Su qıtlığını aradan qaldırmağın sadə yolu: İTKİNİN QARŞISINI MAKSİMUM ALMAQ

Son illərin qışı qış kimi keçmir. Qar yağmır, dağlıq ərazilərə düşən qar da əvvəlki kimi bol olmur. İlboyu başıqarlı görməyə alışdığımız dağlar indi hətta yanvar, dekabr aylarında belə boz görünür. Aran ərazilərə qarın düşməməsi isə bir ayrı dərddir. Bütün bunlardan sonra iş o yerə çatıb ki, mülayim və yağıntısız keçən qışda qar ehtiyatlarının toplanması azalır və bu da su qıtlığına gətirib çıxarır.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, qar-su ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi məqsədilə Böyük və Kiçik Qafqazın yüksək dağlıq ərazilərində qarölçmə işlərinə başlanılıb. Milli Hidrometeorologiya Xidmətinin Hidrologiya Mərkəzinin direktoru Asif Verdiyev bildirib ki, mütəxəssislər tərəfindən Böyük Qafqazın Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Oğuz, Qəbələ, Quba, Qusar rayonlarının və Kiçik Qafqazın Daşkəsən, Gədəbəy, Göygöl, Kəlbəcər, Laçın, Şuşa, Xocavəndin ərazilərindən axan çayların hövzələrində aparılacaq qarölçmə işləri 31 marşrut üzrə 4 qrupdan ibarət ekspedisiya tərəfindən həyata keçiriləcək, qar örtüyünün hündürlüyü, çəkisi ölçülərək sıxlığı və sululuğu təyin olunacaq. Martın 7-dən başlanan qarölçmə işi həmin ayın 17-dək davam edəcək.

Su qıtlığı bəşəriyyətin məhvinə səbəb olacaq fəlakətlərdəndir. Dünyanın hər yerində bu problemlə bağlı "SOS" siqnalı verilir və onu beynəlxalq səviyyədə aradan qaldırmağın yolları üzərində iş aparılır. Hər il bir ölkədə baş tutan BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransı (COP) da məhz bu məqsədə xidmət edir. Noyabrda Bakıda keçiriləcək COP29-un gündəliyində yer alan prioritetlərdən biri də su ehtiyatlarının toplanması istiqamətində görüləcək işlərə dəstək vermək olacaq.

Hər il Azərbaycanda su çatışmazlığı, onun yaratdığı problemlər barədə xəbərlər yayılır. Paralel olaraq həmin problemin həll edilməsi istiqamətində nəzərdə tutulan tədbirlər barədə məlumatlar verilir. Məsələn, belə məlumatların birində yağış və kanalizasiya sularının təmizlənib məişətdə, əkinçilikdə istifadə olunmasının mümkünlüyü bildirilib. Eləcə də dəniz suyunun duzsuzlaşdırılıb istifadəyə yararlı hala gətirilməsi də reallaşır. Həmçinin payız-qış aylarında torpağa düşən bol yağış və qar suyundan səmərəli istifadə edərək su ehtiyatı yaratmağın problemin həlli istiqamətində atılan vacib addım olduğu gündəmdədir.

Ötən həftə Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin sədri Zaur Mikayılov Milli Məclisdə "Ölkənin su təsərrüfatı: problemlər və yeni çağırışlar" mövzusunda keçirilən dinləmələrdə bildirib ki, Azərbaycanda su ehtiyatı məhduddur: "Ölkənin yerüstü su ehtiyatları 30 milyard kubmetrdir ki, bunun da 30 faizi respublikada formalaşır, 70 faizi isə qonşu ölkələrdən daxil olur. Son illər baş verən iqlim dəyişiklikləri səbəbindən respublikamızda yerüstü su ehtiyatları kəskin azalıb, 2022-ci ildə cəmi 17 milyard kubmetr təşkil edib. Bu, çoxillik planlarımızın 57 faizidir. Bunun da 4,8 milyard kubmetri daxildə formalaşıb, qalanı isə qonşu ölkələrdən daxil olub. Yeni su mənbələrinin yaradılması tələb olunur. Tullantı sularının təchizatının yaxşılaşdırılması bizim siyasətin prioritet istiqamətlərindəndir". Sədr onu da vurğulayıb ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə su anbarlarının tikintisi davam edir. Artıq Xaçınçay və digər su anbarlarının, suvarma kanallarının tikintisi başa çatdb, Şuşa şəhərində içməli su sisteminin yenidən qurulması işlərinə başlanıb. Hazırda Xankəndi, Xocalı, Qubadlıda içməli su sistemləri qurulur və bərpa edilir.

Azərbaycanda su ehtiyatlarının azalması və onun fəsadlarının qarşısının alınması Prezident İlham Əliyevin də diqqətindədir. Dövlətimizin başçısı "Euronews" telekanalına verdiyi müsahibədə bu barədə belə deyib: "Bəli, düşünürəm ki, bu, bizim ümumi "yaşıl enerji" gündəliyimizin və məsuliyyət hissimizin bir hissəsini təşkil edir. Çünki qazıntı yanacağı ilə zəngin ölkələr "yaşıl enerji"yə keçiddə ön sıralarda olmalıdır. Biz bunu ənənəvi ehtiyatlarımız çatışmadığına görə etmirik, ona görə edirik ki, neft-qaz satışından əldə etdiyimiz maliyyədən, gəlirlərdən bərpaolunan enerjiyə sərmayə yatırmaq üçün istifadə etməklə töhfə verək və buna ehtiyacın olduğuna dair ümumi bir anlayış yaradaq. Biz hər il bunu Bakıda görürük. Hər il biz Xəzər dənizinin getdikcə daha da dayazlaşmasının şahidi oluruq. Dəniz kənarında, hətta burada Bakının mərkəzində yaşayan hər kəs bunu görür. Biz iqlim dəyişikliyinin fəsadlarını, təhlükəli fəsadlarını görürük, çaylarımızda su azalır, dağlarımızda qar azalır, Xəzər dənizində suyun səviyyəsi azalır. Əgər biz enerji və əzmlə bu məsələ ilə məşğul olmasaq, hamımız əziyyət çəkəcəyik".

Qeyd edək ki, 2023-cü ildə Azərbaycanda içməli suyun 39 faizi, suvarma suyunun isə 50 faizdən çoxu itkiyə gedib. Son 4 ildə içməli su itkisi 44 faizdən 39 faizə endirilsə də, bu, öyünülən rəqəm deyi. Deməli, bu sahədə görülən iş hələ çoxdur. Çünki su qıtlığını aradan qaldırmağın sadə və səmərəli yolu itkini maksimum azaltmaqdır.

Züleyxa ƏLİYEVA,

Azərbaycan.-2024.- 10 mart, № 54.- S.10