Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıdışı bir gün reallaşacaq

Doğma yurdun torpağı əcdadlarımızın ömür sürdüyü və son mənzili, səmaları ruhlarının dolaşdığı məkandır. Ulularımızın bizə ən müqəddəs mirasıdır. Odur ki, yurd itkisi çox ağırdır. XX əsrin axırlarında Ermənistanın işğalçılıq siyasəti nəticəsində dədə-baba yurdlarından ayrı düşmüş qərbi azərbaycanlılar dünya ictimaiyyətinə, beynəlxalq təşkilatlara yalnız bu dərdi, ağrını, nisgili çatdırmağa səy göstərmirlər. Onlar tarixi həqiqətlərə diqqəti cəlb etmək niyyətindədirlər. Məqsədləri ədalətin, haqqın yerini tapması, beynəlxalq qanunlara riayət olunmasının təmin edilməsidir.

Əzəli torpaqlarından, isti ocaqlarından işğalçı ermənilərin verdikləri zülmlər, dəhşətli işgəncələr, törətdikləri qırğınlar, qətllər, qarətlər səbəbindən baş götürüb qaçmağa məcbur olmuş Qərbi Azərbaycan qaçqınlarının problemləri ilə 1989-cu ildən məşğul olan Qərbi Azərbaycan İcmasından verilən məlumata görə, 1987-1991-ci illərdə Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası ərazisinin) yalnız azərbaycanlıların yaşadığı 170-dən artıq kəndindən, soydaşlarımızla ermənilərin qarışıq yaşadığı 100-ə yaxın yaşayış məntəqəsindən (kənd, qəsəbə və şəhərdən) 49.928 ailədə 300 min nəfərədək azərbaycanlı ermənilər tərəfindən öz doğma yurdlarından zorla qovulublar: "Bu zaman 200 nəfərdən çox soydaşımız erməni şovinistləri tərəfindən öldürülmüş (güllələnmiş, qəsdən avtomobil qəzasına salınmış, dağ yollarında donmuş və s.), 400 nəfərdən çox azərbaycanlı isə yaralanmışdır. Bir çox azərbaycanlıların evləri, əmlakları yandırılmış və ya talanmış, əvəzi ödənilmədən əllərindən alınmış, mənimsənilmişdir".

Tarixi mənbələrdən bəllidir ki, bu, Qərbi Azərbaycanda azərbaycanlıların ilk uğradıqları haqsızlıq deyildi. 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953 və 1988-1991-ci illərdə soydaşlarımız tarixi torpaqlarından deportasiya olunmuşdular. Keçmiş Sovet Sosialist Respublikalar İttifaqının (SSRİ) süqutu ərəfəsində - 1988-ci ildə erməni işğalçıları yaranmış mürəkkəb, ziddiyyətli proseslərdən istifadə edərək, beynəlxalq hüquq, norma və prinsiplərə zidd olaraq uzun müddətdən bəri planlaşdırdıqları məkrli siyasəti reallaşdıra bilmişdilər. Xatırladaq ki, Azərbaycanın Qarabağ və Şərqi Zəngəzur əraziləri də bundan sonra, 1990-cı illərin əvvəllərində təcavüzkar ermənilər tərəfindən işğal olunmuşdu.

Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyətinin əsas məqsədi soydaşlarımızın doğma torpaqlarına sülh yolu ilə, təhlükəsiz şəkildə və ləyaqətlə qayıtmasının təmin edilməsi prosesinə dəstək verilməsidir.

Qərbi Azərbaycanda erməni vandalları uzun illərdir ki, qədim abidələrimizə divan tutur, tariximizin izlərini silməyə çalışırlar. 2022-ci il dekabrın 24-də Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə görüşündə Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, Qərbi Azərbaycan bizim tarixi torpağımızdır, bunu bir çox tarixi sənədlər, tarixi xəritələr təsdiqləyir: "Əfsuslar olsun ki, ermənilər Qarabağdakı kimi, Qərbi Azərbaycanda da bizim bütün tarixi, dini abidələrimizi yerlə yeksan ediblər, dağıdıblar, azərbaycanlıların tarixi irsini silmək istəyiblər, ancaq buna nail ola bilməyiblər. Çünki, tarix var, sənədlər var, xəritələr var. Bu binada nümayiş etdirilən, XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb".

Dövlətimizin başçısı qeyd etdi ki, indi əsas vəzifə bunu dünya ictimaiyyətinə də çatdırmaqdır.

Bu il iyulun 1-də Prezident İlham Əliyev Kanadanın ölkəmizdə yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Kevin Hamiltonun etimadnaməsini qəbul edərkən qayıdış hüququ ilə əlaqədar diplomatın şərhinə cavabında diqqətə çatdırdı ki, qayıdış hüququ o cümlədən də Qərbi Azərbaycan İcmasının nümayəndələrinə şamil edilməlidir. Dövlətimizin başçısı keçən yüzillikdə, sonuncusu 1988-ci il də olmaqla, müxtəlif mərhələlərdə köklü Azərbaycan əhalisinin indiki Ermənistan ərazisindən etnik təmizlənməyə məruz qaldığını və onlara aid maddi-mədəni irsin tamamilə dağıdıldığını qeyd etdi.

Qərbi azərbaycanlı soydaşlarımızın problemi, hüquqlarının bərpa olunması qardaş Türkiyənin Qars şəhərində iyulun 3-də keçirlən "Qərbi Azərbaycana Qayıdış" Qars Forumunda da səsləndirildi. Tədbir Türkiyə-Azərbaycan Dərnəkləri Federasiyası (TADEF), Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi və Qars bələdiyyəsinin birgə təşkilatçılığı ilə baş tutdu. Çıxışında erməni quldur dəstələrinin 1918-1920-ci illər arasında Şərqi Anadoluda törətdikləri cinayətləri xatırladan Qars bələdiyyəsinin sədri Ötüken Senger həmin dövrdə Qars sakinlərinin də ermənilərin qanlı hücumlarına məruz qaldıqlarını qeyd etdi: "Ermənilər Qars və ona bitişik qəsəbələrin sakinlərinə qarşı qırğınlar törədiblər. Bənzər qanlı hadisələr indi Ermənistan adlanan Qərbi Azərbaycan ərazilərində də baş verib. İki il ərzində 300 minə qədər azərbaycanlı öz torpaqlarını tərk etmək məcburiyyətində qalıb, onların bir qismi Qarsda sığınacaq tapıb", - Senger deyib.

Qars bələdiyyəsinin başçısı Ermənistanı Qərbi Azərbaycanın tarixi əhalisinin hüquqlarının pozulmasına görə təzminat ödəməyə çağırdı: "İnsanlar haqlı olaraq öz tarixi torpaqlarına qayıtmaq istəyirlər. Bu tələblər təkcə Azərbaycanda deyil, Türkiyədə və başqa ölkələrdə də səslənir. Ermənistan bu ədalətsizliyi aradan qaldırmaq üçün addımlar atmalıdır. Mən dünya ictimaiyyətini azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycana qayıdışı mövzusuna biganə qalmamağa çağırıram".

Azərbaycanın Qarsdakı baş konsulu Nuru Quliyev iştirakçılara Azərbaycanın 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığı tarixi qələbədən, Qarabağa və Şərqi Zəngəzura qayıdış prosesindən danışdı, Cənubi Qafqazda tarixi ədalətin bərpasının vacibliyini vurğuladı.

Tarixi həqiqət budur ki, ermənilər öz xülyalarını həyata keçirmək üçün uzun illər azərbaycanlılara qarşı soyqırımı siyasəti apardılar. Qərbi Azərbaycanı əzəli sakinləri olan azərbaycanlılarsız qoymaq bu mənfur planın bir hissəsi idi.

Təəssüf ki, hələ də tarixi həqiqətlərlə hesablaşmayan daşnak xislətli ermənilər məsuliyyətsiz çıxışlar edirlər. Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində öz əzəli yurdlarından zorla qovulmuş yüz minlərlə azərbaycanlını birləşdirən Qərbi Azərbaycan İcmasının bu gnlərdə verdiyi bəyanatda bildirildi ki, tarixin arxivinə gömülmüş qanunsuz rejimin tör-töküntüləri son günlər Ermənistanda Azərbaycana qarşı bir sıra gülünc açıqlamalar verir.

Qərbi Azərbaycan İcmasının bəyanatında diqqətə çatdırıldı: "Hesab edirik ki, Ermənistanın öz ərazisində belə təxribatçı ünsürlərin Azərbaycanın suverenliyini, ərazi bütövlüyünü təhdid edən fəaliyyətinə göz yumması onun Azərbaycanla sülh sazişi imzalaması istəyinin səmimiliyini sual altına salır. Ermənistan hakimiyyəti, hələ də özlərini qondarma adlar altında təqdim edən "nümayəndələrin" Azərbaycana qarşı fəaliyyətinə imkan yaratmamalıdır".

Zöhrə FƏRƏCOVA,

Azərbaycan.-2024.- 10 iyul (№ 142).- S.7.