Qlobal və strateji layihələr müəllifi

Azərbaycanın əsası Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş yeni neft-qaz strategiyası qlobal layihələrlə daha da zənginləşərək uğurla davam edir. Ölkəmiz son 20 ildə Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu sahədə də bir sıra qlobal və strateji layihələr reallaşdırıb. Elə bir layihələr ki, onlar Avropanın enerji xəritəsini dəyişdirib.

2005-ci ilin mayında Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəmərinə Səngəçal terminalından ilk neft vuruldu. Növbəti ilin iyulunda isə üç ölkənin - Azərbaycanın, Gürcüstanın və Türkiyənin ərazisində 1768 kilometr məsafə qət edən bu boru xətti tam sistem kimi istifadəyə verildi. Prezident İlham Əliyev Ceyhan şəhərində keçirilən açılış mərasimində bu hadisənin mühüm əhəmiyyət daşıdığını qeyd edərək demişdir: "Bu kəmərin fəaliyyətə başlaması ilə Azərbaycanın qarşısında yeni üfüqlər açılır, yeni imkanlar açılır. Azərbaycan iqtisadi cəhətdən çox zəngin ölkəyə çevriləcəkdir. Ölkədə bütün sosial problemlər öz həllini tapacaqdır. Azərbaycan çox önəmli neft ixrac edən ölkəyə çevrilir. Əminəm ki, neftdən əldə olunan gəlirlərdən istifadə edilməklə Azərbaycanda bütün sosial məsələlər qısa müddət ərzində öz həllini tapacaq və Azərbaycan dünya iqtisadiyyatına daha inamla inteqrasiya edəcəkdir".

Belə də oldu. Həm də BTC təkcə Azərbaycanın deyil, bütün regionun sosial-iqtisadi həyatında önəmli rol oynayan bir amilə çevrildi. Bu gün BTC regionun neft ixracı arteriyasıdır. İstismara verildiyi vaxtdan cari il sentyabr ayının sonunadək bu boru kəməri vasitəsilə ümumilikdə təqribən 554 milyon ton (4,2 milyard barel) xam neft nəql edilib və həmin neft həcmləri Ceyhanda 5482 tankerə yüklənərək dünya bazarlarına göndərilib. BTC-nin ümumilikdə 4 milyard barel neft ixracına nail olması əlamətdar bir uğur kimi bu il yanvarın 18-də qeyd edilib. Cari ilin ilk üç rübü ərzində BTC vasitəsilə ixrac olunmuş təqribən 23 milyon ton (təxminən 171 milyon barel) xam neft və kondensat Ceyhan terminalında 238 tankerə yüklənib və dünya bazarlarına yola salınıb. Hazırda BTC əsasən AÇG nefti və "Şahdəniz" kondensatı daşıyır. Bundan əlavə, kəmərlə Xəzərin digər regional xam neft və kondensat həcmləri (Qazaxıstan və Türkmənistan) də nəql olunur.

Ölkəmiz artıq dünyada qaz ixracatçısı kimi də tanınır. Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Şahdəniz" yatağından çıxarılan mavi yanacaq 2006-cı ilin sonundan Cənubi Qafqaz Boru Kəməri ilə Gürcüstana, 2007-ci ilin ortalarından isə Bakı-Tbilisi-Ərzurum kəməri ilə Türkiyəyə ixrac edilir. 2018-ci ildə Azərbaycanın təşəbbüsü və liderliyi ilə çəkilən "Cənub qaz dəhlizi"nın rəsmi açılışı oldu. Bu gün Azərbaycan Avropanın qaz təchizatında mühüm rol oynayır. Belə ki, ölkəmiz qoca qitənin enerji təminatında strateji və etibarlı tərəfdaşa çevrilib. Enerji əməkdaşlığının yeni mərhələsi üçün 2022-ci ildə Avropa və digər tərəfdaş ölkələrlə energetika sahəsində strateji əməkdaşlığa dair memorandum və saziş imzalanıb. Həmin sənədlər qaz nəqlinin artırılmasını, bərpa olunan mənbələrdən elektrik enerjisinin və maye hidrogenin Avropaya ixracını, habelə ötürmə üçün infrastrukturun qurulmasını nəzərdə tutur.

Azərbaycanın qaz ixracı coğrafiyası getdikcə genişlənir. Bu günlərdə Serbiyanın Niş şəhərində Serbiya-Bolqarıstan Qaz İnterkonnektorunun açılışı ilə ixrac marşrutlarımız bir qədər də şaxələndi. İndi Azərbaycandan Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Bolqarıstan, İtaliya, Rumıniya ilə yanaşı, Serbiya da qaz alır. Yaxın zamanlarda bu cərgəyə Macarıstanın, Albaniyanın və digər ölkələrin də qoşulacağı gözlənilir.

Prezident İlham Əliyev ötən illər ərzində mükəmməl beynəlxalq əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq platforması yaradıb. İndi ölkəmiz qlobal enerji keçidi çağırışlarına uyğun olaraq xarici investorlarla əməkdaşlıq çərçivəsində bərpaolunan enerji mənbələrinin səmərəli istehsalını təşkil edir. Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin "Masdar" şirkəti ilə tikilən "Qaradağ" Günəş-Elektrik Stansiyası bir neçə ay əvvəl müvəffəqiyyətlə istifadəyə verilib. Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının "Acwa Power" şirkəti ilə külək enerjisinin istehsalı layihəsi uğurla icra edilir. İşğaldan azad olunmuş Cəbrayıl rayonunda bp şirkəti ilə birlikdə 240 meqavatlıq Günəş Elektrik Stansiyasının tikintisi planlaşdırılır. Digər bir sıra enerji şirkətləri ilə birgə həm quruda, həm də dənizdə günəş və külək enerjisi istehsalı layihələrinin icrası nəzərdə tutulur.

Dövlətimizin başçısı işğaldan azad olunmuş ərazilərimizi "yaşıl enerji" zonası elan edib. Naxçıvan Muxtar Respublikasında da bərpaolunan enerji layihələri həyata keçirmək üçün imkanlar var. Bu baxımdan Xəzərin küləyi də çox dəyərlidir. Prezidentimiz növbəti 5-6 ildə 10 qiqavat həcmində günəş və külək enerjisi istehsal etməyin planlaşdırıldığını bildirib. Artıq külək və günəş enerjisi layihələrinə dair müqavilə və anlaşma memorandumları imzalanıb. Bu, Azərbaycana yanacaq enerjisindən bərpaolunan enerjiyə rahat keçid imkanı verəcək. Beləliklə, Avropadakı istehlakçılar "yaşıl enerji" ilə də təmin ediləcək.

Xatırladaq ki, keçən il dekabrın 17-də Buxarestdə "Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan hökumətləri arasında "yaşıl enerji"nin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Saziş" imzalanıb. Prezidentimizin sözləri ilə desək, bu, Gürcüstanı, Azərbaycanı, Rumıniyanı və Macarıstanı daha sıx bağlayan bir layihə olacaq.

Bununla yanaşı, ənənəvi enerji də arxa plana keçmir. Prezident İlham Əliyevin bu sahədəki siyasəti Azərbaycanı regionun ən işıqlı ölkəsinə çevirdi. Vaxt var idi ki, nəinki kəndlərimizdə, hətta şəhərlərimizdə işıq fasilələrlə verilirdi. 2004-2022-ci illərdə istismara verilən 60-dan çox yeni elektrik stansiyası yurdumuzu başdan-başa çıraqban edib. Elektrik enerjisinin 76 faizi regionlarda istehsal olunur. Bir zamanlar elektrik enerjisini idxal edən Azərbaycan indi onun ixracatçısıdır.

Qazlaşdırma bir çox digər ölkələrin qibtə edəcəyi səviyyədədir. Qaz xətləri hətta sovet dönəmində mavi yanacaq almayan ən ucqar dağ kəndlərinədək çatıb.

Bütün bu istiqamətlərdə yeni addımlar atılır, yeni layihələr həyata keçirilir və onlar da öz növbəsində ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişaf göstəricilərini yüksəldir.

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2023.- 16 dekabr, № 275.- S.8.