Siyasət həm
də dövlətlərarası
münasibətlərin özünəməxsus
formasıdır.
Özü bir elm olsa da,
tərifi, şərhi
çoxdur.
Siyasət diplomatik
yollar və vasitələrlə, müxtəlif
növ münasibətlərlə
gerçəyə çevrilir.
* Siyasət mübahisəli
məsələləri danışıqlar
yolu ilə həll etməyə imkan yaradır.
* Siyasətlə toqquşmaların
və qanlı müharibələrin qarşısını
almaq mümkün olur.
* Siyasətlə düşmən
müttəfiqə, əməkdaşa
çevrilə bilir.
Bütün hallarda
siyasət iqtisadiyyata,
dövləti maraqların
təmininə xidmət
edir.
Amma siyasət çox incə, həssas və zərif məsələdir.
Hər rəhbərin,
hər liderin bacardığı iş deyil!
Səhv edə,
"qaş düzəltdiyin
yerdə vurub göz də çıxara" bilərsən.
Qədim türk
misalında siyasətin
mahiyyəti daha düzgün ehtiva olunub:
"Siyasət tükdən nazik, qılıncdan itidir!"
Yeni müstəqillik qazanan, müharibə vəziyyətində
olan dövlətlər
üçün bu fikir daha böyük
aktuallıq kəsb edir.
***
Müstəqilliyin ilk illərində
xarici siyasət sahəsində Azərbaycan
çox ciddi səhvlərə yol verdi.
A.Mütəllibovun dövründə
keçmiş SSRİ-nin
dağılması prosesi
sürətlənərkən onun saxlanılması ilə bağlı
referendum keçirildi...
AXC-Müsavat iqtidarının
naşılığı isə
bu sahədə özünün pik nöqtəsinə çatdı.
Gah "Yakutiyaya bayraq sancdılar", gah Rusiyanın
Azərbaycandakı səfirini
hədələdilər, gah da sovet ordusuna məxsus hərbi hissələrin qarşısında
piketlər qurdular, etiraz aksiyaları keçirdilər.
Halbuki Moskvanın
qəbul etdiyi qərara görə, həmin hərbi hissələr silah-sursatlarını
və bütün texnikalarını yerli hakimiyyətə təhvil
verərək respublikanı
tərk etməli idilər.
AXC-Müsavat iqtidarının
səriştəsiz hərəkətlərinə
görə hərbi hissələrdəki silah-sursat,
ayaqda olan texnika gizlincə aparıldı, yerdə qalan yararsız əmlak Azərbaycana verildi.
Nəticədə sovetin
366-cı motoatıcı alayı
hesabına hərbi cəhətdən daha da gücləndirilən Ermənistanın
qarşısında Azərbaycan
əliyalın qaldı.
Yalnız Ulu Öndər
Heydər Əliyev Naxçıvana
rəhbərlik edərkən
oradakı hərbi hissənin canlı qüvvəsinin silah-sursatı
təhvil verməklə
özlərinin dinc şəkildə muxtar respublikanı tərk etmələri təmin olundu.
Bu, Naxçıvanın müdafiəsində
və erməni işğalından qorunmasında
mühüm rol oynadı!
Xalqın arzu və tələbi ilə ölkə rəhbərliyinə qayıdan
Ulu Öndər Heydər Əliyev
müstəqil dövlətin
xarici siyasətinin elmi əsaslar və mövcud vəziyyətə uyğun
qurulmasına da dəyərli
töhfələrini verdi.
***
İlham Əliyev ixtisasca diplomatdır - MDBMİ-ni fərqlənmə diplomu ilə bitirib.
Hətta sonradan həmin ali təhsil ocağında dərs deyərək yeni diplomatların hazırlanmasına
öz töhfəsini
verib.
Siyasətçi kimi isə əsl dərsini əyani şəkildə Ulu Öndər
Heydər Əliyevdən alıb.
Azərbaycana rəhbərliyinin
20 ili ərzində, xüsusən son 5 ildə
İlham Əliyev özünü
dünya səviyyəli
siyasətçi, beynəlxalq
miqyasda qəbul olunmuş xüsusi çəkisi, yeri və sözü olan lider kimi
təsdiq etdi!
Hətta bəzən
digər dövlətlərin
rəhbərləri kömək
üçün, məsləhət
almaqdan ötrü ona müraciət edirlər.
İlham Əliyev öz siyasətini açıq aparır, düz aparır, təmiz aparır.
Sözü ilə əməli daim üst-üstə düşür.
Artıq bütün
dünya siyasətçiləri
də bilirlər ki, Azərbaycan Prezidenti havayı söz demir, dediyini hökmən edir!
***
Rusiya-Azərbaycan münasibətləri
qədim tarixə, xüsusi çalarlara malikdir.
Azərbaycan 70 il Rusiyanın
rəhbərlik etdiyi keçmiş SSRİ-nin tərkibində olub.
Həmin dövr
Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində
müxtəlif "qabarma
və çəkilmə"lər
baş verib.
Əvvəla, Rusiya qədimdən Azərbaycanda
mütərəqqi ictimai-siyasi
proseslərin, qabaqcıl
ictimai fikrin, maarifçi-demokrat hərəkatın
inkişafına müsbət
təsir göstərib.
Azərbaycanın bir sıra görkəmli simaları Rusiyada təhsil almış, müxtəlif ixtisaslara yiyələnərək respublikamızda
fəaliyyətləri dövründə
vətənə böyük
fayda vermişlər.
Bu da danılmazdır ki, Azərbaycanda
elmin, mədəniyyətin,
texnikanın, müxtəlif
sahələrin inkişafına
Rusiyanın böyük
təsiri olmuşdur.
Eyni zamanda Rusiya Azərbaycanı daim özünün "kiçik qardaşı"
hesab etmiş və burada, əsasən, öz maraqlarını təmin etməyə çalışmışdır.
Bu nəhəng dövlət
daim imperiyasevər siyasət yürütmüşdür.
SSRİ-nin iflası və Qarabağ münaqişəsi qızışdırılandan
sonra isə üzdə özünü
tərəfsiz və obyektiv göstərməyə
çalışsa da, daim
erməni mövqeyini müdafiə etmiş, Ermənistanı dəstəkləmişdir.
Bu gün dünyada və Cənubi Qafqazda yeni reallıqlar və yeni şərait yaranıb.
İmperiya ambisiyalarından
əl çəkməli
olan Rusiya bölgədəki siyasətini
yeni şəraitə uyğunlaşdırmaq
məcburiyyətindədir.
Ukrayna müharibəsi
bataqlığına cəlb
olunan, sanksiyalara məruz qalan Rusiya ABŞ, Fransa və Avropa İttifaqının
birgə səyi və əlbir fəaliyyəti ilə Cənubi Qafqazdan çıxarıla biləcəyini
yaxşı anlayır.
Yaxın "dostu
və qardaşı"
Ermənistan isə üzünü Qərbə
çevirərək açıq
şəkildə Rusiyadan
uzaqlaşmaq yolunu tutub.
Bölgədəki real vəziyyətə
və qüvvələr
nisbətinə, Gürcüstan
və Ermənistanla münasibətlərinə, perspektivə
ayıq nəzərlərlə
baxan Rusiya Cənubi Qafqazda qalmasının yeganə yolunun Azərbaycanla dostluq və əməkdaşlıq münasibətlərindən
keçdiyini gözəl
başa düşür.
Odur ki, ən doğru və səmərəli addımı atır.
Azərbaycanla səmimi
münasibətlərinə kölgə salan, daha çox hayların marağına xidmət etmiş sülhməramlı kontingentinin
qarşılıqlı razılıq
əsasında, vaxtından
da qabaq çıxarılmasına
qərar verib.
Bu, həm də onun xəyanət yolunu tutan Ermənistana
ən böyük
"hədiyyəsi" də
sayıla bilər.
Rusiya bu addımı ilə
ABŞ və Avropa İttifaqının Ermənistanla
bağlı yeni məkrli
planlarına da zərbə
vurmuş olur.
***
Son günlər Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan münasibətlərində
gözlənilən və
gözlənilməyən üç
mühüm hadisə
baş verdi.
İlham Əliyevin uzaqgörənlik,
müdriklik və inadla irəli sürdüyü siyasət
öz məntiqi nəticəsini verdi!
Rusiyanın sülhməramlı
kontingenti vaxtından xeyli qabaq Qarabağ
ərazisini tərk etdi!
Xatırladırıq ki, Rusiyanın
sülhməramlı qüvvələri
10 noyabr 2020-ci ildə
imzalanan üçtərəfli
Bəyanata əsasən,
Azərbaycan ərazisində
beş illiyinə yerləşdirilmişdi və
hətta müddəti
daha beş il də artırıla bilərdi.
Artırılmadı və heç beş ilin tamamı da gözlənilmədi!
Rusiya və Azərbaycan rəhbərliyinin
yüksəksəviyyəli razılığına əsasən,
sülhməramlılar yığışaraq
Qarabağı sakitcə
tərk etdilər.
Rusiya sülhməramlı
kontingenti Azərbaycan
ərazisini tərk etdikdən sonra Ağdam rayonu ərazisində yerləşən
Türkiyə-Rusiya Birgə
Monitorinq Mərkəzi
də öz fəaliyyətini dayandırdı.
Birgə Monitorinq
Mərkəzində xidmət
edənlər öz vətənlərinə yola
salındılar.
Onların gedəcəyi
şərtlər üçtərəfli
Bəyanatla tənzimlənirdi.
Necə deyərlər,
olmalıydı və
oldu da!
Qərbi, ermənipərəstləri
razı salmayan, Azərbaycanı isə
tam qane edən bu addım niyə
həm də bəzilərini təəccübləndirib?
Antiazərbaycançı şəbəkəyə
xidmət edən
"5-ci kolon" üzvləri
daxil bir çoxu buna inanmır,
"Rusiya sülhməramlı
kontingenti girdiyi ərazidən xoşluqla çıxmır" - deyə
onların Qarabağda
əbədi qalacaqlarını
söyləyir, hətta
"Rusiya özünün
Ermənistan ərazisindəki
hərbi bazasını
da Qarabağa köçürəcəkdir"
- deyə münəccimlik
edirdi.
Buna misal olaraq Moldovanı,
Gürcüstanı göstərirdilər.
"Harasınısa kəsməyə",
"nəsə deməyə"
söz verən xəyanətkarların sevinc
dolu "proqnozları"
boşa çıxdı!
Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini
Heydər Əliyevin qoyduğu
prinsiplər əsasında
uğurla davam və inkişaf etdirən cənab
İlham Əliyev növbəti
dəfə bütün
dünyanı yaxşı
mənada təəccübləndirdi.
* Torpaqları
işğalçılardan təmizləyən;
* Ərazi
bütövlüyünün bərpasına nail olan;
* Dövlət
suverenliyini və Konstitusiya əsaslarını
təmin edən;
* Ən
nəhayət, Qarabağı
qeyri-qanuni silahlı birləşmələrdən, terrorçulardan və separatçılardan tamamilə
təmizləyən Azərbaycan
Prezidenti daha heç bir sülhməramlıya ehtiyac
qalmadığını da sübuta yetirdi.
Bunu siyasətlə,
diplomatik yolla, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinə
və əlaqələrinə
heç bir xələl gətirmədən,
hətta tarixi əməkdaşlığı daha da inkişaf etdirməklə həyata keçirdi.
Beləliklə, Cənubi
Qafqazı daimi münaqişə ocağı
kimi görmək istəyənlərin, hətta
burada müharibə tonqalını qalamağa
çalışanların arzu və niyyətlərini
ürəklərində qoydu!
Faydalı təşəbbüslər
irəli sürməklə,
iştirakçıların hər birinin maraqlarını təmin edən addımlar atmaqla, əməkdaşlığın
qarşıdurma və
münaqişədən daha
faydalı olduğunu göstərməklə hamını
buna inandırdı.
Əsl siyasət
də, diplomatiya da elə budur!
***
Üçüncü gözlənilən
və gözlənilməyən
hadisə isə Ermənistanın Azərbaycana
məxsus dörd kəndin - Bağanıs Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrimli və Qızılhacılının
danışıqlar yolu
ilə Azərbaycana qaytarılmasına qərar
verilməsi oldu!
* İndiyədək
meydana girmiş bütün vasitəçilərin
ciddi cəhdinə;
* Fransanın
Ermənistanı sürətlə
silahlandırmasına;
* Avropa
İttifaqının casus şəbəkəsinin
"xüsusi status"la
Ermənistan ərazisinə
yeridilməsinə və
fasiləsiz olaraq durbinlə Azərbaycanı
müşahidə etməsinə;
* ABŞ və Avropa İttifaqının Ermənistana
təzəcə maliyyə
yardımı ayırmasına
və hərbi cəhətdən müdafiə
edəcəklərinə söz
vermələrinə baxmayaraq,
müharibədən sonrakı
üç ildən çox müddətdə
bütün vasitə
və üsullarla sülhdən yayınan Ermənistan Azərbaycana məxsus kəndləri boşaldacağını vəd
etdi və həm də tezliklə delimitasiyaya başlanılacağını bildirdi.
Qarşılıqlı razılıq əsasında
ilk sərhəd dirəyi də basdırıldı!
Sonda bu proseslərin sülh müqaviləsinin imzalanacağı
ilə başa çatacağı gözləniləndir.
Bütün bunlar
Ermənistanla Azərbaycanın
vasitəçilərsiz, birbaşa
danışıqları nəticəsində
baş verdi.
Nəhayət, Ermənistan
başa düşdü
ki, qarşıdurma, sürətlə silahlanma,
hərb yolu ilə heç nəyə nail ola bilməyəcəkdir!
Bunu İlham Əliyevin qabaqlayıcı
addımları və
qətiyyətli, heç
bir təsir və təzyiq cəhdi qarşısında
geri çəkilməyən
mövqeyi təmin etdi!
BƏLİ:
* Ermənistan özgəyə
məxsus ərazilərdən
çıxmalıdır!
* Bunu xoşluqla,
üçtərəfli Bəyanatın
bəndlərini yerinə
yetirməklə etməlidir!
* Bu zaman nə ABŞ-yə, nə Fransaya, nə Avropa İttifaqına, nə də NATO-ya güvənməlidir!
* Güvənənlərin aqibətinin necə olduğunu unutmamalıdır!
* Dövlətinin və
xalqının gələcəyini
düşünməli, Azərbaycanın
və Türkiyənin
əməkdaşlıq təkliflərini
lazımınca qiymətləndirməlidir!
Hazırda Cənubi
Qafqazda İlham Əliyevin yaratdığı
yeni reallıqlar həm də bunu tələb edir!
Azərbaycan Prezidentinin
göstərdiyi yol, yürütdüyü siyasət
bölgədəkilərin də maraqlarını təmin edir, üstəlik, xoş niyyətlə bura gələnlərin, Orta dəhlizdən yararlanmaq istəyənlərin də
hər biri üçün səmərəli
və arzuolunandır.
Vaxt itirmək olmaz!
İnsanlar və
dövlətlər müharibə
və qarşıdurmadan
yox, sülh və əməkdaşlıqdan
fayda və rahatlıq tapırlar.
Azərbaycan Prezidentinin
təklif etdikləri də bunlardır!
***
Biz növbəti dəfə Azərbaycan Prezidenti
İlham Əliyevin "nəyi
necə, nə vaxt etmək" məharətinin şahidi
olduq:
* İlham Əliyev 44 günlük Zəfər müharibəsi
üçün çox
əlverişli məqam
seçdi!
ABŞ-nin başı uğursuz prezident seçkilərindən sonra
Kapitoliyə qanlı hücumun araşdırılmasına,
Fransanın başı
"sarı jiletli"lərin
Paris küçələrindəki aramsız və dağıdıcı kütləvi
aksiyalarının qarşısının
alınmasına qarışmış,
dünya isə
COVID-19-dan qorunmaq üçün
qapanaraq qınına çəkilmişdi.
* Laçın
dəhlizinə nəzarət-buraxılış
postu qoyulması və Azərbaycanın öz ərazi bütövlüyünün bərpası
da sakit və uğurlu əməliyyatla
başa çatdı.
Ekofəalların yaratdığı
imkan, separatçıların
faydalı qazıntı
mədənlərinə baxışa
mane olması və sülhməramlı
qüvvələrin onlara
dəstək verərək
passiv, seyrçi mövqe sərgiləməsi
şər və xəyanət yolunun bağlanması ilə yekunlaşdı.
* Lokal
antiterror tədbirləri isə
ən yüksək peşəkarlıq və
ildırım sürəti
ilə keçirildi.
Əməliyyatın cəmi
23 saat çəkməsi,
mülki əhaliyə
və obyektlərə
heç bir xətər toxundurulmaması,
qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin və
terrorçu qrupların
dəqiq zərbələr
və uğurlu əməliyyatla tərk-silah
edilməsi onların silah-sursatlarını ataraq
qaçmaları ilə
nəticələndi.
Qarabağdakı etnik ermənilər Azərbaycan
vətəndaşlığını qəbul edərək qanunlarımız əsasında
yaşamaq istəmədikləri
üçün dinməz-söyləməz,
könüllü şəkildə
ərazini tərk etdilər.
Beləliklə, Rusiyanın
sülhməramlı kontingentinin
bütün günü
Azərbaycan ərazisində
boş-bekar gəzməsi
mənasız və əhəmiyyətsiz hala çevrildi.
Ermənistanın Rusiyaya qarşı satqın mövqeyə keçməsi,
İranın aşkar
və gizli şəkildə Ermənistanı
dəstəkləməsi və
regiona kənar silahlı qüvvələrin
gəlişinə susqunluq
göstərməsi, ABŞ, Avropa İttifaqı, o cümlədən Fransanın
Cənubi Qafqazı ikinci Ukraynaya çevirmək niyyətləri
və bu yolda atdıqları konkret addımlar Rusiyanı bölgədə
duruş gətirmək
üçün özünə
düzgün tərəfdaşlar
seçməyə və
ağıllı addımlar
atmağa sövq etdi.
Əslində, bütün
bunlar İlham Əliyevin
uzaqgörən və
hesablanmış addımlarının
bəhrəsi, qılıncdan
iti, tükdən nazik siyasətinin daha bir uğurudur!
Bəli, bu gün Rusiya ilə Azərbaycanın səmərəli əməkdaşlığı
keçmiş SSRİ-nin
digər dövlətlərinə
də nümunə sayıla bilər.
Ağıllı,
hesablanmış addımlar
atmaqla, məqamında
zəruri işləri
görməklə, əməkdaşlıq
və dostluq etdiyin dövlətlərin
də mənafeyini təmin etmək mümkündür.
Dünya daim dəyişir, yenilənir və inkişaf edir.
Lakin bu dəyişmələr
heç də həmişə yaxşılığa,
müsbətə doğru
olmur.
Bütün bunları
irəlicədən görmək,
nəzərə almaq
və səhvsiz qərarlar qəbul etmək hər siyasi xadimin işi deyil!
Azərbaycan Prezidenti,
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev isə bütün bunları bacarır və əməli fəaliyyəti ilə nümunə kimi ortaya qoyur.
Bəxtiyar SADIQOV
Azərbaycan.-2024.-
30 aprel, № 87.- S.6.