Müasir kənd təsərrüfatı modeli - aqroparklar

Dünya iqtisadiyyatında aqrar sektorun modernləşdirilməsi - yeni texnologiyaların tətbiqi ilə təsərrüfatlarda fəaliyyətin optimallaşdırılması, itkilərə yol verilməməsi, məhsuldarlığın artırılması əsas prinsiplərdəndir. Azərbaycanda da son illər qeyri-neft sektorunun inkişaf vektorlarından biri sayılan aqrar-sənayeyə böyük önəm verilir və adıçəkilən sahəyə sərmayələr yatırılması təmin edilir. Bununla əlaqədar illər öncə müvafiq hüquqi baza da yaradılıb.

Azərbaycanda ilk aqropark Xaçmaz rayonunun Yalama qəsəbəsində 2016-cı ilin sentyabr ayında istifadəyə verilib. İlk mərhələdə həmin aqroparkın yaradlıması üçün həm dövlət, həm də özəl sektor tərəfindən 20 milyon manat investisiya qoyulmuşdu. Yalama Aqroparkının açılışında Prezident İlham Əliyev qeyd etmişdi ki, bu aqropark Xaçmaz rayonunun, ümumiyyətlə, ölkəmizin inkişafına öz töhfəsini verəcək: "Mən bu gün göstəriş vermişəm ki, bizim müvafiq qurumlar - Prezident Administrasiyası, İqtisadiyyat, Kənd Təsərrüfatı nazirlikləri birgə işləsinlər. Çünki belə aqroparkların sayı ən azı 10-a çatmalıdır. Belə olan halda biz heyvandarlıqla, südçülüklə bağlı bütün problemləri tamamilə həll edərik."

Dövlətimizin başçısı 2018-ci ilin oktyabr ayında "Ulu Aqro" MMC-nin Qax Aqroparkının açılışında ölkədə 45 aqroparkın yaradılacağı barədə məlumat verdi: "Ümumiyyətlə, 45 aqroparkın yaradılması nəzərdə tutulur. 45 aqroparkın ümumi sahəsi 192 min hektardır və onlardan 28-i bitkiçilik, 17-si isə heyvandarlıq aqroparklarıdır."

2023-cü ilin yanvar ayından aqroparkların reyestrinin aparılması, həmçinin orada fəaliyyət göstərən hüquqi və fiziki şəxslərə rezident qeydiyyat şəhadətnaməsinin verilməsi ilə bağlı işlərə başlanılıb. Bununla əlaqədar 2-si dövlət, 22-si özəl olmaqla, ümumilikdə 24 aqropark qeydiyyata alınıb. Hazırda 22 rayon üzrə 66 min hektar ərazidə 24 aqroparkın yaradılması istiqamətində də işlər görülür. İndiyədək 58,6 min hektar ərazidə 22 aqropark fəaliyyətə başlayıb, 2 aqroparkda isə tikinti-quraşdırma işləri aparılır. Aqroparklardan 6-sı heyvandarlıq, 6-sı meyvəçilik, 11-i əkinçilik, 1-i isə çeşidləmə, qablaşdırma və logistika üzrə ixtisaslaşıb. Aqroparkların ümumi layihə dəyəri 1,2 milyard manat təşkil edir. Bununla yanaşı, aqroparkların yaradılması və ya fəaliyyətlərinin genişləndirilməsi məqsədilə 147 milyon manat dövlət dəstəyi göstərilib. Belə ki, indiyədək 14 aqroparkın yaradılmasına Sahibkarlığın İnkişafı Fondu tərəfindən 131 milyon manat güzəştli kredit ayrılıb, həmçinin investisiya təşviqi sənədi verilmiş 18 aqropark tərəfindən texnika, texnoloji avadanlıqlar və qurğuların idxalına görə 16,1 milyon manat dəyərində güzəşt əldə edilib.

Aqroparklar məşğulluq səviyyəsinin artırılmasında da mühüm rol oynayırlar. Qeydiyyata alınan aqroparklarda ümumilikdə 5000 nəfərin daimi işlə təmin olunması nəzərdə tutulub. Hazırda aqroparklarda 2660 nəfərdən çox insan daimi işlə təmin edilib, 4300 nəfər isə mövsümi işlərə cəlb olunub. Gələcəkdə əlavə 2300-dən çox daimi iş yerinin yaradılması nəzərdə tutulur.

2023-cü ildə aqroparklarda buğda istehsalı 41 min ton, arpa istehsalı 24 min ton, dən qarğıdalı istehsalı 31 min ton, şəkər çuğunduru istehsalı 78 min ton, kartof istehsalı 14 min ton, soya istehsalı 1,2 min ton, pambıq istehsalı 11 min ton, silos üçün qarğıdalı istehsalı 52 min ton və yonca istehsalı 11 min ton olub. Bundan əlavə, keçən il aqroparklar tərəfindən 96 milyon manatlıq məhsul satışı həyata keçirilib.

Aqroparklarda yeni intensiv və superintensiv meyvə bağlarının sahələri ümumilikdə 5973 hektar təşkil edib. Müasir suvarma sistemlərinin tətbiqi ilə bağlı müəyyən işlər həyata keçirilib. Bundan əlavə, aqroparklarda 47 min kubmetr tutumunda soyuducu və 142 min kubmetr tutumunda müasir taxıl anbarı kompleksləri mövcuddur. Fəaliyyətə başlamış aqroparklardan 5-i ətlik və südlük istiqamətli heyvandarlıq məhsulları istehsal edir. Şamaxı rayonu ərazisində ətlik və südlük istiqamətli yeni aqroparkın yaradılması ilə bağlı tikinti işləri artıq yekunlaşmaq üzrədir. Sözügedən 5 aqroparkda 2023-cü ildə 36,1 min ton süd və 1,3 min ton ət istehsal olunub.

Yevlax Pilot Aqroparkında ümumilikdə 100 milyon manatdan çox özəl investisiyanın qoyulması, 500 nəfərin daimi və təxminən 1000 nəfərin mövsümü işlərə cəlb edilməsi gözlənilir. Aqroparkda indiyədək ümumi ərazisi 1882 hektar təşkil edən 33 sahibkarlıq subyektinə rezidentlik statusu verilib. Aqropark tam gücü ilə fəaliyyətə başladıqdan sonra istehsal olunacaq meyvəçilik məhsullarının böyük hissəsinin ixrac edilməsi nəzərdə tutulur. Sabirabad Pilot Aqroparkında isə indiyədək 8 sahibkarlıq subyektinə rezidentlik statusu verilib.

"Azərşəkər" şirkətinə daxil olan "Dastan Agro" Aproparkının ərazisi ümumilikdə 1029 hektar təşkil edir ki, bunun 521,4 hektarında müasir suvarma sistemləri qurularaq 252,3 hektarında arpa, 269,1 hektarında buğda səpilib. Buğda sahəsinin 269,1 hektarı, arpa sahəsinin isə 222,3 hektarı pivotaltı suvarma sistemi, 30 hektarı isə sprinkler vasitəsilə suvarılır. Əkin və səpin işlərində müasir texnologiyalardan istifadə edilir.

Məlum olduğu kimi, aqropark şəbəkəsi işğaldan azad olunmuş ərazilərdə də genişlənməkdədir. Çünki həmin ərazilərin geniş aqropotensialı var. Bu potensialdan səmərəli istifadə etməklə ölkədə ərzaq təhlükəsizliyini daha da möhkəmləndirmək və qeyri-neft ixracımızı xeyli artırmaq mükündür. Belə ki, Zəngilanda Azərbaycan Türkiyə ilə birlikdə "Dost" Aqroparkı yaradıb. "Dost" Aqroparkının birinci mərhələsinin açılışı da olub. Burada məhsullar "Made in Karabakh" brendi adı altında buraxılacaq. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə aqroparkların yaradılması həm də bu ərazilərə qayıdacaq keçmiş məcburi köçkünlər üçün iş yerləri deməkdir.

Qurban MƏMMƏDOV,

Azərbaycan.-2024.- 20 iyul (№ 151).- S.10.