TAP fəaliyyətinin ilk ilində Avropaya 7 milyard kubmetrdən çox qaz nəql etdi

Bu kəmər ixracın coğrafiyasının genişləndirilməsinə də imkan verir

TAP (Trans-Adriatik Qaz Boru Kəməri) 2020-ci ilin son günündə istifadəyə verilib.

Odur ki, 2021-ci il kəmərin fəaliyyətinin birinci ili sayılır. Bu dövrdə kəmər necə işləyib, ona bəslənən inam və ümidi doğrulda bilibmi?

“Cənub qaz dəhlizi”nin sonuncu seqmenti olan, Azərbaycandan Avropa bazarlarına ildə 10 milyard kubmetr qaz nəql etməsi nəzərdə tutulan TAP il boyu ilk, həm də böyük uğurlara imza atıb. Dubayda keçirilən “Gastech Awards 2021” mərasimində “İlin təbii qaz, LNG və ya hidrogen layihəsi” kateqoriyasında qalib elan olunması buna aydın misaldır. Qeyd edək ki, hər il keçirilən qlobal “Gastech” konfransı ərəfəsində təşkil olunan “Gastech Awards” mükafatları şirkətlərin və təşkilatların təbii qaz sektorundakı üstün nailiyyətlərinə görə verilir.

TAP Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı “Şahdəniz” yatağının işlənməsinin ikinci mərhələsi çərçivəsində çıxarılan qazı TANAP-dan (Trans-Anadolu Qaz Boru Kəməri) qəbul edir. Bu, uzunluğu təxminən 878 kilometr olan boru xəttidir. Onun 550 kilometri Yunanıstanın, 210 kilometri Albaniyanın ərazisindən, 105 kilometri Adriatik dənizinin altından keçir və sonuncu, bir neçə kilometrlik hissəsi İtaliya torpağında quru sahəyə çıxır. Burada kəmər “Snam Rete Gas” şirkətinin istismar etdiyi qaz nəqliyyatı şəbəkəsi ilə birləşir.

TAP sistemi keyfiyyət, sağlamlıq, təhlükəsizlik və ətraf mühitin mühafizəsi üzrə beynəlxalq standartlara uyğun fəaliyyət göstərir. Potensialı onun ötürücülük gücünü iki dəfə artıraraq ildə 20 milyard kubmetrə çatdırmağa imkan verir.

Məlum olduğu kimi, müasir zamanda dünyanın hər yerində istehlakçıların mavi yanacağa tələbatı böyükdür. İstismar olunan qaz yataqlarının ehtiyatları isə təbii ki, getdikcə azalır. Yeni qaz yataqları da, necə deyərlər, hər gün kəşf olunmur. Buna görə Azərbaycanın zəngin qaz yataqları və ixrac marşrutları yeni mənbə kimi təkcə region üçün deyil, həm də Avropa üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Belə ki, Avropa İttifaqı öz təchizat marşrutlarını şaxələndirmək istəyir və “Cənub qaz dəhlizi” ona gələcək kanallardan biri kimi maraqlı görünür.

Prezident İlham Əliyevin keçən ilin dekabr ayında Brüsseldə işgüzar səfərdə olarkən İtaliyanın “İl Sole 24 Ore” qəzetinə verdiyi müsahibədə də bu məsələdən ətraflı bəhs olunub. Dövlət başçısı bu möhtəşəm layihə haqqında belə deyib: “Bizim qaz strategiyamız çox aydın və açıq olub. Biz uzun illər ərzində bu mühüm layihəni həyata keçirmək üçün Azərbaycanda çox iş gördük, tərəfdaşlarla birgə işlədik. Bu, XXI əsrin ən böyük infrastruktur layihələrindən biri hesab olunur. Uzunluğu 3500 kilometr olan “Cənub qaz dəhlizi” Bakıdan Adriatik dənizinin dibi ilə, yüksək dağlıq ərazilərdən keçərək İtaliyaya çatır. Bu, texniki baxımdan çox mürəkkəb və əlbəttə ki, çox bahalı layihədir. Azərbaycan “Cənub qaz dəhlizi”nin 4 seqmentinin hamısında əsas maliyyə yükünü öz üzərinə götürüb”.

Beləliklə, biz artıq Avropanın qaz təchizatçısı olmuşuq. 2021-ci il yanvarın 1-dən başlayaraq Azərbaycan TAP vasitəsilə İtaliya, Yunanıstan və Bolqarıstanı 7,2 milyard kubmetr qazla təchiz edib. Cari ildə həmin rəqəm 9 milyard, 2023-cü ildə azı 11 milyard kubmetr olacaq. Bu isə ciddi artım hesab olunur.

Azərbaycanın qaz ehtiyatları böyükdür. Odur ki, hasilatı da, ixracı da artırmaq imkanları var. Prezidentimiz bunun, sözsüz ki, avropalı istehlakçıların tələbindən asılı olacağını da bildirib: “Biz Cənub Qaz Dəhlizinin Məşvərət Şurasını mütəmadi olaraq Bakıda Avropa İttifaqının nümayəndələri və Azərbaycanın sədrliyi ilə bir araya gətiririk. Növbəti sessiya gələn ilin fevralında keçiriləcək, orada biz bütün məsələlərlə məşğul olacağıq və gələcək addımlarımızı planlaşdıracağıq. Bu, şirkətlərin, bankların və ölkələrin böyük bir qrupudur... Hasilatı artırmaq üçün biz, əlbəttə ki, investisiya yatırmalıyıq və bunu etmək üçün bizim istehlakçılarla müqavilələrimiz olmalıdır. Beləliklə, birincisi müqavilələr, ikincisi investisiya və üçüncüsü qaz. Prosesin mərhələlərinin ardıcıllığı belədir”.

Bununla belə nəhəng yataqlarımız, tam yeni, müasir infrastrukturumuz TAP-dan digər yerlərə də bağlayıcıların çəkilməsini mümkün edir. Həm də təkcə Balkanlara deyil, Mərkəzi Avropaya da. Bu, ixracın və təchizatın şaxələndirilməsi deməkdir.

Başqa sözlə, TAP xətti İtaliyada bitməsinə baxmayaraq, gələcəkdə Azərbaycan qazının Almaniya, Fransa, Böyük Britaniya, İsveçrə və Avstriya kimi böyük Avropa bazarlarına çatdırılması üçün də böyük imkanlar yaradır. Prezident İlham Əliyev “Cənub qaz dəhlizi”nin, o cümlədən TAP-ın perspektivlərinə toxunaraq demişdir: “Azərbaycan qazı artıq Avropa bazarındadır. Əlbəttə ki, bizim böyük layihə olan “Cənub qaz dəhlizi”nin tamamlanması ilə bağlı planlarımız bununla məhdudlaşmır. Biz görürük ki, Avropa İttifaqının bir çox başqa üzvlərinin də təchizatçısı ola bilərik. Biz təchizatımızın coğrafiyasını genişləndirmək üçün Avropa İttifaqı ilə birgə işləməyi planlaşdırırıq - xüsusilə indi, qışda, hər kəs görəndə ki, alternativ marşrut baxımından alternativ mənbə məhz enerji təhlükəsizliyidir”.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.- 2022.- 12 yanvar.- S.1; 4.