Qarabağ və Şərqi Zəngəzur ərzaq təhlükəsizliyinə mühüm töhfələr verəcək

Bu regionda ixracyönümlü məhsulların istehsalı üçün də böyük potensial var

İşğaldan azad olunan ərazilərin təbii ehtiyatları, xüsusilə kənd təsərrüfatı potensialı ölkəmizin iqtisadi inkişafı baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu torpaqlarda kənd təsərrüfatının inkişafı ilə bağlı işlərə xeyli vaxtdır başlanılıb. Hətta vaxtilə Qarabağda təsərrüfat sahibi olan, dolanışığı torpaqdan çıxan yerli sakinlər indidən doğma yuvalarına qayıtdıqdan sonra görəcəkləri işlərin planını da qurublar.

İşğaldan əvvəlki dövrdə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur ərazisi yüksək kənd təsərrüfatı göstəriciləri ilə seçilirdi. Ölkədə taxıl, pambıq, üzüm, ət, süd, yun və barama istehsalının çox hissəsi həmin ərazilərin payına düşürdü. İndi regionun aqrar sahədə əvvəlki şöhrətini qaytarmaq üçün hazırlıq işləri görülür. Məskunlaşma prosesi başlayandan sonra kənd təsərrüfatı ilə məşğul olacaq sakinlərin aqrar texnika, toxum, gübrə və digər lazımi vasitələrlə təmin edilməsinə dair dövlət planı hazırlanıb. Onu da deyək ki, bu bölgədə ixracyönümlü kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı üçün böyük potensial da var.

Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən aqrar islahatlar kənd təsərrüfatının daha böyük inkişafına yol açıb. Bu barədə faktlar nə deyir? Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata görə, 2023-cü ilin yanvar-iyun ayları üzrə kənd təsərrüfatının ümumi məhsulunun faktiki qiymətlərlə dəyəri 5865,2 milyon manat təşkil edib. Bu məbləğin 2897 milyon manatı heyvandarlıq, 2968,2 milyon manatı isə bitkiçilik məhsullarının payına düşür. Əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə kənd təsərrüfatının istehsalı 3,4, o cümlədən heyvandarlıq məhsulları üzrə 3,7, bitkiçilik məhsulları üzrə 3 faiz artıb. 2023-cü ilin 6 ayı üzrə ümumi məhsulun 49,4 faizi heyvandarlığın, 50,6 faizi bitkiçiliyin payına düşüb.

Ölkə üzrə bu inkişafın ləngiməməsi üçün Füzuli, Ağdam, Cəbrayıl, Qubadlı rayonlarında taxılçılıq, həmçinin üzümçülük, meyvəçilik, fındıqçılıq sahələri daha da genişləndirilməlidir. Şübhəsiz, dövlət bu işdə kənarda qalmayacaq, həm öz tövsiyələrini verəcək, fermerlərə, oraya qayıdacaq vətəndaşlara hərtərəfli dəstək göstərəcək, həm də onların yetişdirdikləri məhsulu bazarlara çıxarmaq üçün şərait yaradacaq. Bu da fermerə stimul verməklə yanaşı, məhsulların əkilməsinə, meyvə bağlarının salınmasına marağını artıracaq. Kənd təsərrüfatının bu cür dirçəldilməsi ölkəmizin ixrac potensialında yaşıl işıq rolunu oynayacaq.

Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun böyük iqtisadi potensialı, təbii ehtiyatları var. Bu ərazilərə yerli və xarici investisiya qoymaqla əhalinin həm məşğulluğu təmin edilmiş olacaq, həm də bolluq yaranacaq. Qeyd edildiyi kimi, bu rayonlar işğaldan əvvəlki zamanlarda üzümçülük, pambıqçılıq, taxılçılıq və heyvandarlıqla məşğul olublar. Sadalanan sahələri bərpadan sonra davam etdirməklə istehsalı artırmaq və ixrac potensialını böyütmək mümkündür. Onu deyək ki, bölgə üçün ənənəvi hesab edilən heyvandarlıq və taxılçılıqla yanaşı, meyvəçilik və tərəvəzçiliyin də potensialı genişdir. Bu ərazilərdə kənd təsərrüfatının inkişafında xüsusilə nar, fındıq, çəyirdəkli meyvəçiliyin inkişafı üçün perspektivlər var. Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl rayonlarında pambıqçılığın, Ağdam və Füzuli rayonlarında tərəvəzçiliyin, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl və Zəngilan rayonlarında milli üzüm sortları əsasında üzümçülük-şərabçılıq sahələrinin inkişafı baxımından əlverişli imkanlar mövcuddur. Kəlbəcər və Laçın rayonlarının zəngin otlaq və yaylaqları heyvandarlığın və arıçılığın inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmçinin bu bölgədə heyvandarlıq sahəsinin intensiv və yarımintensiv ferma modeli əsasında da inkişafı təmin ediləcək.

Erməni vandallarının viran qoyduğu kənd təsərrüfatını bərpa etmək xeyli vaxt aparsa da, nəticə yüksək olacaq. Müasir kənd təsərrüfatı avadanlıqlarının istifadəsi, innovativ texnologiyaların tətbiqi aqrar sahədə böyük sıçrayış etməyə imkan verir. Bu, dünyanın hər yerində belədir. Məsələn, ərazisi Azərbaycan ərazisinin yarısı qədər olan Niderlandın iqlim şəraiti kənd təsərrüfatının inkişafına illərlə mane olub. Lakin son innovativ texnologiyalar nəticəsində Niderland kənd təsərrüfatı məhsulları ixracında ABŞ-dən sonra dünyada ikinci yerdə qərar tutub. Ölkə bu uğura görə aqrar sənayedəki texnoloji inqilaba borcludur.

Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda da qabaqcıl ölkələrin təcrübəsindən istifadə edərək aqrar sektorda böyük uğurlar əldə etmək olar. Bu uğurların mənbəyində təbii ki, bölgənin münbit torpağı, zəngin su ehtiyatları dayanır. Məhsuldarlığın artmasında çox mühüm rol oynayan bu amillər xarici investorların əraziyə cəlb olunmasına yol açacaq. Bu, həm də o deməkdir ki, həmin rayonlarda kənd təsərrüfatı ilə yanaşı, emal sənayesi də genişlənəcək. Buradakı sənaye parkları emal sənayesi üçün infrastrukturların yaradılmasına xidmət edəcək. Məhz bu səbəbdən bir çox xarici şirkətlər, o cümlədən İsrail, Belarus və Rusiya müəssisələri Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində aqroşəhərlər və kənd kommunaları tikməyə hazır olduqlarını bəyan ediblər.

Prezident İlham Əliyev bu məsələ ilə bağlı fikirlərini Şuşada keçirilən Qlobal Media Forumunda xarici jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən belə dedi: "Mən Amerika şirkətlərini kənd təsərrüfatı sahəsində də görmək istərdim. Biz, əlbəttə ki, kənd təsərrüfatı sahəsində, suvarmada Amerika şirkətlərinin aparıcı avadanlıqlarından istifadə edirik. Ancaq mən investor görmək istəyirəm, çünki Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sahəsinin, xüsusilə azad olunmuş ərazilərin kənd təsərrüfatı potensialı olduqca böyükdür. Burada çox məhsuldar torpaqlar var və bizim su resurslarımızın 25 faizi məhz Qarabağdan qaynaqlanır. Təsəvvür edirsiniz? Biz 30 il bundan məhrum edilmişdik. Ermənilər platinaları və dambaları bağlayırdılar və bizim 100 minlərlə hektar torpağımız sudan məhrum edilirdi. Biz məcbur idik ki, artezian quyuları qazaq. Bu gün isə artıq həmin su Qarabağın həyat mənbəyidir, həmin su ehtiyatlarını Azərbaycanın mərkəzi rayonlarına da gətirəcəyik. Belə bir boru kəməri inşa ediləcəkdir".

Bu gün işğaldan azad edilmiş Kəlbəcər, Laçın və Zəngilan rayonlarındakı otlaq sahələrində çobanlar öz qoyun sürüləri ilə birlikdədir, həmçinin də arıçılar orada öz təsərrüfatlarını qurub məhsul istehsalı ilə məşğuldurlar. Prezidentin təbirincə desək, artıq biz bal ixracatçısına çevrilmişik. Hazırda Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgəsinin faunasının bərpası üçün də mühüm tədbirlər həyata keçirilir.

Züleyxa ƏLİYEVA,

Azərbaycan.-2023.- 29 iyul.- S.9.