COP29-un əks-sədası gəlməkdə davam edir

 

 

"Tədbirə evsahibliyi etmək Azərbaycanı qlobal iqlim diplomatiyasının mərkəzinə çevirdi"

 

 

BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) Bakıda öz işini başa vursa da, əks-sədası hələ dünyanın ayrı-ayrı regionlarından gəlməkdə davam edir. Planetin dördbir yanından COP29 onun nəticələrindən soraq verən xoş sədanı eşitmək isə, təbii ki, qürurvericidir.

Qlobal tədbirin yekunlarına dair qəbul olunmuş sənədlər qərarlar çox vacib əhəmiyyətə malikdir. Bu əhəmiyyət nəinki iqlim gündəliyi, həm siyasi baxımdan özünü göstərir. Çünki indi bir çox siyasi məsələləri məhz iqlim gündəliyi müəyyənləşdirir, ekologiya dünyada gedən siyasi proseslərə, həmçinin bəşəriyyətin gələcək inkişafına əsaslı dərəcədə təsir göstərir.

COP29 əvvəlki sessiyalardan bir çox parametrlərinə görə fərqlənir, burada əldə olunan tarixi uğur hələ uzun illər xatırlanacaq. Şübhəsiz, Bakı sammiti inkişaf etmiş ölkələrin inkişaf etməkdə olan dövlətlərə münasibətlərində, məsuliyyətinin, öhdəliklərinin formalaşmasında mühüm uğur kimi qiymətləndiriləcək.

Məlumdur ki, hələ 2015-ci ildə Parisdə keçirilən beynəlxalq iqlim sammiti çərçivəsində vacib maliyyə məqsədli sənəd qəbul olunmuşdu. Amma həmin sənəd müxtəlif səbəblərdən uzun zaman idi yerinə yetirilmirdi. Çünki inkişaf etmiş ölkələr bu öhdəliyi yerinə yetirməkdən boyun qaçırır (halbuki bu, onların birbaşa vəzifəsidir), həmin sənəddə göstərilən maliyyənin miqdarını azaltmaq istəyirdilər. Bu da inkişaf edən ölkələrin qəzəbinə narahatlığına səbəb olurdu. Bakıda keçirilən iqlim sammiti çərçivəsində əldə olunmuş razılıqlar hesabına isə dünyanın iqlim gündəliyi yeni mərhələyə qədəm qoydu. Bu, COP29-a evsahibliyi edən Azərbaycanı qlobal iqlim diplomatiyasının mərkəzinə çevirdi ölkəmizə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə önə çıxmağa imkan verdi.

Heç şübhəsiz, ətraf mühit, iqlim dəyişikliyi dayanıqlı inkişaf kimi məsələlərə verdiyi əhəmiyyət beynəlxalq miqyasda Azərbaycanın nüfuzunu gücləndirəcək. Bu, o deməkdir ki, ölkəmizin gələcəkdə iqlim siyasətində daha fəal rol oynayaraq beynəlxalq müstəvidə bir sıra təşəbbüslərə rəhbərlik edə bilməsi şübhəsizdir. COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi təkcə ölkəmizin beynəlxalq aləmdə mövqeyini gücləndirmək, ekoloji iqlim siyasəti deyil, həm innovativ iqtisadi inkişafları dəstəkləmək baxımından gələcəkdə ciddi faydalar gətirməsinə yol açıb.

Məhz bu səbəbdən dünya mediası ilə bərabər, siyasət adamları iqlim mütəxəssisləri COP29-un nəticələri ilə bağlı öz müsbət fikirlərini söyləyir, mülahizələrini irəli sürürlər. Bu günlər Moldovanın "Noi.md" xəbər portalında rus rumın dillərində dərc edilən "Azərbaycan COP29-da ekoloji diplomatiya sahəsində sıçrayış edib" sərlövhəli məqalədə nüfuzlu beynəlxalq konfransın təşkili, müzakirə olunan strateji mövzular barədə məlumat verilib. Məqalədə bildirilir ki, hətta gecə vaxtı aparılan mürəkkəb danışıqların nəticəsində "Bakı sıçrayışı" adlandırılan razılaşma əldə olundu: inkişaf edən ölkələrə 2035-ci ilədək iqlim maliyyəsi üçün ildə ən azı 300 milyard dollar ayrılacaq. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi Antonio Quterreş tədbirin təşkilatçılarının peşəkarlığını xüsusilə yüksək qiymətləndirdi könüllülərin mühüm töhfəsini vurğuladı. Yekun bəyanatında Quterreş COP29-da əldə olunan razılaşmanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə gələcək addımların əsasını qoyduğuna diqqət çəkdi. Məqalədə o da qeyd olunub ki, Prezident İlham Əliyev COP29-da əldə olunan razılaşmanı "epoxal mərhələ" adlandırıb.

İsveçin "Diplomatic World Sweden" saytı da noyabrda Bakıda keçirilən iqlim sammitinə məqalə həsr edib. Əsas auditoriyası diplomatlar, siyasətçilər, eləcə akkreditə olunmuş diplomatik korpusun üzvləri olan saytda yer alan "Bakıda keçirilən tarixi COP29 iqlim konfransından sonra dünya, nəhayət, bir ümid şüası tapır" sərlövhəli məqalənin müəllifi yazır ki, forum iqlim dəyişikliyi ilə qlobal mübarizədə tarixi hadisəyə çevrilib. Sənayeləşmiş ölkələr hər il 300 milyard dollar ayırmağı öhdələrinə götürdülər ki, bu da əvvəlki planlardan 50 milyard dollar çoxdur. Məqalədə danışıqlara töhfə verən investorların özəl sektorun rolu vurğulanır sonda bildirilir ki, COP29 innovativ yanaşmalar, maliyyə ambisiyaları beynəlxalq əməkdaşlığın qlobal çağırışların öhdəsindən necə gələ biləcəyini nümayiş etdirdi.

İtaliya mediasında isə Riqa Texniki Universitetinin tələbəsi Mehran Camalxanlının Bakının evsahibliyi etdiyi COP29-la bağlı məqaləsi dərc olunub. Yazıda tədbirin əhəmiyyətindən söz açan müəllif qlobal sammitin iqlim dəyişmələrinin mənfi təsirlərini azaltmaq ekoloji problemlərin qarşısını almaq üçün mühüm platforma rolunu oynadığını vurğulayaraq bəzi Qərb ölkələri tərəfindən COP29-a qarşı aparılan boykotun nəticəsiz qaldığını diqqətə çatdırıb. Məqalədə zəngin təbii resurslarına baxmayaraq, Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ciddi addımlar atdığı da qeyd olunub. Həmçinin ölkəmizin COP29 çərçivəsindəki fəaliyyətinin qlobal enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasına verdiyi töhfədən bəhs edilib.

Bir neçə gün əvvəl Türkiyənin "Milliyet" qəzetinə müsahibə verən Yeditepe Universitetinin tələbəsi Nazya Yürek Bahçeşehir Universitetinin tələbəsi Kamil Koray Eryılmaz COP29-u ekologiya sahəsində üfüqlərin genişləndirilməsi təcrübə toplanılmasına əhəmiyyətli töhfə adlandırıblar. Hər iki tələbə Türkiyənin "iqlim səfirləri"dir. Qeyd edək ki, Türkiyədə "İqlim səfirləri layihəsi" "yaşıl transformasiya" yolu ilə milli iqlim mübarizəsini həyata keçirmək səylərini gücləndirmək iqlim siyasətinin planlaşdırılması, inkişafı həyata keçirilməsində gənc nəslin effektivliyini artırmaq məqsədilə hazırlanıb. "İqlim səfirləri" layihəsi Türkiyənin 2053-cü il üçün xalis sıfır emissiya "yaşıl inkişaf" hədəflərinə uyğun iqlim dəyişmələri ilə mübarizə uyğunlaşmada gənclərin iştirakını gücləndirmək məqsədi daşıyır.

COP30 gələn il Braziliyada keçiriləcək. Estafeti Azərbaycandan qəbul edən bu ölkədə hazırlıqlar hələ ötən ildən başlasa da, COP29-a hazırlıqlar ərəfəsində yaradılan "üçlük" (BƏƏ, Azərbaycan Braziliya) formatına uyğun işlərlə diqqət çəkirdi. Bu günlər "üçlük" formatında COP29-da təşkil edilmiş ilk turizm günü üzrə keçirilən tədbirlər çərçivəsində Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyev tərəfindən Braziliya Federativ Respublikasının turizm naziri Selso Sabinoya hədiyyə edilən nar ağacı Braziliyanın ilk milli turizm məktəbinin həyətində əkilib. Ağacı nazir Selso Sabino COP30-un keçiriləcəyi paytaxtı Belem şəhəri olan Para ştatının qubernatoru Helder Barbalyo əkiblər. Nar tingi COP29-da ilk dəfə keçirilən turizm günündə əsası qoyulan turizmin iqlim dəyişikliyindəki rolunu qabardan təşəbbüslərin Braziliyada keçiriləcək COP30-da davam etdirilməsini simvolizə edir.

 

 

Züleyxa ƏLİYEVA,

Azərbaycan.-2024.- 5 dekabr (№ 268).- S.12.