1 dekabr Ümumdünya
QİÇS-lə Mübarizə
Günüdür
Dövrümüzün qorxulu xəstəliklərindən
biri uzunmüddətli
gedişə malik Qazanılmış İmmun
Çatışmazlığı Sindromudur (QİÇS). Xəstəliyə
səbəb olan virus orqanizmin müdafiəsində rol oynayan mühüm hüceyrələri zədələyərək
immunitet sistemini məhv edir, onu digər infeksiyalar qarşısında
"silahsız" qoyur.
Bununla da yoluxmuş şəxsin orqanizmi o qədər zəifləyir ki, adi soyuqdəyməyə qarşı belə müqavimət göstərə
bilmir.
Dünyada milyonlarla
insan QİÇS-dən
əziyyət çəkir.
Xəstəlik ilk dəfə 1981-ci il iyunun 5-də Amerikada Xəstəliklər Üzərində
Nəzarət Mərkəzi
tərəfindən aşkar
edilib. Ölkəmizdə
İİV-infeksiyasının ilk dəfə aşkar edildiyi 1987-ci ildən 2024-cü ilin III rübünün sonunadək
Respublika QİÇS-lə
Mübarizə Mərkəzində
10108 İİV-lə yaşayan
Azərbaycan vətəndaşı
rəsmi qeydiyyata alınıb. Onlardan
7026-sı kişi, 3082-si isə
qadındır.
1988-ci ildən etibarən
isə hər il dekabrın 1-i Ümumdünya QİÇS-lə
Mübarizə Günü
kimi qeyd edilir. Həmin günün beynəlxalq səviyyədə keçirilməsi
xəstəliklə mübarizədə
dünya ölkələrinin
səylərinin birləşdirilməsinə
xidmət edir.
QİÇS İİV-infeksiyasının
sonuncu mərhələsidir
Mövzu ilə
bağlı qəzetimizə
açıqlama verən
Səhiyyə Nazirliyi
Respublika QİÇS-lə
Mübarizə Mərkəzinin
direktoru Famil Məmmədovun sözlərinə
görə, İİV infeksiyası
insanın immunçatışmazlığı
virusları tərəfindən
törədilən və
immun sistemin getdikcə artan zədələnməsi ilə
xarakterizə olunan infeksion xəstəlikdir:
"Xəstəliyin gedişində
4 mərhələ ayırd
edilir. Bu mərhələlərdən asılı
olaraq, infeksiyaya yoluxan şəxslərdə
müxtəlif kliniki simptomlar müşahidə
olunur. İlkin mərhələdə ümumi
halsızlıq, tez yorulma, limfa düyünlərinin böyüməsi,
periodik olaraq hərarətin yüksəlməsi,
daha sonrakı mərhələlərdə isə
dəri və daxili orqanların göbələk mənşəli
zədələnmələri, vərəmə xas əlamətlər, bədxassəli
şişlər kimi ağırlaşmalar qeyd olunur. QİÇS isə
Qazanılmış İmmunçatışmazlığı
Sindromu adlanaraq,
İİV-infeksiyasının sonuncu mərhələsidir.
Bu mərhələdə
İİV-ə yoluxmuş şəxslərdə artıq
immun sistemin daha proqressiv zədələnməsi müşahidə
edilir və xəstələrdə çoxsaylı
ağırlaşmalar - vərəm,
MSS-in zədələnməsi,
mədə-bağırsaq sistemində
patologiyalar, bədxassəli
şişlər inkişaf
edir".
Famil Məmmədov
qeyd edib ki, xəstəliyə, əsasən cinsi yolla, İİV tərkibli
qan və onun preparatlarının köçürülməsi nəticəsində,
İİV-ə yoluxan donorun
orqanlarının transplantasiyası
zamanı, infeksiya ilə çirklənmiş
tibbi, gigiyenik və kosmetoloji ləvazimatlardan istifadə
etməklə yoluxmaq mümkündür. Xəstəlik,
həmçinin infeksiyaya
yoluxmuş anadan uşağa hamiləlik dövründə cift vasitəsilə, doğuş
zamanı və ana südü ilə qidalanma nəticəsində keçir.
Müayinələr konfidensiallıq qorunmaq prinsipi ilə aparılır
İİV-ə yoluxan şəxslərin müalicəsinin
antiretrovirus terapiya adlandığını bildirən
mərkəz direktoru bildirib ki, müalicə
Respublika QİÇS-lə
Mübarizə Mərkəzində
Ümumdünya Səhiyyə
Təşkilatının son
tövsiyələrinə müvafiq
olaraq xüsusi rejimlər əsasında aparılır: "ARV preparatlarla
təminat dövlət
tərəfindən ödənişsiz,
konfidensial qaydada həyata keçirilir. Xəstələrdə İİV infeksiyası diaqnozu təsdiqləndikdən sonra
onlar dispanser nəzarətə götürülərək
antiretrovirus terapiyaya cəlb olunurlar. İlk olaraq pasiyentlərlə həkim
infeksionistlər, psixoloqlar
tərəfindən məsləhətləşmələr
aparılır, individual
yanaşma ilə, yəni hər bir xəstənin yaşı, çəkisi,
müayinə nəticələri,
ağırlaşmaları, yanaşı xəstəlikləri
və sairə nəzərə alınaraq
müalicə sxemləri
təyin olunur. Dərmanların qəbul qaydası, müalicəyə
sadiqlik, fasiləli müalicənin fəsadları,
monitorinq müayinələrinin
vacibliyi barədə mütəxəssislər tərəfindən
ətraflı məlumat
verilir".
Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzində qeydiyyatda
olan və regionlarda yaşayan
İİV-ə yoluxan şəxslərin
müalicəyə əlçatanlığının
təmin olunması məqsədilə antiretrovirus
preparatların təminatı
regional İİV laboratoriyaları
tərəfindən həyata
keçirilir. Famil Məmmədov vurğulayıb
ki, müayinələr
Bakıda yerləşən
mərkəzlə yanaşı,
Naxçıvan Muxtar
Respublikası da daxil olmaqla, 12 regional laboratoriyalarda və könüllü müayinə məntəqələrində
aparılır. İİV-ə müayinələr anonim qaydada, ödənişsiz,
konfidensiallıq qorunmaq
prinsipi ilə həyata keçirilir.
Profilaktik tədbirlər
barədə maariflənmək
vacibdir
Digər region ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycanda
İİV infeksiyası ilə
xəstələnmə göstəricisi
olduqca aşağıdır.
Famil Məmmədov bildirib ki, Səhiyyə
Nazirliyinin daim nəzarəti sayəsində
Respublika QİÇS-lə
Mübarizə Mərkəzi
tərəfindən aparılan
məqsədli fəaliyyət
ölkədə İİV-infeksiyasının yayılmasını
illər ərzində
təmərküzləşmiş mərhələdə saxlamağa
imkan verib.
Ümumilikdə, İİV-ə yoluxmamaq üçün insanların İİV/QİÇS mövzusunda, profilaktik tədbirlər barədə
maariflənməsi çox
vacibdir. "Profilaktika
müalicədən daha
yaxşıdır" şüarını
unutmamaq lazımdır.
"Riskli davranışlardan
çəkinmək, qoruyuculardan
istifadə, zərərli
vərdişlərdən uzaqlaşmaq,
gigiyenik qaydalara əməl olunması
İİV-ə yoluxmanın qarşısının alınması
üçün əsas
tədbirlərdir. Təmasdan
öncə (TÖP) və
təmasdan sonra profilaktika (Postkontakt profilaktika) barədə də hər kəs məlumatlanmalıdır.
Uzun müddətdir ki, ölkədə risk qrupları arasında təmasdan öncə profilaktika həyata keçirilir.
TÖP İİV-ə yoluxmamış şəxslərin İİV-lə
yaşayan insanlarla kontaktından öncə virusa yoluxmasının qarşısını almağa
yönəldilmiş antiretrovirus
preparatının sxem
üzrə qəbulundan
ibarətdir. Xüsusilə
qeyd etmək istərdim ki, təmasdan öncə profilaktikanın əhatə
dairəsi artıq ölkədə bütün
risk qrupları arasında genişləndirilib.
Postkontakt profilaktika isə artıq uzun illərdir ölkədə uğurlu
şəkildə həyata
keçirilir. İİV-li
şəxslərlə, təsadüfi,
qorunmamış təmasdan
sonra, şpris ucluqları batan zaman, həmçinin,
İİV-ə yoluxmuş biomateriallarla tibbi zədələnmə baş
verdikdə yoluxmanın
qarşısının alınması
üçün Respublika
QİÇS-lə Mübarizə
Mərkəzinə müraciət
etmək tövsiyə
olunur. Qeyd edim ki, burada
vacib məqam ondan ibarətdir ki, təmasdan sonra profilaktika 72 saat ərzində həyata keçirilməlidir.
Bu məqsədlə,
şəxslərin 72 saatdan
gec olmayaraq müraciət etmələri
tövsiyə olunur",
- deyə mərkəz
direktoru qeyd edib.
Ülkər XASPOLADOVA,
Azərbaycan.-2024.- 1 dekabr
(№ 265).- S.8.