Sui-qəsd Trampın zəfərini indidən təmin etdi

İyulun 13-də ABŞ-nin Pensilvaniya ştatında seçiciləri ilə keçirdiyi seçki kampaniyası dövrü görüşündə prezidentliyə namizəd Donald Trampa qarşı sui-qəsd cəhdi dünyanın gündəminə çevrildi...

Hadisə müxtəlif mülahizələrin, fikirlərin sürətlə yayılmasını şərtləndirdi...

Şiddətlə qınanılan sui-qəsd cəhdini Amerika demokratiyasını məhv etmək, qlobal sabitliyə kölgə salmaq cəhdləri kimi qiymətləndirənlər də oldu.

20 yaşlı Tomas Metyu Kruksun "AR-15" tüfəngindən açdığı atəş nəticəsində Tramp qulağından yaralandı, amma dərhal qalxaraq qələbə əzmini bir daha nümayiş etdirdi.

Sabiq prezidentə çıxış etdiyi səhnədən 100 metrlik məsafədə yerləşən istehsalat zavodunun damından atəş açılıb. Sui-qəsdçi dərhal sonra Məxfi Xidmətin snayperi tərəfindən zərərsizləşdirilib. Onun atəş açdığı silah isə cəsədinin yanında tapılıb.

Terrorun "faydası"

Terror hadisəsi ilə bağlı müxtəlif iddialar səsləndirilir. Eyni zamanda Donald Trampa sui-qəsd cəhdində şübhəli bilinən şəxsin təkbaşına hərəkət etmədiyi versiyası da araşdırılır.

Qeyd edək ki sui-qəsd cəhdindən sonra Tramp sosial şəbəkə hesabında paylaşım edərək atışmaya operativ reaksiya verdiyinə görə, ABŞ Məxfi Xidmətinə və hüquq-mühafizə orqanlarına təşəkkür edib, həmçinin mitinqdə həlak olan və yaralananların ailələrinə başsağlığı verib və şəfa diləyib.

Sabiq prezident Donald Trampın öldürülməsinə edilən cəhd, seçkilərin nəticələri ilə bağlı bir sıra müzakirələrə də səbəb olub. ABŞ-də respublikaçılar hesab edirlər ki, sui-qəsd Trampın qarşıdan gələn seçkilərdə qalib gəlmək şansını artırıb. "Prezident Tramp bu hücumdan sağ çıxdı - o, sadəcə seçkilərdə qalib gəldi". "Bu, hər şeydən çox əsas elektorata enerji verəcək", - deyə bir çoxları sui-qəsdin onun dəstəyini gücləndirəcəyini proqnozlaşdırırlar.

Dünya siyasətçilərindən Trampa dəstək

Sui-qəsd cəhdi dünya ictimaiyyəti ilə yanaşı, ölkə rəhbərlərinin, siyasətçilərin də şiddətli qınağına çevrildi.

Respublikaçılar Partiyasının prezident seçkilərində namizədi Donald Trampa qarşı sui-qəsd cəhdini pisləyən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev paylaşımında qeyd edib ki, Donald Trampa qarşı edilən hücum şok və dəhşət doğurur. "Biz bu siyasi zorakılıq aktını şiddətlə qınayırıq. Prezident Trampın tezliklə sağalmasını arzu edirik".

Sui-qəsd cəhdini qətiyyətlə pisl

əyən Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da ABŞ seçkilərinə və qlobal sabitliyə kölgə salmamaq üçün hücumun təhqiqatının ən effektiv şəkildə aparılacağına, onu törədənlərin və təhrik edənlərin ən qısa zamanda ədalət qarşısında cavab verəcəklərinə inandığını bildirib. Türkiyə olaraq dost və müttəfiq ABŞ xalqının yanında olacağını bəyan edib.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu da ABŞ-nin keçmiş prezidenti Donald Trampın Pensilvaniyada keçirilən mitinqində baş verən atışma hadisəsini pisləyib: "Trampın həyatına cinayət cəhdini şok içində izlədik. Bu, təkcə iyrənc cinayət deyil, həm də Amerika demokratiyasını məhv etmək cəhdidir. Xoşbəxtlikdən Tramp möcüzəvi şəkildə xilas oldu. İndi sağalır, yenidən aramızdadır. Mən ona şəxsən öz adımdan, həyat yoldaşım Saranın adından, İsrail hökumətinin nazirləri adından və bütün İsrail xalqı adından tezliklə sağalmağı və tam sağalaraq tam güclə həyata qayıtmağı arzuladığımızı bildirmək istəyirəm".

Donal Trampa qarşı törədilən atışma hadisəsinə, eyni zamanda Kremldən də reaksiya gəldi. Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov vurğuladı ki, Rusiya daim siyasi mübarizə zamanı zorakılığın istənilən təzahürünü pisləyib və indi də qətiyyətlə pisləyir. "Bütün kənar müşahidəçilərə aydın idi ki, ABŞ-nin keçmiş prezidenti və yeni prezidentlik yarışının iştirakçısı Donald Trampın həyatı təhlükə altındadır. Namizəd Trampı ilk növbədə hüquqi vasitələrdən istifadə edərək siyasi arenadan uzaqlaşdırmaq üçün çoxsaylı cəhdlərdən sonra məhkəmələr, prokurorluq siyasi nüfuzdan salmağa və güzəştə getməyə çalışsa da, onun həyatının təhlükədə olduğu bütün kənar müşahidəçilərə aydın idi", - deyə Peskov bildirdi.

Məşhur iş adamı İlon Mask sabiq prezident Donald Trampın mitinqində təhlükəsizliyi təmin etməməkdə ABŞ Məxfi Xidmətini günahlandırıb. Mask bu barədə X sosial platformasında yazıb. "Məxfi Xidmət təqsirkardır. Nöqtə", - deyə o bildirib. İş adamı platforma istifadəçilərindən birinin yazısına belə reaksiya verib. Həmin istifadəçi "New York Post" nəşrinin xəbərindən bir parçanı sitat gətirmişdi. Orada deyilir ki, Məxfi Xidmət mitinqdə təhlükəsizliyi təmin etməməkdə yerli polisi ittiham edib. Mask bundan əvvəl Məxfi Xidmətin başçısını və Trampın mühafizə xidmətinin rəisini istefaya çağırmışdı. Sabiq prezidentin özü isə bildirib ki, ABŞ Məxfi Xidməti atəş açan şübhəlini ilk cəhddə zərərsizləşdirməklə "fantastik iş" görüb.

ABŞ tarixində sui-qəsd tendensiyası

Donald Trampa qarşı sui-qəsd cəhdi dünya ictimaiyyətində şok effekti yaratmaqla, həm də ABŞ tarixində oxşar hadisələri yenidən xatırladıb. Belə ki, indiyədək ABŞ-nin dörd prezidenti sui-qəsd nəticəsində həyatını itirib.

İlk qurban vətəndaş müharibəsi dövründə Amerikaya rəhbərlik etmiş Abraham Linkoln olub. O, 1865-ci ildə Ford teatrının səhnəsində tamaşa zamanı prezident lojasına daxil olan aktyor Con Uilks Butun silahdan açdığı atəş nəticəsində yaralanıb və səhərisi gün xəstəxanada ölüb.

16 il sonra - 1881-ci ildə ABŞ tarixində ölkə rəhbərinə qarşı növbəti sui-qəsd hadisəsi baş verdi. Amerikanın 20-ci prezidenti Ceyms Abram Qarfildə dəmir yolu vağzalında açılan atəş və uğursuz müalicə nəticəsində o da iki ay sonra həyatını itirdi.

Bədbəxt hadisə ABŞ-nin 25-ci prezidentinin də başına gəlib. Vilyam Mak-Kinli 1901-ci il sentyabrın 5-də ümumamerika sərgisində iştirak edərkən Polşaəsilli amerikalı anarxist Leon Frank Çolqoş prezidentə tapançadan iki dəfə atəş açaraq onu ağır yaralayıb. Müdaxilələrə baxmayaraq, Mak-Kinli sentyabrın 15-də ölüb.

ABŞ-də ölümlə nəticələnən son sui-qəsd isə 1963-cü il noyabrın 22-də Prezident Con Kennediyə qarşı hazırlanmışdı. O, həyat yoldaşı ilə Dallasa səfəri çərçivəsində avtomobilində, təhlükəsizlik xidmətinin hər tərəfdən onu müşayiət etməsinə baxmayaraq, snayper tüfəngindən açılan iki atəş nəticəsində vəfat edib.

Bundan başqa, Donald Trampla oxşar hadisə 1912-ci ildə ikinci dəfə prezidentliyə namizəd olan Teodor Ruzveltə qarşı seçki kampaniyası vaxtı baş verib. O, çıxışı zamanı açılan atəş nəticəsində sinəsindən yaralanıb. Ruzvelt yaralanmasına baxmayaraq, çıxışını bitirdikdən sonra həkimə müraciət edib.

ABŞ tarixində oxşar hadisələr göstərir ki, bu ölkədə prezidentliyə namizədlərin seçki kampaniyası çərçivəsində həyatları təhlükə altında olur. Bununla belə qorxmadan siyasi arenada əzmlə öz çıxışlarına davam edən siyasətçilərin sui-qəsd cəhdindən sağ çıxmaları fonunda seçkilərdə uğurlu nəticələri də müşahidə edilir.

Co Bayden və Donald Tramp arasında keçirilmiş debatdan sonra hansı namizədin müzakirədə qalib gəldiyi ilə bağlı sorğuda da 67 faiz Trampın adını çəkib.

Ekspertlərin qənaətinə görə, son hadisələr Donald Trampın növbəti seçkilərdə qalibgəlmə şansını artırıb.

Əsmər QARDAŞXANOVA,

Azərbaycan.-2024.- 16 iyul, № 147.- S.6.