Hökumətsiz büdcəsiz ölkə

 

Makronun yarıtmaz siyasəti Fransaya tarixinin ən ağır günlərini yaşadır

 

Fransa beynəlxalq münasibətlər sistemində xüsusi çəkiyə malik dövlət olub. Lakin hazırda bu ölkənin idarəçiliyi elə günə düşüb ki, bəlkə fransız xalqı 2022-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində Emmanuel Makronu ikinci dəfə ölkəyə rəhbər seçdiyinə görə peşmandır. Çünki onun yarıtmaz siyasəti nəticəsində Fransa büdcəsiz hökumətsiz ölkə statusu alıb. Makron hakimiyyətinin beynəlxalq hüquqa ümumbəşəri dəyərlərə zidd mövqeyi ölkənin reytinqini tarixində olmadığı qədər son dərəcə aşağı salıb. Makrondan əvvəlki 24 prezidentin heç birinin dövründə Fransada bu qədər acınacaqlı vəziyyət olmayıb.

Dekabrın 4-də baş verən hadisə isə ölkə tarixində ikinci analoji hal kimi yaşanıb. Belə ki, Fransanın istefa verən baş naziri Mişel Barnye parlamenti gələn ilin sosial təminat büdcə planının qəbul olunmasına məcbur etmək üçün ölkə Konstitusiyasının mübahisəli 49.3-cü maddəsindən istifadə etdiyi üçün müxalifət partiyaları kabineti etimadsızlıq votumu ilə hədələyirdi. Barnyenin bu addımından sonra Fransa hökumətinin aqibəti çətin duruma düşdü. Radikal solçu Yenilməyən Fransa (LFI) ifrat sağçı Milli Birlik (RN) partiyaları Nazirlər Kabinetinə etimadsızlıq səsverməsinə başladılar. Milli Assambleya Yeni Xalq Cəbhəsinin (NFP) təqdim etdiyi təklifi qəbul etdi. Mətnin lehinə 331 deputat ya onun qəbulu üçün tələb olunan 288 səsin mütləq əksəriyyətindən 43 deputat çox səs verdi.

Beləliklə, Barnye hökumətinə son qoyuldu.

Bununla da Fransa Milli Assambleyasında 1962-ci ildən bəri görünməmiş səsvermə baş naziri istefaya məcbur etdi ölkəni siyasi büdcə qeyri-müəyyənliyinə sürüklədi. Baş nazir Mişel Barnyenin sosial müdafiənin maliyyələşməsi qanun layihəsinin qəbul edilməsi üçün Konstitusiyanın 49.3-cü maddəsinə müraciət etməsi hökumətin fəaliyyətinə son qoydu.

Fransa 60 ildən çoxdur ki, belə siyasi vəziyyət görməmişdi. Səsvermədən əvvəl, 1962-ci ilin oktyabrında yalnız bir etiraz təklifi qəbul edilmişdi. Bu, Jorj Pompidu hökumətinin istefasına səbəb olmuşdu. Həmin vaxt general Şarl de Qoll dərhal reaksiya göstərərək Milli Assambleyanın buraxıldığını elan etmişdi. Amma bu gün Emmanuel Makron eyni şeyi edə bilməz. Konstitusiya onun qanunvericilik seçkilərindən sonrakı bir il müddətindən əvvəl buraxılmasını qadağan edir.

Barnye hökumətinin istefasından sonra "Əyilməz Fransa" ("La France insoumise-LFI") partiyasının prezidenti Matild Panot deyib ki, nəhayət, Barnye hökuməti zorakı büdcəsi kimi çökdü...

Milli Assambleyadakı "La France insoumise" qrupunun prezidenti solçu partiyalar tərəfindən irəli sürülən etiraz təklifinin qəbulunu alqışlayıb prezident Emmanuel Makronu istefa verməyə çağırıb.

İfrat sağçı Marin Le Pen Milli Birlik (RN) partiyasının da senzuranı seçəcəyini təsdiqləmişdi. "Belə bir büdcəyə, belə bir hökumətə, belə bir süquta senzura tətbiq etməmək ən pis siyasət olardı" deyən ifrat sağçı qrupun lideri Le Pen Mişel Barnyenin ən kiçik güzəştə belə getməyən tərəfdarlarının barışmazlıq, məzhəbçilik doqmatizmini tənqid edib. Le Pen Emmanuel Makronun istefasına ümid edərək deyib ki, böyük alternativin yaxınlaşmasına çox az vaxt qalıb.

Solçular "Bu gün tarix yazırıq" deyiblər. Post-Barnye dövrü artıq formalaşır. Müxtəlif siyasi qruplar keçid respublika paktı adı altında prioritetlər, partiyalararası sabitlik paktı ilə razılaşa bilən yeni komandanın təyininə çağırış ediblər.

Amma Fransa prezidenti Emmanuel Makron istefaya çağırışları "məntiqsiz" hesab edib həmçinin baş nazir Mişel Barnyenin rəhbərlik etdiyi hökumətin işinin davam etdiriləcəyinə əminliyini bildirib. Fransa mətbuatının məlumatına görə, Səudiyyə Ərəbistanında rəsmi səfərdə olan Makron jurnalistlərə deyib ki, istefaya çağırışlar "siyasi fiksiya"dan başqa bir şey deyil.

Bir çox fransız şərhçinin qeyd etdiyi kimi, Barnyenin kabinetinin süqutu Fransada prezident Makronun parlamenti buraxmasından növbədənkənar seçkilərdən sonra yayda başlayan onsuz da ciddi siyasi böhranı gücləndirəcək.

Hökumətin istefası həm ölkəni büdcə problemləri ola bilsin ki, ciddi maliyyə böhranı ilə hədələyir, çünki hökumətin 2025-ci il üçün hazırladığı büdcə qüvvədən düşür. Yeni ildə dövlət orqanlarının sosial sığorta sisteminin maliyyələşdirilməsi ötən ilin büdcəsi əsasında, ancaq dövlətin fəaliyyətini təmin etmək üçün lazım olan məbləğdə davam etdiriləcək.

Artıq ölkədə siyasi böhran dərinləşməyə başlayıb.  Hökumətin devrilməsinə baxmayaraq, dövlət qulluğu sahəsində dekabrın 5-nə təyin edilmiş tətillər qüvvədə qalıb. Fransa hökuməti devrilsə , həmkarlar ittifaqları fransızları ictimai xidmətin vəziyyəti ilə bağlı məlumatlandırmaq üçün tətil çağırışlarını davam etdiriblər. Artıq  milli səviyyədə tətillər etiraz nümayişləri başlayıb. Ölkədə dövlət qulluğu işçiləri, universitetlər, xəstəxanalar, hava dəmir yolları işçiləri, ictimai nəqliyyat sahələrində çalışanlar tətillərə start veriblər. Dəmir yolları sahəsində yükdaşımalara moratorium əldə etmək üçün məhdudiyyətsiz davamlı tətil çağırışları edilir. Dekabrın 11-də, 12-də 13-də tətillər davam etdiriləcək.

Paris, Marsel Tuluzada aviareyslərin 50 faizi ləğv olunub. Ölkədə təhsil müəssisələrinin əksəriyyəti bağlanıb. CFDT həmkarlar ittifaqı yerlərinin ixtisara düşməsinin çox güclü dalğası başlamazdan əvvəl ixtisarları məhdudlaşdırmağa yönəlmiş tədbirlərin daha tez həyata keçirilməsi üçün məşğulluqla bağlı məsləhətləşmələrə çağırış edib.

Milli Statistika İqtisadi Tədqiqat İnstitutunun (INSEE) məlumatına görə, işsizlik səviyyəsinin 2025-ci ildə aktiv əhali üçün 8 faizə yüksəlməsi ehtimalı var. Mövcud siyasi qeyri-sabitlik nəzərə alınmadığı üçün bu rəqəmin daha yüksək ola biləcəyi təxmin edilir.

Göründüyü kimi, Fransada vəziyyət get-gedə daha da gərginləşir. Antiazərbaycançı dairələrin başında duran, Qarabağda yenidən münaqişə ocağı yaratmaq üçün Ermənistanı silahlandırıb müharibəyə təhrik edən Emmanuel Makron Fransanı daha ağır fəlakətlərə sürükləyir. 2027-ci ildə onun prezidentliyinə son qoyulacaq Makron Fransa tarixinə ən uğursuz prezident kimi düşəcək.

 

Rəşad BAXŞƏLİYEV,

Azərbaycan.-2024.- 6 dekabr (№ 269).- S.10.