Ələt AİZ Azərbaycana əlavə iqtisadi dividendlər gətirəcək

Ələt Azad İqtisadi Zonasının (AİZ) yaradılması barədə qanun 2018-ci ildə qəbul edilmiş, pandemiyanın doğurduğu çətinliklərə baxmayaraq, 2021-ci il iyulun 1-də Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə 850 hektarda "lövbər atan" bu iqtisadi zonanın təməli qoyulmuşdur.

Planetar miqyasda azad iqtisadi zonaların yaradılması yeni təcrübə deyil. Artıq ötən əsrin ortalarında ABŞ, Yaponiya, Koreya, Çin və başqa ölkələrdə belə zonalar yaradılmağa başlamışdır. Səbəbi də o olmuşdur ki, azad iqtisadi zonaların fəaliyyəti iqtisadiyyatın inkişafında impuls rolu oynamaq, yeniliklərə təkan vermək gücündədir.

Dünyada baş verən ciddi münaqişələrə və iqtisadi kataklizmlərə baxmayaraq, 2023-cü il iyunun 9-da Ələt AİZ-nin birinci mərhələsi istifadəyə verilmişdir. Bununla Azərbaycan dayanıqlı, şaxələnmiş iqtisadiyyata malik bir ölkə kimi daha fərqli mövqeyə yüksəlmişdir. AİZ-nin ərazisində ümumi sahəsi 16 min kvadratmetr olan Biznes Mərkəzi yaradılmışdır. 3 funksional hissədən ibarət olan mərkəzdə AİZ-nin ofisindən savayı, investorların idarəetmə qurumları, gömrük əməkdaşları və investorlar üçün vahid pəncərə prinsipi ilə xidmət edəcək ofislər fəaliyyət göstərəcək. Növbəti mərhələ çərçivəsində 138 hektar sahəni əhatə edən standart istehsal müəssisələri və logistika mərkəzləri, eləcə də 211 hektar sahədə yerləşən ağır sənaye müəssisələri üçün nəzərdə tutulmuş ərazilərdə layihələndirmə işləri aparılır. Yaxın vaxtlarda isə 138 hektar sahədə torpaq işlərinə başlanılması planlaşdırılır.

Ələt Azad İqtisadi Zonasında investorlar üçün bir sıra fiskal və qeyri-fiskal imtiyazlar tətbiq edilir. İnvestorlar əlavə dəyər vergisi, ödəmə mənbəyində vergi, mənfəət vergisi və hər hansı digər korporativ vergidən azad olunurlar. Həmçinin idxal və ixrac əməliyyatlarına tətbiq olunan gömrük rüsumları və vergilər, habelə aylıq əməkhaqqı 8 min manata qədər olan işçilər üçün gəlir vergisi ləğv edilir. Həmçinin investorların əmlakı heç bir halda milliləşdirilə bilməz və Ələt Azad İqtisadi Zonasının səlahiyyətli qurumu investorların əmlakının bu və ya digər məhdudiyyətlərdən, eləcə də onların əqli mülkiyyət hüquqlarının tam qorunmasına təminat verir.

Bütün bunların sayəsində xarici investorlar Ələt Azad İqtisadi Zonasında fəaliyyət göstərməkdə maraqlıdırlar. Bu günədək artıq bir neçə xarici investor rezident statusu əldə etmişdir. Yaxın 2-3 ay ərzində bu rezidentlərdən biri tərəfindən həyata keçirilən layihələndirmə işlərinin yekunlaşacağı gözlənilir. Bununla paralel olaraq, digər şirkətlərin də AİZ-yə cəlb edilməsi üzrə danışıqlar aparılır.

AİZ-nin baş planı çərçivəsində birinci mərhələdə 60 hektarlıq ərazidə tikinti işləri artıq yekunlaşmışdır. Burada söhbət su, nəqliyyat, kanalizasiya, enerji və digər lazımi kommunikasiya infrastrukturunun yaradılmasından gedir. Eyni zamanda hüquqi bazanın optimallaşdırılması üzrə işlər davam edir ki, bu da həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyəli investor və iş adamları üçün daha cəlbedici olacaq. Zonada investorlara icarəyə veriləcək torpaq sahələri də inşaat üçün artıq hazırdır.

AİZ Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının və qlobal nəqliyyat dəhlizlərinin (Orta dəhliz və "Şimal-Cənub" dəhlizi) üzərində yerləşir. Ekspertlər hesab edirlər ki, bu səbəbdən Ələt Azad İqtisadi Zonasının fəaliyyətə başlaması Azərbaycana iqtisadi dividendlər qazandırmaqla yanaşı, ölkənin regionda mövqelərini daha da gücləndirəcək, "Şərq-Qərb" və "Şimal-Cənub" tranzit-nəqliyyat dəhlizlərində Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini daha da artıracaq. Ekspertlər onu da nəzərə alırlar ki, Azərbaycanda müxtəlif yerlərdə müəyyən güzəştlərin tətbiq edildiyi sənaye zonaları mövcuddur. Ölkə iqtisadiyyatında arzuolunan dönüş yaratmaq üçün müəyyən yeniliklər tətbiq edilməli, lisenziyaların alınması asanlaşdırılmalı, zəruri resurslar əlçatan olmalıdır.

Artıq Ələt AİZ-də bir sıra beynəlxalq səviyyədə tanınmış şirkətlər müəssisələr qurmaq üçün danışıqlara başlayıblar. Bu günlər İsrailin "BioPharmax" şirkətinin Azərbaycandakı nümayəndəliyi bildirib ki, iqtisadi zonada tikintisi davam etdirilən müəssisələrdə 50 adda tibbi məhsul istehsalı nəzərdə tutulur.

Sonda onu da qeyd edək ki, şirkətlərə tətbiq edilən güzəştləri xüsusi imtiyazlar kimi qəbul etmək düzgün olmazdı. Artıq AİZ-də şirkətlərin qarşısında müəyyən tələblər qoyulmuşdur. Əsas məqsəd ixrac üçün yüksək əlavə dəyərli məhsullar istehsal etməsinə nail olmaqdır. Həmçinin istehsal olunan məhsulların 75 faizi xarici bazarlara çıxarılmalıdır. Bunun üçün isə məhsulların beynəlxalq standartlara cavab verməsi təmin olunmalıdır.

Bahadur İMANQULİYEV,

Azərbaycan.-2023.-22 oktyabr, №231.-S.9.