Azərbaycan yoxsulluğa "yox" deyir

Prezident İlham Əliyevin sosial-iqtisadi islahatları sayəsində ölkədə yoxsulluğun səviyyəsi 5,5 faizə enib

Azərbaycan dövlətinin siyasətinin mərkəzində vətəndaşın maraqları, sosial rifahı dayanır. Odur ki, ölkə iqtisadiyyatı yeni zirvələrə çatdıqca buna paralel olaraq sosial sahə də inkişaf etdirilir. Prezident İlham Əliyev hələ neçə il bundan əvvəl bildirmişdi ki, ölkənin iqtisadi gücü artdıqca insanların sosial müdafiəsi daha da güclənəcək, onların maddi rifah halına daha çox vəsait ayrılacaq. Bu gerçəkliyi indi hər bir vətəndaş öz gündəlik həyatında hiss edir.

Dövlət başçısının həyata keçirdiyi sosial islahatların uğurunu insanların yaşayışına aid bütün sahələrdə - məşğulluq probleminin həllində, maaşların və pensiyaların artırılmasında, səhiyyə və təhsildə, sosial infrastrukturda, digər istiqamətlərdə reallaşdırılan çoxsaylı layihələrdə aydın görmək mümkündür. Bu işlərə vaxtilə Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev başlamış və onlar Prezident İlham Əliyev tərəfindən ardıcıllıqla, böyük müvəffəqiyyətlə davam etdirilməkdədir. Odur ki, ölkədə yoxsulluğun 1996-cı illərin ikinci yarısından başlayaraq, xüsusilə də son 20 ildə sürətlə azaldılması təmin edilib.

Xatırladaq ki, Ümummili Lider Heydər Əliyevin səyləri nəticəsində 1996-2002-ci illər ərzində Azərbaycanda ümumi daxili məhsul 1,7, iqtisadiyyata kapital qoyuluşu 7,8, əhalinin nominal pul gəlirləri 3, orta aylıq əməkhaqqı və pensiya 5 dəfə artmışdır. Lakin ondan əvvəlki dövrdə yaranmış gerilik belə tez bir zamanda ölkədə iqtisadiyyatın yüksək inkişaf səviyyəsini və əhalinin beynəlxalq standartlara uyğun həyat tərzini tam təmin etməyə imkan verməmişdir. Odur ki, Ulu Öndər 2023-cü il fevralın 20-də "2003-2005-ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi haqqında fərman imzalamışdır.

Proqramın həyata keçirilməsi nəticəsində 2005-ci ildə yoxsulluq səviyyəsi 2002-ci ildəki 46,7 faizdən 29,3 faizə düşmüşdür. Prezident İlham Əliyevin bu sahədə də apardığı ardıcıl siyasətin nəticəsində 2007-ci ilin axırına yoxsulluq səviyyəsi artıq 15,8 faizə enmişdir.

2008-ci il sentyabrın 15-də isə Prezident "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncam imzaladı. Bu sənəd əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılması istiqamətində əldə olunmuş nailiyyətləri davam etdirmək, yoxsulluq səviyyəsinin daha da azaldılmasını, habelə bununla bağlı BMT-nin qəbul etdiyi "Minilliyin İnkişaf Məqsədləri"ndən irəli gələn vəzifələrin ölkəmizin xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədini daşıyırdı.

Yoxsulluğun azalmasında regionların sosial-iqtisadi inkişafına yönəldilən dövlət proqramları misilsiz rol oynadı. Bölgələrin tarazlı inkişafı təmin edildi, təkcə iri şəhərlərdə deyil, rayonlarda da çoxsaylı sənaye, emal, xidmət müəssisələri açıldı. Unudulmuş, tənəzzülə uğramış kənd təsərrüfatı sahələrinin dirçəldilməsi ilə minlərlə insanın məşğulluq problemi həll olundu. 2004-cü ildən bəri regionlarda 52 mindən artıq yeni müəssisənin açılması və burada milyonlarla iş yerinin yaradılması şərhə ehtiyacı olmayan faktdır. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, təkcə bu ilin birinci yarısında ölkədə 38,9 min yeni iş yeri açılıb.

Son illərdə özünüməşğulluq proqramının həyata keçirilməsi, ictimai iş yerlərinin yaradılması kimi addımlar da yoxsulluğun azaldılmasına dəstək verir. Belə ki, insanlar ələbaxımlıqdan uzaq olur, dövlətin köməyi ilə özləri şəxsi bizneslərini quraraq dolanışıqlarını təmin edirlər. Hərçənd dövlət öz dəstəyi ilə, sosial yardımları, müavinətləri, təqaüd və pensiyaları ildən-ilə artırmaqla da daim vətəndaşının yanındadır.

Son 20 il ərzində Azərbaycanın ümumi daxili məhsulu (ÜDM) dörd dəfə artıb. Ölkəmizin həyata keçirdiyi qlobal neft-qaz və ixrac layihələri Avropanın enerji xəritəsini dəyişdirib. Ölkə iqtisadiyyatınin bel sütununu təşkil edən "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqları milyardlarla dollar gəlir gətirib. Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri, üç böyük boru xəttinin birləşməsindən yaranan "Cənub qaz dəhlizi" bir çox ölkənin enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayaraq Azərbaycanın iqtisadi qüdrətini getdikcə daha da artırır. Bu layihələr ölkəmizə rifah gətirir və dövlətimiz eyni zamanda uğurlu sosial siyasət yeridərək neft kapitalını insan kapitalına çevirib. Elə keçən ay Prezident İlham Əliyev "Euronews" televiziyasına müsahibəsində bu məsələyə də toxunaraq dedi: "Son 20 ildə biz yoxsulluq səviyyəsində yaşayan əhalinin sayını təqribən 50 faizdən 5,5 faizə endirə bilmişik. Bu onu nümayiş etdirir ki, enerji layihələrinin həyata keçirilməsi nəticəsində əldə edilmiş sərvət əhalimizin bütün seqmentləri arasında ədalətli bölünüb".

Yoxsulluğun minimuma endirilməsi prioritet olaraq qalır. Təsadüfi deyil ki, "Azərbaycan 2030: Sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər"də də bu məsələ özünə geniş yer alıb. Burada dövlətin vətəndaşın rifahını nə qədər yüksək tutması bir daha aydın görünür. Qeyd edilir ki, davamlı və yüksək iqtisadi artım dinamik və inklüziv cəmiyyətin formalaşmasına xidmət etməli, hər bir vətəndaş öz həyatında bu inkişafı hiss etməlidir. İnsanların sosial statusundan və yaşadığı ərazidən asılı olmayaraq iqtisadi imkanlara çıxışı bərabər və ədalətli olmalıdır. İnkişafdan hər bir vətəndaşın bəhrələnməsi yenə də diqqət mərkəzindədir. Dövlət yüksək inkişaf üçün yalnız iqtisadi artımı deyil, cəmiyyətin bütün üzvlərinin sosial rifahını mühüm amil sayır: "İqtisadiyyat inkişaf etdikcə vətəndaşların sərvət və gəlirlərinin, o cümlədən əməkhaqlarının artırılaraq layiqli səviyyəsi təmin edilməli, əməkhaqqının artımı əmək məhsuldarlığının artımı ilə uzlaşdırılmalıdır. Ölkədə artan gəlirlər daha geniş iqtisadi imkanlar yaratmalı, bütün əhali qrupları üçün səmərəli məşğulluğa və layiqli əməyə nail olunmalı, xüsusilə qadınların iqtisadi imkanlara çıxışı yaxşılaşmalıdır... İqtisadiyyatın davamlı inkişafı gəlirlərin ədalətli bölgüsünü təmin etməli, əhalinin aşağıgəlirli təbəqəsinin sosial-iqtisadi rifahını artırmalıdır".

"Sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər" bir daha təsdiqləyir ki, ölkənin bütün təbəqələri cəmiyyətin ayrılmaz hissəsidir və dövlət onların qayğısına qalır. Ölkədə yoxsulluq səviyyəsinin minimuma endirilməsi və aşağı işsizlik səviyyəsi, eləcə də yoxsul təbəqənin ehtiyaclarının qarşılanmasına yönələn ünvanlı yardımların əhatə dairəsinin genişləndirilməsi vətəndaşların sosial müdafiəsinə əlavə imkanlar yaradır. Bundan sonra da "sosial təminat sisteminin daha effektiv və ədalətli olması hesabına aşağıgəlirli və yoxsulluğa həssas təbəqənin, əlilliyi olan şəxslərin, o cümlədən sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşadək uşaqların sosial müdafiəsi və sosial təminatı gücləndirilməlidir. Bu məqsədlə ölkədə pensiya, müavinət, təqaüd və digər sosial ödənişlərin minimum məbləğlərinin layiqli səviyyəsinə nail olunmalıdır. Pensiya təminatı sisteminin uzunmüddətli inkişafı üçün onun maliyyə dayanıqlığı gücləndirilməli, pensiya məbləğinin ödənilən sığorta haqqına mütənasibliyi artırılmalıdır". Sözügedən sənəddə həmçinin əlilliyi olan şəxslər, o cümlədən sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşadək uşaqlar üçün tələb olunan sosial reabilitasiya infrastrukturunun əlçatan olması, bu şəxslərin məşğulluğuna dəstək proqramlarının genişləndirilməsi, sosial təminatının gücləndirilməsi nəzərdə tutulur. Qeyd edək ki, sosial cəhətdən həssas əhali qruplarının maraq və mənafelərinə cavab verən, onlara bərabər iştirak imkanları yaradan sosial xidmətlər sistemi təmin olunmalıdır.

Deyilənlərə əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayevin bu ilin əvvəlində dediyi fakt və rəqəmləri əlavə etmək istərdik: "Hazırkı paket son beş ildə həyata keçirilən dördüncü sosial islahat paketidir. Bundan qabaq əvvəlki üç sosial islahat paketi ümumilikdə 40 faizi əhatə edib. Bu məqsədlə 6 milyard manatdan çox vəsait ayrılmışdı və onların hər birində ilk növbədə əməkhaqqı sistemi önə çəkilirdi. Birinci növbədə vətəndaşların məşğulluğu, aşağı əməkhaqqının artırılması, aşağı əməkhaqqı alanlara əlavə dəstək verilməsi yolunu tuturuq. İkinci seqment hər zaman pensiyaçılar və onların pensiyalarının artırılmasıdır. Əgər rəqəmlərə nəzərə salsaq, 2018-ci ildə minimum əməkhaqqı Azərbaycanda 130 manat idi, bu gün artıq 345 manatdır. Minimum pensiya Azərbaycanda 110 manat idi, artıq 280 manata çatıb. Bunun üzərindən orta aylıq əməkhaqqı və orta pensiyaya da nəzər saldıqda çox ciddi şəkildə artımları görürük. Bununla yanaşı, pensiya almayan, amma sosial cəhətdən həssas olan böyük bir kəsim var: əlilliyi olan və müavinətlər alanlar, müxtəlif növ Prezident təqaüdü alanlar, şəhid ailələri, çoxuşaqlı ailələr, tələbələr və digər seqmentlər. Bu böyük kəsim də məhz bu sosial paketlərdə hər zaman əhatə olunub".

Azərbaycanda, əslində, qısa zaman kəsiyində yoxsulluğun səviyyəsinin 50 faizdən 5,5 faizə enməsi, bax, belə çoxşaxəli tədbirlər sayəsində mümkün olub. Ən başlıcası isə bu, ona görə mümkün olub ki, ölkəmizin "Mən hər bir Azərbaycan vətəndaşının Prezidentiyəm " deyən və dediyi hər sözü də imzası qədər dəyərli olan dövlət başçısı var.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2023.- 15 dekabr, № 274.- S.6.