Azərbaycan "yaşıl enerji" hədəflərinə daha tez çatacaq

Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası və müasir milli enerji siyasətinin "yaşıl artım"ı hədəfləyən prioritetləri COP məqsədləri ilə üst-üstə düşür. COP29-a sədrliyi uzun illərdir qazıntı yanacağı üzrə etibarlı tərəfdaş olan ölkəmizin dünyada təhlükəsiz və ədalətli enerji keçidindəki rolunu daha da gücləndirir.

Bu, İtaliyanın Milan şəhərində "Yaşıl Enerji" Keçidi Konqresi çərçivəsində keçirilən nazirlər panelində bir daha vurğulanıb. Bildirilib ki, 1300 meqavatlıq günəş-külək elektrik stansiyalarının təməlinin qoyulması və 100 meqavat külək enerjisi layihəsinin hərracı ilə bağlı bu ilə olan planlarımız uğurla reallaşır.

Qeyd edək ki, energetika naziri Pərviz Şahbazov sözügedən tədbirdə əsas məruzəçi olaraq COP29 öncəsi Azərbaycanın milli enerji strategiyasına dair çıxış edib. Diqqətə çatdırıb ki, bu gedişatla 2030-cu ilə 30 faizlik hədəfimizə daha tez nail olacağıq. 2027-ci ilədək 2 milyard dollardan çox investisiya dəyərində 2 qiqavatadək günəş-külək elektrik stansiyalarının inşası bərpaolunan enerjinin quraşdırılmış gücdə payını 33 faizə yüksəldəcək.

Bəli, hədəflərimizə doğru inamla irəliləyirik. Prezident İlham Əliyev tərəfindən "yaşıl enerji zonası" elan edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur, eləcə də Naxçıvanın sıfır emissiyaya malik ərazilər kimi inkişafı, ilkin mərhələdə 5 qiqavatdan çox "yaşıl elektrik" və "yaşıl qaz"ların ixracı məqsədilə "Xəzər-Qara dəniz-Avropa", "Azərbaycan-Türkiyə-Avropa", həmçinin Qazaxıstan və Özbəkistandan enerjinin ötürülməsi üçün "Azərbaycan-Mərkəzi Asiya-Avropa" "yaşıl enerji" dəhlizlərinin yaradılması dekarbonizasiya və iqlim məsələlərində də ölkəmizi regionda önə çıxarır.

"Yaşıl gündəliy"imizdəki çoxsaylı tədbirlərdən bəzilərini xatırlatmaq kifayətdir. Keçən il oktyabrın 26-da 230 MVt gücündə "Qaradağ" Günəş-Elektrik Stansiyası işə salındı. Obyektin təməlqoyma mərasimi isə 2022-ci il martın 15-də Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə keçirilmişdi. Prezident stansiyanın açılışında da iştirak etdi.

"Qaradağ" Xəzər regionunda və MDB məkanında ən böyük günəş-elektrik stansiyasıdır. Stansiya 262 milyon dollar dəyərində xarici sərmayə hesabına tikilib. Ölkəmizdə xarici investisiya cəlb edilməklə reallaşdırılan sənayemiqyaslı ilk günəş-elektrik stansiyasıdır.

Stansiyada hər il 500 milyon kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal edilməklə 110 milyon kubmetr həcmində təbii qaza qənaət ediləcək. Eyni zamanda atmosferə atılan karbon emissiyası 200 min ton azaldılacaq. 550 hektar ərazini əhatə edən elektrik stansiyada 570 min günəş paneli quraşdırılıb. Bu stansiyanın şəbəkəyə qoşulması üçün 330 kilovoltluq yarımstansiya tikilib. Stansiya 110 mindən çox evi elektrik enerjisi ilə təmin edəcək.

"Qaradağ"ı Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) "Masdar" şirkəti tikib və bu şirkətlə ölkəmizin əməkdaşlığı uğurla davam edərək getdikcə daha da genişlənir. Məsələn, bu il iyunun əvvəlində keçirilən Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində Prezident İlham Əliyev və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri Sultan Əhməd Əl-Cabir Neftçala, Biləsuvar Günəş-Elektrik stansiyalarının və Abşeron-Qaradağ Külək-Elektrik Stansiyasının təməlini qoydular.

2022-ci il yanvarın 13-də Bakıda, "Gülüstan" sarayında Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının "ACWA Power" şirkəti tərəfindən Azərbaycanda inşa ediləcək 240 MVt gücündə "Xızı-Abşeron" Külək-Elektrik Stansiyasının təməlqoyma mərasimi keçirilib. Bu stansiyanın gücü külək hesabına əldə olunan 240 meqavat olacaq ki, bunun da sayəsində 300 min evin elektrik enerjisi təmin ediləcək. Eyni zamanda 220 milyon kubmetr qaza qənaət olunacaq və il ərzində 400 min ton karbon qazının atmosferə atılması azaldılacaq.

Bu ilin aprelində isə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) ilə "ACWA Power" şirkəti arasında yeni bir saziş - "yaşıl gübrə"lərlə bağlı əməkdaşlıq sazişi imzalanıb. Bu sənəd "Aşağı karbonlu yaşıl gübrə" layihəsi çərçivəsində "yaşıl gübrə"lərin (əsasən karbamid olaraq) potensial istehsalı və sonrakı satışı üzrə əməkdaşlığı nəzərdə tutur. Sazişə əsasən, "ACWA Power" şirkəti "Aşağı karbonlu yaşıl gübrə" layihəsinin bərpaolunan enerji və "yaşıl hidrogen"in istehsalına aid olan hissələrində aparıcı rol oynayacaq.

Qarabağ və Şərqi Zəngəzur da getdikcə daha çox "yaşıl işıq"dan bəhrələnəcək. Hazırda Cəbrayıl rayonunda BP şirkəti "Şəfəq" layihəsi çərçivəsində fotovoltaik (PV) günəş-elektrik stansiyasının yaradılması üzrə işlər aparır. Layihə üzrə tikinti işlərinin bu ilin ikinci yarısında başlanacağı və təxminən 18 ayadək davam edəcəyi gözlənilir. "Şəfəq" stansiyası təxminən 802 hektarlıq ərazini əhatə edəcək və 240 meqavat dəyişən cərəyan gücünə malik olacaq.

Bakı Enerji Həftəsinin açılışındakı çıxışında Prezident İlham Əliyev demişdir: "Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun azad olunmuş ərazilərinin nəhəng hidroelektrik potensialı var. 2020-ci ilin noyabrında həmin ərazilər azad ediləndən sonra orada 270 meqavat həcmində hidroelektrik stansiyalar istifadəyə verilib. 3-5 il ərzində bu rəqəm 500 meqavata çatacaqdır. Beləliklə, bərpaolunan enerjinin 1 qiqavat həcmi bizə yarım milyard kubmetr qaza qənaət etməyə imkan verəcək ki, bazarın bu qaza ehtiyacı var və bu ehtiyac davam edəcəkdir".

Bu ərazilərdə artıq neçə-neçə enerji obyektləri ya əsaslı təmir olunub, ya da yenidən tikilib. Təkcə 2023-cü ildə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda "Azərenerji" ASC tərəfindən 12 yerdə tikilən yarımstansiya və su-elektrik stansiyalarının açılışı olub.

Naxçıvan Muxtar Respublikasında da həm günəş, həm külək, eyni zamanda su-elektrik stansiyalarının inşası üçün böyük potensial var. Gələcəkdə buradan Türkiyəyə ən azı 1000 meqavat həcmində "yaşıl enerji" ixracı da mümkün olacaq.

Bunlar görülmüş işlərin və nəzərdə tutulan tədbirlərin yalnız bir qismidir. Onların getdikcə şaxələnəcəyinə isə şübhə yoxdur. Azərbaycanın energetika naziri də Milandakı çıxışında məhz bunu vurğulamışdır: "COP29-un əsas mövzusunun maliyyə olduğunu nəzərə aldıqda, bu tədbirin bərpaolunan enerjinin üçqat, enerji səmərəliliyinin ikiqat artırılması və ədalətli enerji keçidinə nail olunmasını sürətləndirəcək platforma olacağına inanırıq. Bu aspektdə, elektrik şəbəkələrinin gücləndirilməsini, enerji saxlanma imkanlarının genişlənləndirilməsini, hidrogen istehsalının artırılmasını, müvafiq istiqamətlər, o cümlədən HVDC infrastrukturu, enerji səmərəliliyi üzrə investisiyaların bir neçə dəfə artırılmasını təmin edəcək yeni təşəbbüs və hədəflərə ehtiyac var".

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2024.- 4 iyul (№ 137).- S.8.