"Bu zavodun timsalında yeniləşən, müasirləşən, sənayeləşən Azərbaycanı görürük"

Ölkəmizin tarixində ilk gəmiqayırma müəssisəsi Prezident İlham Əliyevin səyi ilə tikilib

Azərbaycanın son illərdəki iqtisadi nailiyyətlərinin salnaməsində Bakı Gəmiqayırma Zavodunun özünəməxsus yeri var. Çünki 10 il əvvələ qədər respublikada gəmiqayırma müəssisəsi olmayıb. Sovet dönəmində paytaxtımızda yalnız bir neçə gəmi təmiri zavodu fəaliyyət göstərib. İstər o dövrdə, istərsə də son illərə qədər gəmilər xaricdən alınır və buna böyük vəsait xərclənirdi. Prezident İlham Əliyevin iqtisadi strategiyası sayəsində Bakıda Azərbaycanın gəmi inşa edən nəhəng, müasir bir zavodunun tikilib istifadəyə verilməsi mümkün oldu.

Qaradağ rayonu ərazisində, Bakı-Astara magistral yolunun 25-ci kilometrliyində yerləşən bu möhtəşəm müəssisənin ümumi ərazisi 62 hektardır. Burada 1630 metr uzunluğunda yanalma körpüsü, beşmərtəbəli inzibati bina, təlim mərkəzi, müxtəlif ofislər və anbarlar, istehsal və təmir-ötürmə sahələri, yeməkxana, tibb məntəqəsi, kompressor, zavodun elektrik təchizatının etibarlı təminatı üçün yarımstansiya fəaliyyət göstərir. Zavod Finlandiya, Niderland, Almaniya, Çexiya, Böyük Britaniya, Koreya Respublikası və Sinqapurda yüksək standartlar səviyyəsində istehsal olunan avadanlıqla təchiz edilib.

Bakı Gəmiqayırma Zavodu Xəzər dənizi hövzəsində analoqu olmayan bir müəssisədir. Belə ki, onun ildə 25 min ton metal konstruksiya istehsal etmək gücü var. İstehsal imkanlarına görə ildə 15 min ton yükgötürmə qabiliyyəti olan dörd və ya 70 min ton yükgötürmə qabiliyyəti olan iki tanker və dörd özül təchizat gəmisi tikmək, müxtəlif təyinatlı 80-100 gəmini təmir etmək mümkündür.

Belə bir zavodun tikilməsi ideyası yarananda bəziləri hesab edirdi ki, başqa ölkələrdən gəmi, tanker ala bildiyimiz halda buna ehtiyac yoxdur. Prezident İlham Əliyev isə bu müəssisənin nə dərəcədə gərəkli olduğunu əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdi. 2010-cu ildə dövlətimizin başçısı zavodun təməlini qoydu və 2013-cü ildə açılışını etdi. Müəssisə istifadəyə verilərkən bunun tarixi hadisə olduğunu bildirdi. "Bu zavodun timsalında yeniləşən, müasirləşən, sənayeləşən Azərbaycanı görürük", - dedi.

Bu gün Bakı Gəmiqayırma Zavodunun nailiyyətləri misilsizdir. Zavodun istismara verilməsi ölkəmizdə yeni gəmilərin alınması istiqamətində idxaldan asılılığı aradan qaldırıb. Azərbaycanda belə bir zavodun yaradılması Xəzər dənizinin spesifik xüsusiyyətləri və bu hövzədə mövcud liman infrastrukturunun texniki imkanları nəzərə alınmaqla nadir layihələr və yeni konsepsiyalar əsasında bütün növ gəmilərin tikintisini mümkün edib. Ən yüksək standartlara uyğun gəmilərin istehsalı isə dövlətimizin həm iqtisadi gücünün, həm də sənaye və texnologiyalar sahəsində uğurlarının göstəricisidir.

Başqa sözlə desək, Bakı Gəmiqayırma Zavodunun yaşı az, uğurları çoxdur. Təkcə keçən ili xatırlayaq. 2022-ci il aprelin 28-də "Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi" QSC-nin (ASCO) sifarişi ilə zavodda inşa olunan "Ro-Pax" tipli "Zərifə Əliyeva" gəmi-bərəsi istismara verildi. 30 nəfərlik heyət üzvünün idarə etdiyi gəmi-bərə ilə eyni vaxtda 100 sərnişin, sistern tipli 56 vaqon və ya 50 yük avtomobili/TIR daşımaq mümkündür. "Zərifə Əliyeva", eləcə də zavodda əvvəl istehsal edilmiş "Azərbaycan" gəmi-bərələri bu göstəricilərinə görə Xəzər hövzəsində istismar olunan digər gəmi-bərələrdən daha üstündür. Dünyanın aparıcı istehsalçılarının müasir avadanlıqları ilə təchiz olunan "Zərifə Əliyeva" gəmi-bərəsində yük lifti, vertolyot meydançası, dalğalı havada gəminin sabitləşdirilməsi sistemi, dartıcı lokomotivlər var.

"Azərbaycan" gəmi-bərəsi 30 nəfərlik heyətlə saatda 14 knot sürətlə hərəkət edə bilir. Qısa beynəlxalq səfərlər üçün nəzərdə tutulan gəmi 100 nəfər sərnişin tutumuna malik olmaqla yanaşı, T-1 ölçülü dəmir yolu vaqonları, avtomobillər və yük maşınlarını daşımağa qadirdir. Gəmi 2600 kVt gücə malik 2 əsas mühərrik, 188 ton ağırlıq qaldırma qabiliyyətli yük lifti, vertolyot meydançası, digər avadanlıq və infrastrukturla təchiz olunub.

Britaniya Kral Dəniz Mühəndisləri Cəmiyyətinin (Royayal Institution of Naval Architects, RINA) 2021-ci ilin ən yaxşı gəmilərinin siyahısında Ro-Pax tipli "Azərbaycan" ən yaxşı gəmi-bərə kimi yer alıb.

Keçən il dekabrın 7-də isə Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə "Akademik Xoşbəxt Yusifzadə" tankerinin istismara verilməsi mərasimi keçirildi. Bu, uzunluğu 141, eni 16,9 metr, yükgötürmə qabiliyyəti 7800 ton olan bir tankerdir. Tanınmış neftçi-geoloqun adını daşıyan tankerlə həm neft, həm də kimyəvi məhsulların daşınması mümkündür. Gəminin suya oturumu ASCO-nun digər tankerləri ilə müqayisədə maksimum yük götürməklə Xəzər hövzəsində nisbətən dayaz limanlara daxil olmağa və Rusiyanın su kanalları ilə Xəzərdən kənara yük daşımağa imkan yaradır.

Xatırladaq ki, 2019-cu ilin dekabrında Bakı Gəmiqayırma Zavodunda inşa olunan "Laçın" və 2021-ci ilin sentyabrında "Kəlbəcər" neft tankerləri də istismara verilib.

"Laçın"ın uzunluğu 141, eni 16,9, bortunun hündürlüyü 6 metrdir. Dedveyti dənizdə 7875, çayda 5447 ton olan tanker hər biri 1200 kW gücə malik iki mühərriklə təchiz edilib. Saatda 10 uzel sürətlə hərəkət edə bilir. "Laçın" tankeri xam neft və neft məhsulları daşınması üçün ümumi tutumu 9190 kubmetr olan 6 yük tankına malikdir. Bu tanker həm Xəzərdə neft və neft məhsullarının daşınmasını, həm də Volqa-Don və Volqa-Baltik kanalları ilə Xəzərdən kənar hövzələrə maye yüklərin daşınmasını təmin edir. Britaniya Kral Dəniz Mühəndisləri Cəmiyyətinin siyahısına görə, "Laçın" tankeri 2019-cu ildə dünyada inşa edilən ən yaxşı 50 mülki gəmidən biri olub.

"Kəlbəcər" neft tankerinin uzunluğu, eni, bortunun hündürlüyü, dedveyti, yük çənlərinin tutumu təxminən "Laçın"da olduğu kimidir. "Laçın" 11, "Kəlbəcər" 15 nəfərlik heyətlə idarə olunur. "Kəlbəcər" tankerinin xarici sularda istismarı nəzərdə tutulub.

Zavodun digər bir məhsulu - "Xankəndi" sualtı tikinti gəmisi isə məxsusi olaraq "Şahdəniz" yatağında işləmək üçün inşa edilib. O "Şahdəniz" ki sayəsində Azərbaycan dünyada qaz ixrac edən ölkə kimi tanındı. "Şahdəniz"in, yataqdan çıxarılan mavi yanacağı Avropa ölkələrinə nəql edən "Cənub qaz dəhliz"inin hazırkı nailiyyətlərində bu nadir gəminin də rolu var. Deməli, bu cür ən müasir gəmi və tankerlər istehsal edən zavodun Azərbaycanın dünyada getdikcə daha çox önəm qazanmasında payı böyükdür.

Qeyd edək ki, zavod indiyədək xarici ölkələrdən alınan sifarişləri də uğurla yerinə yetirib. Burada 2018-ci ildə "Bue Bulkers Limited" şirkətinin sifarişi əsasında Qazaxıstanın "Kazmortransflot" şirkətinə məxsus üç gəminin əsas gövdə və qanad çənlərinin quraşdırılmasına dair işləri uğurla tamamlanıb və təhvil verilib. 2022-ci ildə isə müəssisədə Türkmənistanın "Nurly Tolkun" şirkətinə məxsus "NT Flagman" üçayaqlı üzən qurğunun gövdə bloklarının və ayaqlarının birləşdirilməsi, eləcə də hərəkətverici sistemləri və yükqaldırma kranlarının əsaslı təmir olunması işləri müvəffəqiyyətlə tamamlanıb.

Zaman göstərdi ki, ölkəmizdə gəmiqayırma zavodunun tikilməsi haqqında verilən qərar Prezident İlham Əliyev tərəfindən vaxtında atılmış strateji bir addımdır. Prezidentin özünün dediyi kimi: "Əgər bu gün bizdə gəmiqayırma zavodu olmasaydı, biz tankerləri, gəmiləri haradan alacaqdıq? İndi sual ritorikdir. Biz əvvəllər haradan alırdıq, indi oradan heç kim ala bilmir".

Odur ki, dövlət başçısı bu ilin birinci yarısının göstəricilərinə yekun vurularkən Azərbaycanda gəmi inşasının daha da genişləndirilməsinin vacibliyini qeyd edib: "Bizim Xəzərdəki gəmiqayırma imkanlarımıza da yenidən baxmalıyıq. Çünki qonşu ölkələrdən sifarişlər gəlir. Bizim gəmiqayırma zavodumuz mövcud daşıma imkanlarımıza hesablanmışdır. Eyni zamanda uzun illər fəaliyyət göstərən gəmilərin sıradan çıxmasını da nəzərə alırıq. Çünki onlar sıradan çıxır, təzələnməlidir. Amma indi daha böyük tələbat var - həm bizim, həm də ki, qonşu ölkələrin. Beləliklə, istisna deyil ki, biz nə vaxtsa gəmiqayırma zavodunun istehsalat sahələrinin genişləndirilməsinə də başlaya bilərik. Yəni siz bunu diqqətdə saxlayın. Hər halda xaricdən gələn sifarişlər, - biz artıq ilkin danışıqlara başlamışıq, - çox müsbət haldır və bu, bir daha göstərir ki, biz hər şeyi vaxtında edirik".

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2023.- 19 dekabr, № 277.- S.6.