Kütləvi etiraz aksiyalarından, iğtişaşlardan və
polis zorakılığından
başı açılmayan
5-ci respublika dərin tənəzzül içindədir
Artıq Paris vaxtilə
Fransa inqilabının
ona verdiyi ideoloji təlimatları və gücünü itirib. Son illər
kütləvi etiraz aksiyalarından, iğtişaşlardan
və polis zorakılığından başı
açılmayan 5-ci respublika
dərin böhran yaşayır.
Bir müddət
əvvəl "An Nahar" nəşrinin yazdığı kimi, dünya dəyişib, millətlər yenidən dirçəlir, ideologiyalar
isə köhnəlir,
lakin "Fransa böhranı" ümumilikdə
dünyanı, xüsusən
də Qərbi vura biləcək bir xəstəlik kimi yayılır.
Fransız inqilabı Qərb dünyası adlanan bütün topluma böyük təsir göstərib və keçmiş monarxiya dövlətlərinin - indiki
respublikaların konstitusiyalarında
əks olunan dəyərləri formalaşdırıb.
Lakin "Fransa böhranı" hər şeyin üstündən
xətt çəkir.
O, irqçilik və etnik üstünlükdən
dəm vuran köhnə ideoloji hissləri canlandırır
və bu problem təkcə Fransada deyil, ABŞ, Almaniya və digər ölkələrdə
də mövcuddur.
Onu da qeyd edək ki, polisin öz
səlahiyyətlərindən sui-istifadəsi nəticəsində
baş verən kütləvi iğtişaşlar
ABŞ-nin müttəfiq
ölkələrə, o cümlədən
Fransaya "ixrac etdiyi" "dəyərlərin"
nəticəsidir.
Son illər Fransanı kütləvi etirazlar bürüyüb və bu aksiyalar
getdikcə öz arealını genişləndirir.
Narazılıq cəmiyyətin
bütün təbəqələrinə
nüfuz edib ki, bu da
öz apogeyinə çatan və "Fransa böhranı" ilə nəticələnən
"xəstəlik"dən xəbər verir.
Fransa daim öz
siyasi və sosial sistemlərinin problemlərindən şikayətlənir.
Ölkənin iqtisadi göstəriciləri pisləşib, sənaye
istehsalının həcmi azalıb, texnoloji istehsalın səviyyəsi
yüksəlmir, tədiyə balansının kəsiri
artıb. Ölkə ötən əsrin 50-ci, 60-cı və
70-ci illərində əldə olunan artım templərini
dayandırıb. Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun da etiraf etdiyi
kimi, bolluq dövrü bitib.
Fransanın
problemləri təkcə immiqrantlar, İslam, müsəlmanlar
və şəhərətrafı sakinlərlə
bağlı deyil. Çox güman ki, Paris "Fransız
inqilabı"nın bayraqdarı və yenilikçi
ideyaların generatoru kimi eksklüzivliyini itirdikdən sonra
öz-özü ilə mübarizə aparır.
Bir zamanlar ölkədə
ənənəvi "sağ"çılar ənənəvi
"sol"çularla siyasi mübarizə aparırdı.
Onlar vaxtaşırı hakimiyyətdə bir-birini əvəz
edirdilər. İnsanlar öz liderlərini, ideyalarını,
proqramlarını tanıyırdılar. Fransa inkişaf edirdi
və dünyanın qalan hissəsi ilə fəal şəkildə
qarşılıqlı əlaqələr qururdu. Təəssüf
ki, indi həmin o Fransadan heç bir əsər-əlamət
qalmayıb.
Rizvan CƏFƏROV,
Azərbaycan.-2023.-
17 noyabr, № 250. - S.12.