Duyğularını əsərlərində canlandıran rəssam

Babası şuşalı Əmir bəy Nərimanbəyov Qarabağın tanınmış bəylərindən idi. İxtisasca hüquqşünas olan Əmir bəy çar II Nikolay dövründə bir müddət vətənindən kənarda yaşadı. O, Kiyevdə dərs dedi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulandan sonra yenidən vətənə qayıtdı. Bakı quberniyasının qubernatoru oldu.

Əmir bəy Nərimanbəyovun oğlu Fərman da Şuşada dünyaya gəlmişdi. Fərman Nərimanbəyov Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin xaricə təhsil almağa göndərdiyi istedadlı gənclərdən biri oldu. O, Fransaya getdi. Ali məktəbə daxil oldu. Tələbə ikən fransız dilini mükəmməl öyrəndi. Fərman Nərimanbəyov tanış olduğu, sevdiyi fransız qızı, dərzi-modelyer İrma Lya Rude ilə evləndi.

Ailəsi ilə bir müddət Fransada yaşadı. İlk övladı Vidadi 1926-cı il iyulun 13-də Fransanın Kann şəhərində dünyaya göz açdı. Vidadi Nərimanbəyovun ömrünün ilk illəri qürbətdə keçdi.

İxtisasca energetik olan Fərman Nərimanbəyov 1929-cu ildə həyat yoldaşı İrma Lya Rude və üç yaşlı oğlu Vidadi ilə birlikdə Bakıya döndü. O, Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsində elektrikləşdirmə bölməsinin rəisi işlədi.

1930-cu il avqustun 7-də ailənin ikinci oğlu, gələcəyin böyük rəssamı Toğrul Nərimanbəyov dünyaya gəldi. Avropada təhsil almış, geniş dünyagörüşə, yüksək mədəniyyətə sahib olan valideynləri Vidadinin və Toğrulun tərbiyəsinə, təhsilinə böyük həssaslıqla, qayğıkeşliklə yanaşırdılar. İki istedadlı övlad sevgidolu bir ailədə böyüyür, sonsuz ümid bəslədikləri gələcəklərinə doğru inamla addımlayırdılar. Ancaq sovet hökumətinin sərt repressiya ruzigarı onların da evində əsdi. Təhsilini cümhuriyyət dövründə Avropada almış azərbaycanlıların əksəriyyəti kimi Fərman Nərimanbəyov da 1937-ci ildə həbs edildi, Sibirə sürgünə göndərildi.

Ailə başçısının məcburi gedişindən sonra evdə səksəkə, qorxu hökm sürməyə başladı. Çünki represiyaya məruz qalanların doğmalarını, yaxınlarını da eyni aqibət gözləyirdi. Fransa vətəndaşlığından çıxmayan İrma Lya Rudeni də 1941-ci ildə Bakıda həbs etdilər. Vidadi və Toğrul atalarından sonra analarından da ayrılmalı oldular. İrma Lya Rude Özbəkistana - Səmərqəndə sürgün edildi.

İkinci Dünya müharibəsi başlamışdı. Vidadi həyatın çox çətin sınaqları ilə üzləşmişdi. Bir tərəfdən müharibənin gətirdiyi çətinliklər, digər tərəfdən də onu tərk etməyən təşviş içində idi. Dincliyini, rahatlığını əlindən almış dövrün zalımlığına qarşı hiddətini kağıza köçürdü. "Nədir günahımız?" adlı ilk əsəri belə yarandı.

İllər ağrı-acılar içində keçirdi. Müharibə başa çatdı. Ancaq gətirdiyi əzablar tez unudulmadı. Vidadinin anasının sürgün həyatı 1961-ci ilədək davam etdi. Atası da sürgündən qayıtdı. Mingəçevirdə yaşamalı, orada çalışmalı oldu, 1977-ci ildə Fərman Nərimanbəyov Mingəçevirdə vəfat etdi.

O zaman Vidadi Nərimanbəyov artıq özünəməxsus üslubu, dəst-xəti olan rəssamlardan biri kimi tanınırdı. O, 1943-cü ildə orta məktəbi bitirib Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq Texnikumuna daxil oldu. Sonralar V.Muxin adına Leninqrad Ali Rəssamlıq-Sənaye Məktəbində və Tbilisi Rəssamlıq Akademiyasında təhsil aldı. Hələ tələbə ikən çəkdiyi "Düşmənin sevinci..." tablosu ona şöhrət qazandırdı. Vidadi Nərimanbəyov sonsuz yaradıcılıq həvəsi ilə axtarışlar aparır, eskizlər hazırlayır, əsərlər yaradırdı.

1963-cü ildə "Yolda" monumental, irihəcmli tablosu da rəssamlar, sənətşünaslar tərəfindən böyük maraqla qarşılandı. Vidadi Nərimanbəyov bu şöhrətli əsəri R.Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin daimi eksponatıdır.

Portret janrında yaratdığı əsərlər görkəmli sənətkarın yaradıcılığında xüsusi yer tutur. "İnteryerdə qız", "Qaçaq Nəbi", "A.Semyonovun portreti", "Briqadir S.Məmmədovun portreti", "Ana portreti", "Tutqun üz", "Tələbə qız", "Nəzifənin portreti" və digər əsərləri yüksək ustalıqla işlənib.

Rəssam Vətənindən kənarda da tanındı. Vidadi Nərimanbəyovun yalnız keçmiş Sovet İttifaqı məkanında deyil, Bolqarıstanda, Rumıniyada, Macarıstanda, Çexiyada, Əlcəzairdə, Finlandiyada və digər ölkələrdə keçirilən fərdi sərgiləri maraqla qarşılandı.

Tanınmış sənətkar 1977-ci ildə Əməkdar rəssam, 1982-ci ildə isə Xalq artisti fəxri adlarına layiq görüldü. 2001-ci ildə isə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edildi.

Görkəmli fırça ustası Vidadi Nərimanbəyov 2001-ci il dekabrın 13-də Bakıda vəfat etdi.

Zöhrə FƏRƏCOVA,

Azərbaycan.-2024.- 28 iyul (№ 158).- S.10.