Mərakeş Azərbaycanın etibarlı tərəfdaşıdır

Hər dəfə ərəb şərqindən söhbət düşəndə gözlərimiz önündə canlanan ilk ölkələrdən biri füsunkar gözəlliklərə malik Mərakeş olur. Qədim zəngin mədəniyyətə və tarixə malik olan bu diyar özünün iqtisadi, tranzit ticarəti, geostrateji əhəmiyyətinə görə mühüm regionda yerləşir. Bu ölkə tarix və memarlıq, etnoqrafik turizm həvəskarları və rəngarəng suvenir kolleksiyaçıları üçün böyük maraq doğurur.

Hər il özünün Milli bayramı olan - Taxt-Tac Gününü qeyd edən Mərakeş xalqı yeni-yeni uğurlara imza atır. Son illər bu ölkə qitənin ən inkişaf etmiş dövlətlərindən birinə çevrilib. Qlobal iqtisadiyyatın XXI əsrdə inkişaf etməsi üçün bəşəriyyətə firavan Afrika lazımdır. Qitə ölkələri arasında Mərakeş yaxşı inkişaf etmiş sənayesi olan bir kənd təsərrüfatı ölkəsidir. Ölkənin əsas mineral ehtiyatları fosforitlərdir. Onun istehsalına görə bu ölkə dünyada 3-cü və ixracatına görə 1-ci yerdədir. Xarici ticarət inkişafına görə yaxşı nəticələr göstərir. Ötən il ixracat məhsullarının həcmi 17 milyard dollara yaxın olub. Əsas ixrac olunan məhsullar sırasında toxuculuq malları, balıq məhsulları və fosfat süxurları var.

İdxala gəlincə, Mərakeş əsasən xaricdən neft, telekommunikasiya avadanlıqları, buğda, təbii qaz və elektrik enerjisi alır. Əsas tərəfdaşları Çin, İtaliya, İspaniya, Almaniya, ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanıdır.

Ölkənin beynəlxalq valyuta ehtiyatları ötən ilin ortalarında 35 milyard dollardan çox olmuşdur. Ümumdaxili məhsulun böyük hissəsi xidmət sektorunun payına düşür ki, bu da büdcəyə təxminən 52 faiz gəlir gətirir. Gəlirlərin təxminən 33 faizi sənayenin, 15 faizi isə kənd təsərrüfatının payına düşür.

Yerli əhalinin təxminən 44 faizi kənd təsərrüfatı sahələrində çalışır. Burada hər il dənli, paxlalı bitkilər, şəkər çuğunduru becərilir. Ümumilikdə ildə 6 milyon tonadək kartof, pomidor və buğda yetişdirilir ki, bu da əhalinin məişət ehtiyaclarını ödəyir.

Müasir Mərakeş sənayesinin əsas sahəsi dağ-mədən strukturudur. Mərakeş bütün ərəb ölkələri arasında dördüncü ən yaxşı iqtisadiyyata malikdir. Mərakeşdə ölkəyə investisiya cəlb etmək üçün yaxşı şərait yaradılıb. Krallıq dünyanın bir çox aparıcı şirkətlərini regionda biznes açmağa cəlb edən iqtisadi siyasət yürüdür. Onun coğrafi mövqeyi Qərb və Afrika, eləcə də Yaxın Şərq və ABŞ arasında körpü rolunu oynayır.

Eyni zamanda Mərakeş dünyanın aparıcı turizm diyarlarından biridir. Ölkədə iqtisadi fəaliyyətin 7 faizini turizm təşkil edir. Bu sahədə yarım milyondan çox insan çalışır. Təsadüfi deyil ki, Mərakeş Afrikanın ən inkişaf etmiş turizm bazalarından biridir.

Azərbaycan və Mərakeş xalqları arasında əlaqələr orta əsrlərə gedib çıxır. Lakin bu iki xalq arasında keyfiyyətcə yeni mərhələ Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi qazanmasından sonra baş verdi. Mərakeş Krallığı Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini 1991-ci il dekabrın 30-da tanıyıb, ölkələrimiz arasında diplomatik əlaqələr isə 1992-ci il avqustun 25-də qurulub və iki ölkə arasında münasibətlərin əsası qoyulub. Azərbaycan tarixi dostluq əlaqələri olan Mərakeşlə münasibətlərin inkişaf etdirilməsinə böyük önəm verir. Hər iki ölkəni bir-birilə yaxınlaşdıran bir sıra amillər var. Belə ki, Azərbaycan tarixən Şərq ilə Qərb arasında körpü rolu oynayıb. Mərakeş də iki qitənin qovşağında, okean və dəniz sahilində geostrateji bir məkanda yerləşməklə mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

İlk dəfə 2006-cı ilin sentyabrında Mərakeşdə Azərbaycan səfirliyi açılıb. Bunun ardınca 2008-ci ilin noyabrında Bakıda Mərakeş səfirliyi fəaliyyətə başlayıb. İki ölkə arasında siyasi, iqtisadi, mədəni və sosial münasibətləri tənzimləyən 100-dən çox sənəd imzalanıb. Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, ikitərəfli əlaqələrin hazırkı səviyyəsi Azərbaycan Prezidenti

İlham Əliyev və Mərakeş Kralı VI Məhəmməd arasında mövcud olan dostluq və qardaşlıq münasibətlərinin təzahürüdür.

Azərbaycan və Mərakeş öz regionlarının mühüm aktorlarıdır. Rəsmi Rabatın fikrincə, Mərakeş Azərbaycanı regionda mühüm tərəfdaş kimi görür. BMT, İƏT və Qoşulmama Hərəkatı kimi çoxtərəfli platformalarda həyata keçirilən təmaslar və bu platformalarda dövlətlərin bir-birinin mövqelərini dəstəkləməsi ikitərəfli münasibətlərdə mühüm rol oynayır.

İki ölkə arasında mühüm məsələlərdə qarşılıqlı dəstəyin mövcud olmasını hər iki ölkə rəhbərliyi razılıqla qarşılayır. Azərbaycan və Mərakeş ərazi bütövlüyü və suverenlik məsələlərində bir-birini həmişə dəstəkləmişdir.

Həmçinin iki ölkə parlamentləri arasında münasibətlər getdikcə inkişaf edir. Milli Məclisin sədri Sahibə Qafarova 2023-cü il dekabrın 15-də Mərakeş Krallığına ilk rəsmi səfəri çərçivəsində Mərakeş Krallığının Baş naziri Aziz Axanuş ilə görüşüb. Hər iki ölkənin parlamentində qarşı tərəflə dostluq qrupları fəaliyyət göstərir. 2023-cü il oktyabrın 2-də Mərakeş parlamentinin Mərakeş-Azərbaycan dostluq qrupunun rəhbəri Bakıda səfərdə olub. O, Milli Məclisdə Azərbaycanlı həmkarları ilə səmərəli müzakirələr aparıb.

İki ölkə arasında bir çox istiqamətlərdə, o cümlədən ailə və sosial məsələlər sahəsində əlaqələrin möhkəmləndirilməsi və şaxələndirilməsi üçün səylər artırılır. Ötən il Qoşulmama Hərəkatına üzv dövlətlərin sosial sahəyə məsul nazirlərinin Bakıda keçirilən konfransında Azərbaycanın təşəbbüsü ilə hərəkatın "Qadın qolu"nun yaradılması barədə bəyannamə qəbul olundu. Bu il iyunun 25-də isə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri B.Muradova Mərakeş Krallığının paytaxtı Rabat şəhərində keçirilən "Qayğı iqtisadiyyatı və sosial müdafiə: Qadınların səlahiyyətləndirilməsi, iş imkanları və rifahının təmin edilməsinin əsasları" mövzusunda I Beynəlxalq Konfransda iştirak etdi.

Son illər iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələr dinamik inkişaf etməkdədir. Keçən il noyabrın 14-də Rabatda keçirilən I Azərbaycan-Mərakeş Biznes Forumu çərçivəsində Azərbaycanın İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA), eləcə də İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyi (AZPROMO) ilə Mərakeşin müvafiq qurumları arasında anlaşma memorandumları imzalandı. Hər iki tərəfin qənaətinə görə, biznes-forum qarşılıqlı faydalı imkanların araşdırılmasında mühüm mərhələ olacaqdır.

İki ölkə hökumətləri arasında gəlirlərə görə vergilərə münasibətdə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması və vergidən yayınmanın qarşısının alınması haqqında" konvensiya fəaliyyət göstərir. Bu razılaşmaya görə iqtisadi əməkdaşlığın daha da gücləndirilməsi nəzərdə tutulur. Tərəflər belə bir yekdil fikrə gəliblər ki, qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı üçün imkanlar genişdir.

Siyasi və iqtisadi münasibətlərin normal məcrada inkişafı hər iki ölkənin mədəni cəhətdən yaxınlaşmasına müsbət təsir göstərir. Son illər Azərbaycanda Mərakeş mədəniyyət günlərinin keçirilməsi müntəzəm hal almışdır. Belə ki, Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsinin təşkilatçılığı ilə bu il iyunun 6-7-də Mərakeş Krallığının Rabat şəhərində "Şuşa günləri" keçirilmişdir. İslam dünyasının 2024-cü il üçün mədəniyyət paytaxtı seçilmiş tarixi Şuşa şəhərində gerçəkləşdirilən layilələr, həyata keçirilən mədəni tədbir proqramları haqqında məlumatlar və sərgilər Rabat sakinlərinin böyük marağına səbəb olmuşdur.

Mərakeş ictimaiyyətinin dəstəyi ilə hazırda bu ölkədə Mərakeş-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyəti fəaliyyət göstərir. Bu qurum çərçivəsində vaxtaşırı olaraq mədəni-kütləvi tədbirlər həyata keçirilir. İki ölkənin mədəniyyət nazirlikləri arasında da əlaqələr müntəzəm xarakter alıb.

Azərbaycan və Mərakeş arasında məsafə böyük olmasına baxmayaraq, onların regionda yeritdiyi siyasət və beynəlxalq problemlərə münasibətləri bir-birinə çox bənzəyir. Hər iki ölkə özünün tolerantlığı ilə dünya ölkələrinə nümunə ola bilər. Hər iki qardaş ölkənin sürətli inkişafı üçün daxili potensialı kifayət qədərdir. Yetər ki, Şimal-Qərbi Afrikada və Cənubi Qafqazda sülh olsun, dinc əməkdaşlıq genişlənsin.

Atamoğlan MƏMMƏDLİ,

BDU-nun dosenti