Hayastanın dövlət borcu 12 milyard dolları ötəcək

Məğlub ölkənin iqtisadi çöküşü gələn il daha sürətli xarakter alacaq

Postmüharibə dönəmində sosial-iqtisadi sahədə daha böyük problemlərə düçar olan, Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasını hər vəchlə uzadan Hayastanda vəziyyətin getdikcə daha da gərginləşməsi müşahidə olunur. Müharibədəki məğlubiyyətdən sonra bu ölkədə qeyd olunan istiqamətlər üzrə müsbətə doğru dəyişən nəsə yoxdur. Əksinə, məğlub ölkənin çöküşünün daha sürətli xarakter alacağı proqnozlaşdırılır.

Bunu Hayastanın gələn il dövlət büdcəsindən də görmək olar. Gələn il üçün nəzərdə tutulan layihədə büdcənin xərcləri 3,108 trilyon dram (7,75 milyard dollar), gəliri 2,767 trilyon dram (6,9 milyard dollar), kəsiri isə 341,1 milyard dram (853,3 milyon dollar) olaraq hesablanıb.

Hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl borclara qəti şəkildə qarşı çıxan və ya ən azı bunu belə təqdim edən Nikol Paşinyan Hayastanın dövlət borcunun yükünü durmadan artırıb. 2024-cü il dövlət büdcəsinin müzakirəsi zamanı Hayastan Mərkəzi Bankının sədri Martin Qalstyan deyib ki, gələn il ölkənin dövlət borcu artacaq və ÜDM-in 48,4 faizini təşkil edəcək.

Ümumiyyətlə, məğlub ölkədə orta hesabla hər il dövlət borcu təxminən 1 milyard dollar artıb. Son məlumatlara görə, Hayastanın dövlət borcu 11,4 milyard dollar civarındadır. Nikol Paşinyan hakimiyyətə gələnə qədər bu, 6,7 milyard dollar idi. Beş ildən az müddət sonra 4,7 milyard dollar borc yığılıb.

Gələn il Hayastanın dövlət borcu son illərdəki kimi, heç də az olmayan sürətlə artacaq. Belə ki, Paşinyan hökumətinin 2024-cü il dövlət büdcəsinə əsaslanan proqnozlarına əsasən, bu ilin sonunda dramla ifadə olunan dövlət borcu 4,660 milyard dram təşkil edəcək. İndi bu, 4,395 milyarddır. Yəni ilin sonuna kimi 265 milyard dram artacağı gözlənilir. Artıq gələn ilin sonunda hökumətin proqnozlarına görə, borc 5,318 milyard dram təşkil edəcək. Paşinyan hökumətinin bu proqnozları özünü doğrultsa, gələn il dramla ifadə edilən borc əsasən hökumətin öhdəliklərinə uyğun olaraq 658 milyard dram (təxminən 1,6 milyard dollar) artacaq. Proqnozlar isə yekunda onu deməyə əsasə verir ki, gələn il borc öhdəlikləri 12 milyard dolları ötəcək.

Bu arada, 2024-cü il dövlət büdcəsinə əsaslanan proqnozlara əsasən, hökumətin borcunun xidmət xərcləri (faiz ödənişləri) ÜDM-in 3,1 faizini təşkil edəcək. Nominal ifadədə bu, 322 milyard dramdan çox olacaq.

Paşinyan hökuməti pensiya və müavinətləri artırmaq əvəzinə götürülmüş və bilinməyən səbəblərə xərclənən borcları ödəmək məcburiyyətində qalacaq. Əgər hər şey hökumətin tərtib etdiyi ssenari üzrə getsə, gələn il borcun xidmət məbləğləri, ən azı, 49,4 milyard dram artacaq. Hayastanın dövlət büdcəsinə əsaslanan məzənnə ilə hesablansa, bu, 128 milyon dollar alınır. Beləliklə, gələn il borc xidməti də artacaq və ümumilikdə 830 milyon dollardan çox olacaq.

Məsələ bundadır ki, bu fonda Hayastan büdcəsində sosial ödənişlərdə, maaşlarda hansısa artımın olmayacağı proqnozlaşdırılır. Bununla bağlı ekspert Manvel Minosyan qeyd edir ki, Hayastanda təqaüd və maaşlar artmayacaq. Əgər ölkədəki pensiyaçıların təqaüdləri 100 dram artırılarsa, bu, dövlət büdcəsinə çox böyük məbləğə başa gələ bilər: "Təbii ki, belə bir addımın atılmasının ölkə əhalisinin rifahına elə də böyük bir təsir göstərməyəcəyini nəzərə alsaq, bu halda, belə bir sual doğa bilər - hökumət tərəfindən belə bir addım atılmasına dəyərmi? Əslində, pensiyaçıların təqaüdlərinin 1000 dram artırılması ölkədəki bugünkü qiymət artımı ilə müqayisədə heç nədir, yəni belə bir addımın atılması xalqın rifah səviyyəsinin yüksəlməsinə heç bir təsir göstərə bilməz".

Hayastan hakimiyyəti 2024-cü ildə əsaslı xərclərin 41 faizini müdafiə sektorunu dəstəkləməyə yönəldəcək. Bu barədə parlamentin növbəti dörd günlük iclasında təsdiq üçün parlamentə təqdim edilən 2024-cü il dövlət büdcəsi layihəsində qeyd olunub. 2024-cü ildə əsaslı xərclər artaraq, 710 milyard dram (təxminən 1 milyard 775 milyon dollar) təşkil edəcək. Ermənistan Müdafiə Nazirliyinə 555 milyard dram (1,4 milyard dollar) ayrılacaq. Müdafiə xərcləri ÜDM-in 5,3 faizini təşkil edəcək.

Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, məğlub ölkəni qarşıda çox çətin dövr gözləyir. İqtisadi çöküş Hayastanı daha dərin tənəzzülə yuvarlayır.

Elçin CƏFƏROV,

Azərbaycan.-2023.- 18 noyabr, №251- S.9.