Azərbaycan ədəbiyyatında
daha çox tarixi romanları ilə tanınan Cəlal Bərgüşad
(Cəlal Novruz oğlu Cavadov) vətənpərvər, doğulduğu
yurda ürəkdən
bağlı olan qeyrətli, milli düşüncəli, sözünü
düz, mərdanə
və sərrast deyən yazıçı
idi. Onun qələmə aldığı
"Bozatın belində",
"Gələcəyi yaradanlar",
"Dərilməmiş salxımlar"
"Sıyrılmış qılınc", "Şərq
çiçəyi" və
başqa əsərlər
bu gün də oxucular tərəfindən sevilə-sevilə
oxunur.
Cəlal Bərgüşad
1924-cü ilin iyununda Qubadlı rayonunun Qəzyan kəndində dünyaya göz açıb. Orta təhsilini kənddəki
fəhlə-gənclər məktəbində
alıb. Böyük Vətən müharibəsi
başlayanda döyüşlərə
yollananlardan biri də o olub. Qanlı döyüşlərin
birində ağır
kəllə-beyin travması
alan gələcəyin
yazıçısı ordu
sıralarından tərxis
edilib.
Kiçik yaşlarından
poeziyaya maraq göstərən Cəlalın
"Cənub taydan əsən meh" adlı ilk şeiri
Qubadlı rayonunda çıxan "Avanqard"
qəzetində dərc
olunub. Şeirlə yaradıcılığa başlayan
Cəlal Bərgüşad
ömrünün sonrakı
illərində bir-birindən
maraqlı nəsr əsərləri yazıb.
Cəlal Bərgüşad
ali təhsil almaq arzusu ilə
Qubadlıdan Bakıya
üz tutub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin Fılologiya fakültəsinin jurnalistika
şöbəsinə qəbul
olub. Ali təhsilini başa vurduqdan sonra "Azərbaycan pioneri" qəzetində ədəbi
işçi kimi yaradıcılıq fəaliyyətinə
başlayıb. Qəzetin
səhifələrində məktəblilər
üçün bir-birindən
dəyərli məqalə
və şeirlər yazıb.
1958-ci ildən isə
Cəlal Bərgüşad
Azərbaycan Dövlət
Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində
böyük redaktor vəzifəsində işləməyə
başlayıb. Burada çalışdığı illər ərzində onun ssenarisi əsasında "Çoban
Boran", "Göy
göl", "Torpağın
ətri", "Çinar
yarpağı" televiziya
filmləri çəkilib.
Çəkilən bu
filmlər böyük
tamaşaçı rəğbəti
qazanıb. "Babək"
əsəri Tehranda
(1984) farsca, "Qaçaq
Nəbi" İstanbulda
(1979) türkcə kütləvi
tirajla çap olunub.
Calal Bərgüşadın
dəyərli əsərlərindən
biri də "Sıyrılmış qılınc"
tarixi romanıdır.
Romanda 30 ildən artıq bir dövrdə ərəb xilafətinə qarşı
qəhrəmancasına mübarizə
aparan Azərbaycan xalqının igid sərkərdəsi Babək
Xürrəminin həyatından
və qəhramanlığından
bəhs olunur. Əsərdə Babəkin
azadlıq və istiqlaliyyət uğrunda xilafətə qarşı
apardığı şanlı
döyüşlər, o dövrün
tarixi xronologiyası ardıcıllıqla təsvir
edilir.
Müəllif əsərində
obrazlarını fərdləşdirərək
onların hər birini öz dili ilə danışdırır.
Romanda ərəb, fars və Azərbaycan
dillərində atalar
məsəlləri çəkilir.
Obrazlar öz fikirlərini həmin atalar sözləri və hikmətli kəlamlarla bəzəyir,
özlərinin milli mənsubiyyətini, siyasi-ictimai
mövqelərini nümayiş
etdirirlər. Romanın
dili sadə və obrazlı olduğuna görə çox oxunaqlıdır.
Hər bir sənət əsəri xalqın mənəvi sərvətidir və bu sərvətin qiyməti onun müasirliyi baxımından
xüsusilə qiymətlidir.
"Sıyrılmış qılınc" zamanla səsləşən romandır.
Təsadüfi deyil ki, bu romana
ön söz yazan akademik Ziya Bünyadov bu əsəri ədəbiyyatımızın ən dəyərli tarixi romanlarından biri hesab edirdi.
Erməni işğalçıları
torpaqlarımıza hücum
edən ilk günlərdən Cəlal
Bərgüşad qələmini
silaha çevirmişdi.
Onun bir ayağı Qubadlıda, Laçında, Zəngilanda
və başqa bölgələrdə qalmışdı.
Yazıçı cəbhə
bölgələrinə səfərləri
zamanı döyüşçülərlə
görüşür, çıxışları
ilə onların döyüş ruhunu yüksəldirdi. Təəssüflər
olsun ki, torpaqlarımız ermənilər
tərəfindən işğal
olundu. Qoynunda dünyaya göz açdığı Qubadlının
ermənilər tərəfindən
ələ keçirilməsi
yazıçını sarsıtdı,
onu için-için
üzdü.
Cəlal Bərgüşad
torpalarımızın erməni
işğalçılarından azad olunduğu günü görə bilmədi, ömür buna vəfa etmədi. O, 1996-cı il iyulun 9-da dünyasını
dəyişdi. Amma xatirəsi dostlarının,
doğmalarının qəlbində
yaşayır. Yazıçı
yaddaşlarda tarixi roman müəllifi kimi qalır.
Vahid MƏHƏRRƏMOV,
Azərbaycan.-2024.-
29 iyun, № 133.- S.8.