Orta
Asiya ölkələri
Azərbaycanın "yaşıl
gündəliyi"ni dəstəkləyirlər
Hələ keçən
ilin noyabr ayında Bakıda, İqtisadiyyat Nazirliyində
keçirilən üçtərəfli
görüşdə Mərkəzi
Asiya ölkələrindən
Azərbaycan ərazisi
ilə Avropaya elektrik enerjisinin ixracı perspektivləri müzakirə edilmişdir.
Tərəflər elektrik
enerjisinin ixracı ilə bağlı birgə müəssisənin
yaradılması və
layihənin iqtisadi əsaslandırılmasına hazırlıq
üzrə razılığa
gəlmişlər.
Azərbaycanın, Özbəkistanın
və Qazaxıstanın
iqtisadiyyat və energetika nazirlərinin iştirakı ilə keçirilən həmin görüşdə qeyd edilmişdi ki, üç ölkənin bərpaolunan enerjinin inkişafı və ixracı ilə bağlı yürütdüyü
siyasət Azərbaycana
Mərkəzi Asiya ölkələrindən Avropaya
elektrik enerjisinin təchizi üzrə körpü rolunu oynamağa imkan verir. Belə ki, Azərbaycan Gürcüstan, Rumıniya
və Macarıstanla birgə 4 QVt elektrik enerjisinin ixracına xidmət edəcək Xəzər dənizi-Qara dəniz-Avropa
enerji dəhlizinin yaradılması üzərində
işləyir. Daha 1 QVt "yaşıl enerji"nin Naxçıvan-Türkiyə-Avropa
marşrutu ilə nəqli nəzərdə
tutulub.
Görüşdə bildirilmişdi ki, Qazaxıstanın və Özbəkistanın həmin
dəhlizlərə çıxış
əldə etməsi bu ölkələrin elektrik enerjisi bazarlarının inkişafı,
"yaşıl hidrogen"in,
ammonyakın istehsalı
və təchizatı
üzrə əməkdaşlığını
möhkəmləndirəcək. Tərəflər Azərbaycanın
region ölkələrinin
enerji sisteminin gələcək inkişafı
üzrə səylərin
koordinasiyası və
sinxronlaşdırılması ilə bağlı təşəbbüsünü, eləcə də təmiz elektrik enerjisinin üçüncü
ölkələrin bazarlarına
təchizatı istiqamətində
qarşılıqlı səylərini
təqdir etmişlər.
Nazirlər ölkələrin
bərpaolunan enerji üzrə potensialını
qeyd edərək, alternativ mənbələrdən
alınan elektrik enerjisinin Avropaya ixracı ilə bağlı layihəyə
qoşulmağa hazır
olduqlarını bildirmişlər
və görüşün
nəticəsi kimi Birgə Kommünike imzalanmışdı.
Həmin hadisədən
bir ay sonra
isə Bakıda Azərbaycan, Özbəkistan
və Qazaxıstan arasında Mərkəzi Asiyadan ölkəmizin ərazisi ilə Avropaya elektrik enerjisinin ixracı perspektivlərinin müzakirə
olunduğu üçtərəfli
görüşün nəticəsi
kimi Birgə Kommünike qəbul edildi. Bu sənəddə
bərpaolunan enerji mənbələrinə fokuslanan
enerji mübadiləsi,
"yaşıl hidrogen"
və "yaşıl
ammonyak"ın inkişafı
və ixracı, müvafiq infrastrukturun yaradılması sahəsində
əməkdaşlıq kimi
məsələlər əks
olundu. Sənədə
əsasən, tərəflər
elektrik enerjisinin ixracı ilə bağlı birgə müəssisənin yaradılması
və layihənin iqtisadi əsaslandırılmasına
hazırlıqla bağlı
razılığa gəldilər.
Birgə Kommünikeyə
uyğun olaraq regionda üçüncü
ölkələr bu layihədə iştirak edə bilər.
Nazirlər bu dəfə də ölkələrin bərpaolunan
enerji sahəsində potensialını vurğulayaraq,
alternativ mənbələrdən
alınan elektrik enerjisinin Avropaya ixracı layihəsinə qoşulmağa hazır olduqlarını bir daha qeyd etdilər.
Bu kontekstdə Azərbaycanın enerji sisteminə inteqrasiya edəndən sonra Qara dənizin dibi ilə yüksəkgərginlikli
xətlərin çəkilməsi
imkanlarının araşdırılmasına
maraq ifadə olundu. Onlar həmçinin
təsdiqlədilər ki,
"yaşıl enerji"nin
ötürülməsi layihəsinin
inkişafı iştirakçı
ölkələrin iqtisadiyyatları
və enerji sistemləri arasında əlaqələri daha da gücləndirəcək,
milli enerji sənayelərinə yeni təkan verəcək.
Azərbaycan və
digər bir Orta Asiya ölkəsi
- Tacikistan arasında da "yaşıl enerji"nin inkişafı
sahəsində əməkdaşlıq
üçün güclü
potensial var. Bu barədə Tacikistan Respublikasının
İqtisadi İnkişaf
və Ticarət Nazirliyinin beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq
şöbəsinin müdiri
Dilşod Şərifi
belə deyib:
- Tacikistan əhəmiyyətli
su ehtiyatlarına və hidroenergetikanın inkişafı üçün
potensiala malikdir. Bizim birgə layihələrimizə su-elektrik
stansiyalarının tikintisi
və modernləşdirilməsinin
də daxil olması mümkündür.
Azərbaycan Tacikistanda
su ehtiyatlarından istifadənin səmərəliliyini
artıracaq hidroenergetika
layihələrinin həyata
keçirilməsi üçün
investisiya texnologiyaları
təqdim edə bilər. Hər iki ölkədə günəş şüalanmasının
davamiyyəti yüksək
səviyyəyə malikdir
ki, bu da
günəş enerjisinin
inkişafı üçün
əla şərait yaradır. Günəş
parklarının yaradılması
və ərazilərdə
günəş panellərinin
quraşdırılması qalıq yanacaqlardan asılılığı və
istixana qazı emissiyalarını azaltmağa
kömək edəcək.
Bu baxımdan ölkələrimiz "yaşıl
texnologiyalar"ın tədqiqi
və inkişafı üzrə ixtisaslaşmış
müştərək elmi-tədqiqat
mərkəzlərinin və
laboratoriyaların açılmasında
qarşılıqlı fəaliyyət
göstərə bilər.
Texnologiyanın mənimsənilməsini
sürətləndirməyə kömək edəcək bilik mübadiləsi aparmaq olar. Günəş
enerjisindən istifadə
ilə bağlı pilot layihələr də həyata keçirmək mümkündür.
Qonşumuz Türkmənistana
gəlincə, qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkənin
ərazisinin 70 faizə
qədəri səhralardır.
Səhralar kənd təsərrüfatı və
digər sahələr
üçün yararlı
olmasa da, günəş enerjisinin istehsalı üçün
geniş potensiala malikdir.
İqtisadi
İslahatların Təhlili
və Kommunikasiya Mərkəzinin (İİTKM-nin)
icraçı direktorunun
müavini Ramil Hüseyn bununla bağlı deyib:
- Türkmənistanın Xəzərin sahilində yerləşməsi isə
o deməkdir ki, külək enerjisi potensialı da var. Bu sahədə
Azərbaycana investisiya
qoyan Birləşmiş
Ərəb Əmirliklərinin
(BƏƏ) "Masdar" şirkəti Türkmənistanda
da "yaşıl enerji" istehsal edəcək. Yəni eyni şirkət "yaşıl enerji" sahəsində həm Azərbaycana, həm də Türkmənistana sərmayə qoyur. Bu, bizim əməkdaşlığımızı
daha da yaxınlaşdıra
bilər. Türkmənistan
öz hədəfləri
istiqamətində bir
türk şirkəti
ilə də işləyir. Amma bu sahədə işlər elə də böyük deyil. Çünki Türkmənistanda qaz isehsal olunur və onu enerjiyə
çevirmək daha ucuzdur. Ölkənin isə cəmi 6 milyon əhalisi var və daxili
tələbatı elə
də böyük deyil. Əslində, "yaşıl enerji"nin istehsalı, xətlərin
çəkilməsi və
enerjinin ötürülməsi
hazırda çox bahalı prosesdir. Amma Türkmənistanın
potensialı böyükdür.
Çünki ərazisinin
70 faizi buna yararlı olmaqla yanaşı, ildə 300 günəşli günü
var. Biz artıq potensialımızı
bilirik, hesablamışıq.
Türkmənistan isə
indi başlayır, bu istiqamətdə ilkin investisiyaları cəlb edir. Onun imkanları ilə bağlı daha dəqiq mənzərə gələcəkdə
üzə çıxacaq.
Qırğızıstan barədə danışarkən
isə onu deməliyik ki, bu ölkə tərəfindən bərpaolunan
enerji mənbələrinin
inkişafı üçün
İqtisadi Əməkdaşlıq
Təşkilatı (ECO) ölkələrinin
potensialından fəal
istifadə etmək təklif olunub. Bu barədə Qırğızıstan Prezidenti
Sadır Japarov keçən ilin noyabrında Özbəkistanın
paytaxtı Daşkənddə
keçirilən ECO-nun
16-cı sammitində çıxışı
zamanı bildirib:
"Birgə səylərimizi
təşkilata üzv
ölkələrin iqtisadi
inkişafı üçün
effektiv mexanizmlərin
işlənib hazırlanmasına
yönəltmək vacibdir.
Bu mənada bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişafı
üçün üzv
ölkələrin potensialından
fəal istifadə etmək lazımdır".
Beləliklə, Qırğızıstan
Prezidenti ECO çərçivəsində
enerji sahəsində əməkdaşlığın inkişafının vacibliyini
vurğulayıb.
Azərbaycanla bu
sahədəki əməkdaşlığa
gəldikdə isə
cari ilin aprelində Qırğızıstan
Prezidentinin ölkəmizə
dövlət səfərini
xatırlayaq. Bu səfər çərçivəsində
ümumilikdə 18 sənəd
imzalandı. Sənədlərdən
biri də "Azərbaycan Respublikasının
Energetika Nazirliyi ilə Qırğız Respublikasının Energetika
Nazirliyi arasında energetika sahəsində əməkdaşlıq haqqında
Anlaşma Memorandumu"
idi ki, bu
da həmin istiqamətdə iki ölkə arasında əlaqələr üçün
geniş perspektiv açır.
Flora SADIQLI,
Azərbaycan.-2024.-
2 iyun, № 115.- S.8.