Avropa "bataqlığa" düşüb

 

 

Köhnə qitədə iqtisadi enerji problemi getdikcə daha da dərinləşir

 

 

 

Avropada iqtisadi vəziyyət getdikcə narahatlıq doğurur. Bir vaxtlar rifah əməkdaşlığın simvolu olan Avropa İttifaqı indi ciddi iqtisadi enerji problemləri ilə üzləşib zəifləyib. Qitənin iki ənənəvi sütunu olan Fransa Almaniya bütün blok üçün ciddi nəticələrə səbəb ola biləcək çətinliklər yaşayır.

Hələ ilin əvvəlində ekspertlər bildirirdilər ki, Avropa Almaniyada pərakəndə satışların  real əmək haqqının azalması səbəbindən ümumi yoxsullaşma ilə müşahidə olunan görünməmiş inflyasiya şoku ilə iflic olub. İnflyasiya bir qədər azalsa da, iqtisadi sabitlik qiymətlərin bərpası arasındakı çıxılmaz vəziyyət maliyyə-kredit sosial siyasətə zərbə vurub.

10 ay sonra aparılan müşahidə aydın şəkildə  göstərir ki, hazırda Avropa "bataqlığ"a düşüb. Noyabr ayında Avrozonada iqtisadi fəallıq kəskin şəkildə azalıb, xidmət sektoru isə daralma tendensiyasında istehsala qoşulub.

Çox vaxt Avropa Birliyinin güc mərkəzi hesab edilən Almaniya iqtisadiyyatı yavaşlamanın narahatedici əlamətlərini nümayiş etdirir. 2024-cü ilin üçüncü rübündə bu ölkədə sənaye istehsalı 2,6 faiz azalıb bu, Avropada ən kəskin azalmalardan biridir.

Almaniyanın sənaye sektoru artıq 2 il 4 aydır ki, tənəzzüldədir. "ZEW" indeksi ilə ölçülən investor proqnozları 2020-ci il böhranından bəri ən aşağı səviyyəyə düşüb. "ThyssenKrupp" sənaye konserni investisiya sifarişlərin azalması səbəbindən kütləvi sənayesizləşdirmə barədə xəbərdarlıq edir. "VDMA" assosiasiyası bildirir ki, Almaniyada maşın avadanlıq istehsalçılarından gələn sifarişlər oktyabr ayında yenidən azalmağa başlayıb, bu da müştərilərin sərmayə yatırmaqda davamlı istəksizliyini göstərir. İş yerlərinin itirilməsi tənəzzül riski ilə bağlı artan narahatlıqlar səbəbindən istehlakçı inamı da aşağı düşüb. Dekabr ayı üçün GfK istehlakçı əhvali-ruhiyyəsi indeksi 4,9 bənd azalaraq -23,3-ə düşüb ki, bu da proqnozlardan (-19) xeyli aşağıdır. Noyabrda hökumətin borclanması ilə bağlı fikir ayrılıqlarından sonra hökumət koalisiyasının dağılması vəziyyəti daha da çətinləşdirib.

Bundan əlavə, Almaniya iqtisadiyyatının sütunu olan strateji avtomobil sektoru əsasən enerji qiymətlərinin artması səbəbindən istehsal xərclərinin kəskin artması ilə üzləşib. "Volkswagen"in mənfəəti 64 faiz, Çində satışları isə 12 faiz azalıb. "Mercedes" böyük itkilərə məruz qalıb mənfəəti 54 faiz azalıb.

Fransa da böhrandan xilas ola bilməyib. 2024-cü il üçün artım proqnozları Avropa orta səviyyəsindən xeyli aşağı olan cüzi 0,4 faizə qədər yenidən işlənib. Hazırda dövlət borcu ÜDM-in 112 faizinə bərabərdir, Fransa sənayesi isə struktur rəqabətqabiliyyəti kəsirindən əziyyət çəkməkdə davam edir. Onsuz da yüksək olan istehsal xərcləri enerji böhranı nəticəsində daha da artıb.

Sosial sahədə vəziyyət gərgin olaraq qalır. Yüksələn yaşayış dəyəri əsas mallar üzrə davamlı inflyasiya geniş yayılmış narazılığı artırır. İctimai hərəkatlar çoxalaraq hökumətin struktur islahatlarını həyata keçirməsini çətinləşdirir. Məhz bu gərginliklər Fransada Mişel Barnye hökumətinin süqutuna səbəb olub.

Ölkədəki  siyasi qeyri-sabitlik daxili istiqraz bazarına əlavə təzyiq göstərir. İstiqraz investorları artan kəsir zəif iqtisadi göstəricilərlə üzləşən Fransanı diqqətlə izləyirlər. Fransa Almaniyanın 10 illik istiqraz gəlirləri arasındakı fərq 2012-ci ildən bəri görünməyən bir səviyyəyə - 87 bazis bəndinə çatıb.

Fransa böhranı qitənin çox kövrək vəziyyətdə olduğu bir vaxtda Avropanın sabitliyinə əlavə təhlükə yaradır.

Avropanın hazırkı vəziyyəti bir neçə amillə izah edilir. Şübhəsiz ki, əsas səbəb enerji böhranıdır. Rusiya qaz idxalından sürətlə uzaqlaşma bərpaolunan enerji mənbələrinə  keçid Avropa iqtisadiyyatında sabitliyi pozub. Bu, nəinki enerji qiymətlərinin kəskin qalxmasına səbəb olub, həm bütün sənaye sektorlarının işini pozub.

 

Rizvan CƏFƏROV,

Azərbaycan.-2024.- 11 dekabr (№ 273).- S.12.