Qırmızı terrorun qara üzü

1990-cı ilin 20 yanvarında SSRİ rəhbərliyinin göstərişi ilə Bakıda dinc, silahsız insanlar atəşə tutuldu. Sovet qoşun hissələri hətta qadağan olunmuş silahlardan belə istifadə etməkdən çəkinmədi.

20 Yanvar faciəsini törədənlər Azərbaycanı blokadada saxlamağa, burada baş verən haqsızlıqları, günahsız insanların ərşə qalxan nalələrini dünyadan gizlətməyə cəhd göstərdilər. Ancaq buna nail ola bilmədilər. Sovet qoşun hissələrinin qəddarlığı, onlara bu göstərişi verənlərin amansızlığı beynəlxalq aləmdə qınanıldı.

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Azərbaycanda insanlıq əleyhinə törədilmiş bu dəhşətli cinayət nəticəsində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İnsan Hüquqları haqqında Ümumi Bəyannaməsinin, Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt və digər beynəlxalq hüquqi sənədlərin kobud şəkildə pozulduğu barədə dünyanın aparıcı kütləvi informasiya vasitələrində məlumatlara yer verildi. Məqalələrdə kütləvi qırğınların sovet qoşun hissələri tərəfindən ağır hərbi texnika və silahlarla, xüsusi qəddarlıqla törədildiyi və dinc əhalinin yaralandığı, qətlə yetirildiyi bəyan edildi.

Qanlı Yanvar hadisələri barədə Britaniya mətbuatında günlərlə məqalələr dərc olundu. “The Guardian” qəzeti 1990-cı ilin 22 yanvarında yazırdı: “Bu dəhşətli hərbi əməliyyatı 70 illik imperiya əsarətindən qurtulmaq üçün ayağa qalxmış Azərbaycan xalqının coşqun mübarizə əzminin imperiyanın qəlbində yaratdığı qorxu xofunun nəticəsi kimi də izah etmək olar. Ordunun şəhərə hücumu zamanı günahsız insanların vəhşicəsinə güllələnməsi, tankların adamları öz tırtılları altında əzib keçməsi, qışın soyuq, şaxtalı gecəsində tonqallar ətrafında qızınan dinc azərbaycanlıların üzərinə hücuma keçərək cəsədlərin tanınmaz hala salınması bütün dünya ictimaiyyəti tərəfindən nifrət və qəzəblə qarşılanıb pislənməlidir”.

“The Times” qəzeti isə həmin ilin 29 yanvarında qeyd edirdi: “Azərbaycandakı hərbi əməliyyatdan 10 gün sonra sovet rəhbərliyi arasında ciddi ixtilafın olduğu üzə çıxdı, bu isə sovet quruluşunun təməl sütunlarının silkələnməsi deməkdi”.

ABŞ-da “Los Angeles Times”, “The New York Times”, “Vaşinqton Post”, “The Christian Science Monitor”, “The Baltimore Sun” və digər media orqanları qara Yanvar barədə məlumatlar verirdilər. “The Wall Street Journal” qanlı Yanvar faciəsinin Azərbaycan xalqının müstəqillik əzmini qıra bilmədiyini vurğulayırdı.

“Los Angeles Times” qəzeti 1990-cı il 23 yanvar tarixli sayında bildirirdi: “Yanvarın 20-də və 21-də təşkil edilən yürüşlər. 22-də keçirilən kütləvi dəfn mərasimi hər cür mitinqləri qadağan edən fövqəladə vəziyyətə qarşı açıqdan-açığa meydan oxumaqdır. Şəhidlər xiyabanında keçirilən dəfn mərasimi “Moskva” mehmanxanasının yuxarı mərtəbələrində yerləşdirilmiş xüsusi nəzarətçilər və snayperlər tərəfindən diqqətlə izlənilirdi. Bütün sərt maneələrə və təhlükəli nəzarətə baxmayaraq, qeyrətli insanlar şəhidlərin xatirəsinə layiq dəfn mərasiminin keçirilməsinə nail oldular”.

Həmin ilin 18 fevralında “The New York Times” qəzeti yazırdı: “Bakının işğalından sonra öz torpağına bütün varlığı ilə bağlı olan hər bir azərbaycanlının qəlbində Moskvaya və Mixail Qorbaçova qarşı dəhşətli bir nifrət hissi yaranmışdı. Vaxtilə rus imperiyasının müstəmləkəsi olan Azərbaycan indi öz suveren və demokratik hüquqlarını bərpa edir. Öz azadlıq və müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparır. İndi adi satıcıdan tutmuş hakimiyyət nümayəndələrinədək uşaqlı-böyüklü hamı dərk edir ki, Moskva öz hüquqlarının bərpası uğrunda ayağa qalxmış milləti susdurmaq üçün Bakıya qoşun yeridib, günahsız qanlar töküb”.

Dünyada aparıcı media agentliklərindən biri hesab olunan İspaniyanın “EFE” İnformasiya Agentliyi 20 Yanvar faciəsi, Xocalı və 31 Mart soyqırımlarından bəhs edən reportajlar hazırlayıb ispan, ingilis, ərəb və portuqal dillərində yayımladı. Qeyd edək ki, agentliyin 120 ölkənin 180 şəhərində ofisi var, materialları yalnız Latın Amerikasında 40-dan çox qəzetdə dərc edilir, telekanallar vasitəsilə yayımlanır.

Pakistanın nüfuzlu ingilisdilli “Centreline” jurnalı və DNA NEWS informasiya agentliyinin dərc etdiyi “20 Yanvar 1990 - azərbaycanlıların dəhşətli günü” sərlövhəli məqalədə XX əsrin sonunda - Sovet İttifaqının süqutu ərəfəsində ölkədə cərəyan edən hadisələrdən bəhs olundu. Məqalədə 1990-cı il yanvarın 20-də törədilmiş vəhşiliklər, sovet ordusunun ağır texnika ilə Bakıya daxil olduğu, silahsız dinc insanların atəşə tutulduğu vurğulandı.

Qara Yanvar barədə məqalə Misirin “Akhbar al-yaum” internet səhifəsində də yer aldı. 1990-cı il yanvarın 20-də sovet ordusunun müxtəlif istiqamətlərdən, eləcə də dənizdən Bakıya etdiyi hücumlar, çox sayda dinc əhalinin qətlə yetirildiyi məqalədə əksini tapdı.

“İnsanlığın tankların altında əzildiyi gün” - Türkiyənin məşhur Timetürk saytında 20 Yanvar faciəsi ilə əlaqədar verilmiş məqalə belə adlandırıldı. Məqalədə 1990-ci ilin 20 yanvarında Azərbaycanda sovet qoşun hissələri tərəfindən yüzlərlə mülkü vətəndaşın qətlə yetirildiyi diqqətə çatdırıldı: “Hər kəs xatırlayır o tarixi. Xatırlayın! 20 Yanvar 1990-cı il. O gün Bakını havadan, qurudan və dənizdən əhatə edən sovet ordusu bir xalqı “tərbiyə etmək bəhanəsi ilə rəsmən qətlə yetirmişdi. Yüzlərlə insanı - qadın, qoca, uşaq demədən qırmızı ordunun tankları ilə əzmişdilər”.

“1990-cı ilin 20 yanvarı: Azərbaycanda qırmızı terrorun qara üzü” sərlövhəli məqaləsində Avstraliyanın “The Canberra Times” qəzeti hadisələrə dərindən yanaşırdı. 1980-ci illərin ikinci yarısında erməni millətçilərinin keçmiş Sovet İttifaqında yaranan gərginlikdən yararlandığını, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ vilayətini Ermənistana birləşdirmək niyyətini reallaşdırmaq üçün SSRİ-nin rəhbəri Mixail Qorbaçovdan dəstək aldıqlarını yazdı. Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində 1980-ci illərin sonlarında 250 min azərbaycanlının ata-baba yurdlarından qovulduğu, 200-dən çoxunun amansızlıqla qətlə yetirildiyi vurğulandı. Azərbaycanlılarının böyük əksəriyəti buna etiraz olaraq Bakı və digər şəhərlərdə meydanlara çıxdıqları, kommunist rejiminə etimadsızlıq göstərdikləri, Azərbaycana müstəqillik verilməsi şüarları ilə çıxış etdikləri qeyd olundu.

Sovet ordusu hissələrinin 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıya daxil olduqları, silahsız insanları atəşə tutduqları məqalədə bildirildi: “Bu aksiya SSRİ-nin və Azərbaycan SSR-in konstitusiyalarına və insan hüquqları haqqında beynəlxalq paktın müddəalarına ziddir. Əməliyyatdan əvvəl Azərbaycan televiziyasının enerji blokunun partladılması nəticəsində insanlar informasiyadan məhrum olunmuş, ordunun atəş açmasından və insanların qətlə yetirilməsindən yeddi saat sonra fövqəladə vəziyyət elan edilmişdir. Bu əməliyyatın əsl məqsədi müstəqillik həsrəti ilə yaşayan Azərbaycan xalqına dərs vermək olmuşdur”.

Perunun nüfuzlu kütləvi informasiya vasitələrindən biri - “El Peruano”, Kolumbiyanın ən tanınmış mətbu orqanlarından olan “El Espectador” qəzetlərində 20 Yanvar faciəsini əks etdirən məqalələr verildi. Yeni Zelandiya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Rusiya Federasiyası, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Rumıniya, Bolqarıstan, Kanada, Latın Amerikası və digər ölkələrin mətbu orqanlarında da qanlı Yanvardan bəhs edən məqalələr dərc edildi.

Qeyd etdiyimiz kimi, dünyanın əksər ölkələrinin kütləvi informasiya vasitələri sovet qoşun hissələrinin insanlığa xas olmayan bu qəddarlığını kəskin tənqid etmiş və Azərbaycanın haqq işini dəstəklədiklərini bildirmişdilər.

Zöhrə FƏRƏCOVA

Azərbaycan.- 2022.- 20 yanvar.- S.5.