır. 40 il əvvəl tikilən, istismar müddəti sona çatan, artan tələbatı ödəyə bilməyən 110/35/10 kilovoltluq "Ağcabədi" yarımstansiyası genişləndirilərək rəqəmsal qaydada tam yenidən qurulub onun gücü artırılıb. Burada yeni İdarəetmə Mərkəzi tikilib.

Ağdam şəhərində açılan "Ağdam-1" "Ağdam-2" yarımstansiyaları, o cümlədən "Qarabağ" Regional Elektrik Şəbəkəsinin Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi işğaldan azad edilən ərazilərdə həyata keçirilən mühüm layihələrdəndir.

 Xatırladaq ki, 2021-ci ildə işğaldan azad olunmuş ərazilərdə  13 enerji obyekti tikilib, yaxud yenidən qurulub. "Suqovuşan-1" və "Suqovuşan-2" Kiçik Su-Elektrik stansiyaları, Laçındakı "Güləbird" SES yenidən qurularaq istismara verilib. "Kəlbəcər-1" Kiçik Su - Elektrik stansiyasında işlər tamamlanıb. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə ümumilikdə 110/35/10 kV-luq 9 rəqəmsal yarımstansiyası tikilib. Mayda "Şuşa", iyunda "Füzuli" və "Şükürbəyli", avqustda "Kəlbəcər", oktyabrda "Cəbrayıl", "Zəngilan" və "Qubadlı" yarımstansiyaları işə salınıb. Ötən il görülmüş işlərin siyahısını xeyli uzatmaq  da olar və təqdirəlayiq haldır ki, bu istiqamətdə  yeni  layihələrin reallaşdırılması davam edir.

Prezident İlham Əliyev regiona hər səfəri zamanı yeni elektrik enerjisi obyektlərinin təməlini qoyur, yaxud açılışını edir. Dövlət başçısının Kəlbəcər və Laçın rayonlarına bu il iyunun 26-dakı səfərində də məhz belə oldu. Həmin gün dövlət başçısı Kəlbəcər Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzinin təməlini qoydu.

Hazırda Kəlbəcər rayonu ərazisində xüsusi dövlət əhəmiyyətli obyektlərin və hərbi hissələrin elektrik enerjisi ilə təmin olunması istiqamətində genişmiqyaslı işlər görülür. İndiyədək "Gəncə-2" yarımstansiyasından Daşkəsənə 110 kV-luq elektrik verilişi xətti çəkilib. Bu xətt Kəlbəcərin dayanıqlı və keyfiyyətli elektrik enerjisi ilə təminatında mühüm rol oynayacaq.

Yüksək dağlıq ərazidəki çətin şərait "Azərişıq" ASC-yə işləri sürətlə davam etdirməyə mane olmur. Sovet dövründə belə elektrik enerjisinin olmadığı ucqar yerlərdə müasir elektrik şəbəkələri qurulur. Rayonun Alagöllər və digər əraziləri ilk dəfə işıq alıb, Zod qızıl yatağı ərazisinə kabel xətti çəkilir.

"Azərenerji" isə Laçın rayonunda 110 kV-luq "Qorçu" elektrik yarımstansiyasının tikintisini davam etdirir. Rayonun Azərbaycanın ümumi enerji sisteminə qoşulması, dayanıqlı və fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təchiz edilməsi üçün ötən il istismara verilən "Kəlbəcər" yarımstansiyasından Laçının Qorçu kəndinə 42 kilometr məsafədə ötürücü xətt çəkilir. Eyni zamanda kənddə dəniz səviyyəsindən 1800 metr yüksəklikdə 110/35/10 kilovoltluq rəqəmsal yarımstansiya tikilir.

Qeyd edək ki, yarımstansiya tikilməkdə olan hava limanının yaxınlığındadır. Qorçu kəndi mərkəz olmaqla burada 7 kəndi birləşdirən yaşayış massivinin inşası planlaşdırılır. Yeni yarımstansiya Laçın hava limanını, rayon ərazisindəki hərbi hissələri, gələcəkdə bölgədə inşa olunacaq bütün infrastrukturu elektrik enerjisi ilə təchiz edəcək.

Prezident İlham Əliyevin bərpaolunan enerji mənbələrini ölkənin inkişafında strateji prioritet kimi müəyyənləşdirən "yaşıl enerji" kursu da uğurla həyata keçirilir. Hazırda Azərbaycanda bərpaolunan enerji növlərinin inkişafı istiqamətində davamlı layihələr reallaşır. Bu ilin yanvar ayında Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının "ACWA Power" şirkəti tərəfindən inşa ediləcək 240 MVt gücündə "Xızı-Abşeron" Külək-Elektrik Stansiyasının tikintisinə start verilib. Daha sonra - martın 15-də Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) "Masdar" şirkəti ilə "Qaradağ" Günəş-Elektrik Stansiyasının təməli qoyulub. Perspektivdə yeni layihələrin gerçəkləşməsi dayanır. Belə ki, ölkəmiz "yaşıl enerji" siyasətinə münasibətdə uzunmüddətli hədəflər müəyyən edib.

Bərpaolunan enerji sahəsində zəngin təcrübəsi olan xarici şirkətlər Azərbaycanın dayanıqlı, ucuzekoloji cəhətdən təmiz enerji növləri ilə təmin edilməsi prosesinə inamla qoşulublar. Xüsusilə Prezidentimizin işğaldan azad edilmiş əraziləri "yaşıl enerji" zonası elan etməsi böyük maraq doğurur. Məsələn, bp şirkəti ilə Cəbrayıl rayonunda tikiləcək 200 meqavatdan çox gücə malik olan günəş-elektrik stansiyası layihəsi ilə bağlı məsələlər uğurla həll edilir. Bir sıra digər ölkə və şirkətlərin də Azərbaycanla bu sahədə əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq etmək istək və məqsədləri var.

Bu gün  Azərbaycanı  regionun ən işıqlı ölkəsinə çevirən,  onu  həm də elektrik enerjisi ixrac edən ölkə kimi  tanıdan  peşə sahiblərinin  bayramı -  Energetiklər Günüdür. Bayramınız mübarək, işıqlı insanlar!

 

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2022.- 20 oktyabr.- S.15.