Brüsseldə sülhə doğru daha bir addım atıldı

İyulun 15-də Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin təşəbbüsü ilə Brüsseldə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında sülh müqaviləsi üzrə aparılan danışıqların növbəti raundu baş tutdu.

Buna qədər, yəni 44 günlük Vətən müharibəsindəki zəfərimizdən sonra liderlər Brüsseldə 5 dəfə görüşmüşdülər. Belçikada sonuncu üçtərəfli danışıqlar bu il mayın 14-də reallaşmışdı. Dünənki isə sayca 6-cı görüş oldu.

Ölkə rəhbərlərinin sülh danışıqları sonuncu dəfə iyunun 1-də Kişineuda aparılmışdı. Prezident İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan, Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel arasında keçirilən üçtərəfli, eləcə də Almaniya Kansleri Olaf Şolts və Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun da qatıldığı beştərəfli qeyri-rəsmi görüşünü də sülh prosesinin tərkib hissəsi kimi dəyərləndirmək olar. Həmin görüşlərdə heç bir qərar qəbul olunmasa da, tərəflər bunu iyulun 15-də Brüsseldə keçiriləcək növbəti toplantıya hazırlıq kimi qiymətləndirmişdilər.

İyulun 14-də Brüsselə səfər edən İlham Əliyev Avropa İttifaqı Şurasının mənzil-qərargahında qurumun prezidenti Şarl Mişellə görüşüb. Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması istiqamətində Şarl Mişelin göstərdiyi səylərə görə təşəkkürünü ifadə edən dövlət başçısı Brüssel formatının səmərəli olduğunu vurğulayıb. Söhbət zamanı İlham Əliyev, Şarl Mişel və Nikol Paşinyanın iştirakı ilə keçiriləcək üçtərəfli danışıqlar, həmçinin Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh danışıqları ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.

Dünən liderlər arasında keçirilən üçtərəfli görüşü də sülhə doğru atılan növbəti addım kimi qiymətləndirmək olar. Görüşlə bağlı mətbuata açıqlama verən Şarl Mişel bildirib ki, görüş çox məhsuldar keçib: "Biz altıncı görüşü yenicə başa vurduq. Bu, çox məhsuldar oldu. Biz səylərimizdə çox mühüm dövr keçirik".

Onun sözlərinə görə, görüş zamanı iki ölkə liderləri 1991-ci il "Almatı Bəyannaməsi"nə, eləcə də ərazi bütövlüyü və suverenliyinə sadiqliklərini təsdiqləyiblər.

Şarl Mişel bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan liderləri Brüsseldə daha bir görüş keçirəcəklər.

Tərəflər oktyabrda Avropa Siyasi Birliyinin sammiti çərçivəsində İspaniyanın Qranada şəhərində keçiriləcək görüşə paralel olaraq yaydan sonra Brüsseldə növbəti görüşün keçirilməsi barədə razılığa gəliblər.

Liderlər arasında həmçinin sülh sazişinin əldə edilməsi üçün danışıqların intensivləşdirilməsi, habelə sərhədlərin delimitasiyası və nəqliyyat dəhlizlərinin açılması üzrə işlərin aparılması barədə razılıq əldə olunub.

Sülh danışıqları ilə bağlı əsas amil Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş 5 məlum prinsipin Hayastan tərəfindən qəbul edilməsidir. Bu prinsiplər beynəlxalq hüququn normalarının təməl prinsipləridir. Ona görə də Azərbaycan əvvəlcədən bəyan edib ki, məhz bu prinsiplər üzərində ölkələrin suverenliyi, ərazi bütövlüyü, sərhədlərin toxunulmazlığı və digər prinsiplər əsasında danışıqlar mümkündür və sülh müqaviləsi imzalana bilər.

Artıq hər kəsə bəllidir ki, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, suverenliyini rəsmən qəbul edib. Bu, tərəflər arasında Brüssel, Praqa və Soçidə keçirilən görüşlərdə də təsdiqini tapıb. Belə ki, həmin görüşlərdə Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, suverenliyini rəsmən qəbul edib. Hayastan təsdiq edib ki, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədlər - 1991-ci ilin "Alma-Ata" Bəyannaməsi əsasında həll olunmalıdır. Bu da bir daha göstərir ki, müttəfiq respublikalar arasında olan sərhədlər dövlət sərhədləri sayılır.

Beləliklə, bu addımı atmaqla Ermənistan rəsmən Qarabağı Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi kimi tanıyıb. Görünən odur ki, Ermənistan prinsip etibarilə Azərbaycanın məsələyə yanaşması ilə razıdır.

Mayın 14-də Brüsseldə Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan arasında üçtərəfli növbəti görüşdə də Azərbaycan və Ermənistan liderləri bir sıra məsələlərdə razılığa gəliblər. Liderlər 1991-ci ilin "Alma-Ata Bəyannaməsi"nə müvafiq olaraq Ermənistanın 29,800 kvadratkilometr, Azərbaycanın 86,600 kvadratkilometr ərazisinin toxunulmazlığına sadiqliklərini təsdiq ediblər.

Ümumiyyətlə, postmünaqişə dövründə bütün görüşlərdə, danışıqlarda İlham Əliyev humanizm və ədalət prinsiplərinə sadiq lider kimi regionda sülhün və əməkdaşlığın təmin olunması üçün aydın siyasət yürütməklə nümunə sərgiləyir.

Onu da vurğulayaq ki, son 3 ayda həm ölkə liderləri, həm XİN başçıları arasında Vaşinqtonda, Brüsseldə, Moskvada və Kişineuda keçirilən görüşlərdəki müzakirələr, əldə olunan razılıqlar, tərəflərin sülhə bir qədər də yaxınlaşdığını deməyə əsas verir. Ona görə də bu ilin sonuna qədər Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanacağına ümidlər böyükdür.

İyulun 11-də Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə 2023-cü ilin altı ayının sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə dövlət başçısı bu məsələyə toxunaraq bildirib ki, Azərbaycanın sülh danışıqları ilə bağlı mövqeyi aydındır, məntiqlidir və beynəlxalq hüquqa əsaslanır. İlham Əliyev hesab edir ki, bu prinsiplə, beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsasında sülh müqaviləsi imzalana bilər. Hər halda belə bir imkan yaranıb: "Son danışıqlar raundları və bir neçə gündən sonra nəzərdə tutulan yüksəksəviyyəli təmaslar bir məqsədi güdür ki, biz sülh anlaşmasına daha da yaxınlaşaq. Biz bunu arzulayırıq, bunu təşəbbüskar kimi irəli sürmüşük. Ancaq yenə də deyirəm, hər şey bizdən asılı deyil, qarşı tərəf də buna hazır olmalıdır və sözdə ifadə etdiyi prinsipləri kağız üzərinə də keçirməlidir".

Əsas məqamlardan biri də odur ki, Ermənistan tərəfinin mövqeyində müsbətə doğru hərəkət var. Əgər məğlub ölkə keçən ilin oktyabrında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, suverenliyini və sərhədlərini qəbul etmişdirsə, bu ilin may ayında daha irəli gedərək ölkəmizin ərazisinin parametrlərini, o cümlədən Qarabağ və anklav kəndlərimiz daxil olmaq şərtilə rəsmən tanıyıb. Bu da təbii ki, müsbət hal kimi qiymətləndirilməlidir. Prezidentin də söylədyi kimi, indi sıra eyni sözlərin kağız üzərində də öz təsdiqini tapmasıdır. Hər halda Azərbaycan bu istiqamətdə səylərini davam etdirəcək.

Göründüyü kimi, müharibənin qalib tərəfi olmasına rəğmən Azərbaycan məğlub ölkəyə qurtuluş yolu, hər iki tərəfi qane edəcək sülh modeli təklif edir. Hayastan, nəhayət, anlamalıdır ki, boş yerə Qarabağın erməni əhalisi üçün ayrıca "status" iddiasını irəli sürməyin heç bir mənası yoxdur.

Azərbaycan Prezidenti bununla bağlı son sözünü mayın 28-də Laçında bəyan edib. İlham Əliyev deyib ki, "miatsum"un, separatizmin kitabı bağlanıb, müstəqillik xülyası da statusun dalınca cəhənnəmə göndərilib. Bu gün ermənilərin yaşadıqları Qarabağ bölgəsi Azərbaycanın tarixi, hüquqi torpağıdır. Yaxşı olar ki, bu reallığı orada yaşayan erməniəsilli vətəndaşlar da tezliklə başa düşsünlər və xam xəyallardan ayrılaraq özləri gəlib Azərbaycan bayrağı altında yaşamaq üçün addım atsınlar. Gec-tez, bu da reallaşacaq!

Rəşad BAXŞƏLİYEV,

Azərbaycan.-2023.- 16 iyul.- S.1-2.