Avropa ölkələri AP-yə seçkilərə biganəlik göstərir

Buna səbəb öz ölkələrinin böhranlı vəziyyətidir

Bu il iyunun 6-dan 9-dək Avropa Parlamentinə seçkilərin keçirilməsi planlaşdırılır. Bu, 1979-cu ildən bəri Avropa Parlamentinə onuncu milli seçkilər olacaq.

Bəs, seçicilər səs verərkən ilk növbədə nə barədə düşünəcəklər? Aİ-nin gələcəyi, yaxud ölkələrinin daxili problemləri haqqında?

Avropa Paralamentindəki seçkilər Fransada 2027-ci ildə keçiriləcək prezident seçkilərinin müjdəçisi və ya "aralıq seçki" hesab edilir.

Fransada ifrat sağçı Milli Birlik Partiyasının rəhbəri, "Makronun Avropası"na son qoymağa çağıran Cordan Bardella deyib ki, əgər o, liderlər qrupunda olsa, elə həmin axşam Milli Assambleyanın buraxılmasını xahiş edəcək. Bu, təbii ki, arzudur, çünki Fransa konstitusiyasına uyğun olaraq belə bir qərarı yalnız prezident verə bilər.

Solçu "Yenilməyən Fransa " Partiyasının namizədi Jan-Lük Melanşon da hesab edir ki, 2024-cü il Avropa seçkiləri 2027-ci il prezident seçkilərinə hazırlıqdır" .

Avropa Siyasəti Mərkəzinin analitiki Erik Morisin dediyinə görə, Fransada bu, 2027-ci ildə keçiriləcək növbəti prezident seçkiləri öncəsi yeganə böyük seçkidir. Bu, milli siyahı üzrə səsvermədir, ona görə də onu milliləşdirmək istəyənlərin sayı az deyil.

1979-cu ildə ilk AP seçkilərindən bir il sonra tədqiqatçılar Karl-Haynts Rayf və German Şmitt onu "ikinci dərəcəli milli seçkilər" adlandırıblar. Az əhəmiyyət kəsb edən bu hadisə, xüsusən də prezidentlik müddətinin ortasında baş verərsə, siyasi qüvvələrə öz populyarlıqlarını milli səviyyədə dəyərləndirməyə imkan verir.

Tədqiqatçılar Avropa seçkilərini "milli" adlandırırlar, çünki onlar milli səviyyədə təşkil olunur və milli qaydalara riayət edir və namizədlər bir-biri ilə milli məsələlər ətrafında mübahisə edirlər. Həmçinin səsvermə üsulu, seçkilərin günü və seçicilərin minimum yaşı ölkədən asılı olaraq dəyişir. Bununla belə, bir sıra araşdırmalar seçicilərin Avropa gündəminə maraq etdiyini göstərir. Morisin fikrincə, son illərin böhranları Avropa İttifaqının fəaliyyətini ön plana çıxarıb. Eyni zamanda analitikin dediyinə əsasən, Avropa təsisatlarının hərəkətləri hələ də geniş ictimaiyyətə az məlumdur.

Bu il bir çox ölkələrin diqqəti başqa bir səsverməyə yönələrkən, Avropa məsələləri arxa plana keçə bilər. Belə ki, Belçikada federal və regional seçkilər Avropa seçkiləri ilə eyni gündə - iyunun 9-da keçiriləcək. Finlandiya, Slovakiya, Litva və Rumıniyada prezident seçkiləri olub və digərlərində 2024-cü ildə keçiriləcək. Portuqaliya, Avstriya və Xorvatiyada isə seçicilər parlament üzvlərinə səs verəcəklər.

Avropa seçkiləri həm də iqtidar və ya müxalifət partiyaları üçün gələcək seçkilərə hazırlıq zamanı populyarlıqlarını yoxlamaq üçün bir fürsət ola bilər.

Ötən il İspaniyada seçkilər keçirilib. Məlumdur ki, hökumət, xüsusilə Kataloniya separatçıları ilə müttəfiqliyinə görə çoxlu suallar doğurur. Bu, həm də Pedro Sançes hökuməti üçün bir sınaqdır.

Polşada ötən ilin oktyabrında keçirilən parlament seçkiləri ifrat mühafizəkar Qanun və Ədalət Partiyasının məğlubiyyətinə və Donald Tuskun rəhbərlik etdiyi liberal Vətəndaş Koalisiyasının qələbəsinə səbəb olub. Payızda məğlub olan Qanun və Ədalət partiyası üçün bu, həm də milli səviyyədə lazımi məcraya qayıtmaq üçün bir fürsətdir.

Eyni təhlil Çexiyaya da aiddir, burada bəzi sorğular son prezident seçkilərində uduzan keçmiş baş nazir Andrej Babişin partiyasının Avropa seçkilərində lider olduğunu göstərir.

Paris Siyasi Araşdırmalar İnstitutunun fəxri professoru və "Siyasət dadı" kitabının müəllifi Paskal Perrino deyir ki, seçicilər milli, iqtisadi və sosial səbəblərə görə səs verirlər. Hazırda bu, Avropa qurumları, Avropa siyasəti və ya hətta Ukraynadakı müharibə kimi Qərb mövzularından daha çox enerji daşıyıçılarının qiymətlərinin artması və inflyasiya problemləridir.

Le Monde, Cevipof, Jan Jores Fondu və Monten İnstitutunun apardığı "Ipsos" sorğusunun nəticələrinə görə, Fransada milli problemlər Avropanın problemlərini üstələyir. Fransalı respondentlərin 53 faizi öz namizədlərini seçərkən ilk növbədə partiyaların milli məsələlərlə bağlı təkliflərini, 47 faizi isə Avropa məsələlərinə dair təkliflərini nəzərə alacaqlarını bildiriblər.

Bundan əlavə, fransalıların 52 faizi əsasən respublika prezidentinə və ya onun hökumətinə öz dəstək və ya etimadsızlığını ifadə etmək üçün səs verəcəklərini bildirib.

Rizvan CƏFƏROV,

Azərbaycan.-2024.- 3 may, № 90.- S.13.