Azərbaycanın
enerji keçidi siyasəti beynəlxalq təşkilatların hesabatlarında
uğurlu göstəricilərlə
əks olunub
Birləşmiş Millətlər
Təşkilatının qlobal
iqlim dəyişmələrinə
aid çərçivə
konvensiyası ilə əlaqədar keçiriləcək
COP29 forumunun açılışına
bir aya yaxın
zaman qalır. Bu möhtəşəm beynəlxalq konfransın Bakıda keçirilməsi
təsadüfi deyil. Bu tədbirin ölkəmizdə keçirilməsinə
həsr olunmuş və 15 dekabr 2023-ci ildə keçirilən toplantıda Prezident İlham Əliyev qeyd etmişdi: "Azərbaycana növbəti
dəfə böyük
etimad və böyük hörmət göstərilmişdir. Biz
buna layiqik, biz apardığımız
siyasət nəticəsində
dünya miqyasında çox güclü mövqelərə sahib olmuşuq. Azərbaycana beynəlxalq aləmdə olan hörmət günbəgün artır
və biz bu hörməti öz əməlimizlə,
işimizlə, siyasətimizlə
qazanmışıq".
Azərbaycana göstərilən
etimad və böyük hörmətin
əsasında Ulu Öndər Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi və Prezident İlham Əliyev tərəfindən
tam yeni və çox yüksək səviyyəyə
qaldırılmış innovativ
dövlət idarəçiliyi
durur. Ümumiyyətlə,
uğurlu innovativ dövlət idarəçilik
texnologiyalarının tətbiqi
son illərdə əldə edilmiş bir çox tarixi nailiyyətləri şərtləndirib. Bunların
arasında Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi
ilə ölkə ərazilərinin işğaldan
azad edilməsi və nəticə etibarilə BMT Təhlükəsizlik
Şurasının 4 qətnaməsinin
yerinə yetirilməsi,
24 saatdan qısa zaman kəsiyində ölkənin bütün
ərazisində suverenliyin
bərpası, azad olunmuş ərazilərin
iqtisadi, sosial, humanitar, ekoloji və demoqrafik reabilitasiyası xüsusi yer tutur və
bu təcrübənin
qlobal səviyyədə
öyrənilməsi artıq
bir qayda halını alıb və daim davam
edəcək.
COP29-a evsahibliyi üçün
Bakının seçilməsi
də ölkədə
keçirilən uğurlu
siyasətin, bu sahədə ardıcıl
fəaliyyətin nəticəsidir.
Bu siyasətin bir istiqaməti gələcəyi görmək,
davamlı inkişaf sahəsində düzgün
proqnozlar vermək və onların əsasında uzunmüddətli
inkişaf strategiyasının
həyata keçirilməsidir.
Bu strategiya çərçivəsində Azərbaycanda COP29-a aparan yolun ilk əsas
addımları 20 il öncə atıldı. Buna misal olaraq
Prezident İlham Əliyevin 21 oktyabr
2004-cü il tarixli 462
nömrəli sərəncamını
göstərmək olar.
Həmin sərəncamla
Azərbaycan Respublikasında
alternativ və bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə
olunması üzrə
dövlət proqramı
təsdiq edildi. Hadisə 2004-cü ildə,
Prezident İlham Əliyevin dövlət başçısı vəzifəsinə
seçildiyi ilk illərdə baş vermişdi. Dünya Bankının məlumatına
əsasən, hazırda
ölkədə yoxsulluq
5 faiz səviyyəsində
olduğu halda, o zaman 2004-cü ildə yoxsulluq 35 faiz təşkil edirdi. Ölkədə bir milyona yaxın qaçqın və məcburi köçkün
var idi və
onların məskunlaşma
və yaşam şəraiti o zaman çox çətin durumda idi. Ölkənin
20 faizi işğal altındaydı və onları azad etmək üçün hərbi quruculuq həyatı bir məsələ idi. Bütün bunlar üçün iqtisadi bazanın yaradılması,
onun bu gun
müşahidə edilən
hərbi qüdrətə
və yüksək sosial rifaha çevrilməsi
gündəmdə olan
əsas məsələlərdən
idi. Belə bir şəraitdə, Prezident İlham Əliyevin alternativ və bərpaolunan enerji ilə məşğul olması
onun prosesin aktuallığını vahid
kompleks şəklində
görməsindən irəli
gəlirdi.
O zaman Azərbaycan
kifayət dərəcədə enerji ilə təmin
olunmuşdu və dünyada neft və qaz
ixracatçısı kimi tanınırdı. Bu, o deməkdir ki, bərpaolunan enerjiyə keçid istiqamətində atılan
bu ilk addımlar
məcburiyyət, ölkədə
enerji mənbələrinin
məhdudluğu ilə
bağlı deyildi. 20
il bundan əvvəl dövlət başçısı İlham
Əliyev iqlim dəyişmələrinin qarşısının
alınmasının, inkişafın
davamlılığının, ənənəvi enerji mənbələrindən bərpa
olunanlara keçidin dünya prioritetinə çevriləcəyini görürdü.
Bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin çox vacib bir istedadının
təsdiqi sayıla bilər: qlobal miqyasda düşünmək
və lokal səviyyədə qabaqlayıcı
fəaliyyət göstərmək.
İqlim dəyişmələrinin
qarşısının alınması
və inkişafın
davamlılığının təmin edilməsi üçün ən əhəmiyyətli olan enerji keçidi istiqamətində fəaliyyət
sonrakı illərdə
də Prezident İlham Əliyevin diqqət mərkəzində
olub. Onun 2009-cu il 16 iyul tarixli
123 nömrəli fərmanı
ilə Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyində xüsusi Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi yaradıldı, bu istiqamətin inkişafı üçün
ölkədə bir sıra qərarlar qəbul edildi və tədbirlər həyata keçirildi.
Davamlı inkişafın
təmin edilməsi, qlobal iqlim dəyişmələrinin
qarşısının alınması
üçün aktual
olan bərpaolunan enerji məsələləri
növbəti illərdə
də Prezident İlham Əliyevin diqqət mərkəzində
olub. Nazirlər Kabinetinin 2013-cü il sosial-iqtisadi inkişafın
yekunlarına və
2014-cü ildə qarşıda
duran vəzifələrə
həsr olunmuş iclasındakı yekun nitqində Prezident qeyd etmişdir: "Günəş, külək
enerji növlərinin
inkişafı ilə
bağlı işlər
daha da sürətlə
getməlidir. Bu imkanlardan istifadə etməmək, əlbəttə
ki, böyük səhv olardı".
Davamlı enerji
mənbələrinə keçidin
uğurla reallaşdırılması
üçün ölkədə
kadr potensialının
formalaşmasına xüsusi
əhəmiyyət verilirdi.
Prezident İlham Əliyev 2003-cü ildə
Dünya Sammitində çıxış edərkən
"Qara qızılın
insan qızılına"
çevrilməsi prosesinin
ölkənin əsas
inkişaf strategiyası
kimi müəyyənləşdirildiyini
qeyd etmişdi. Neft və qazın
ixracından əldə
olunan gəlirlərin
insan potensialının
inkişafına, onun iqtisadiyyatda insan kapitalına çevrilməsinə
yatırılması nəzərdə
tutulurdu və bu istiqamətdə fəaliyyət uğurla həyata keçirilirdi. Bu strategiya çərçivəsində
2015-ci ilin iyun ayında, yəni davamlı inkişafı dünya prioriteti elan edən BMT-nin 2015-ci ilin sentyabrındakı 70-ci yubiley
sessiyasından daha qabaq Azərbaycanda dünyada ilk dəfə tədrisə bakalavr, magistr, fəlsəfə və elmlər doktoru səviyyəsində inklüziv
cəmiyyətin formalaşması
üçün əhəmiyyətli
olan yeni ixtisas - "davamlı inkişafın idarə edilməsi" daxil edildi. Ölkənin Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü
və şəxsi diqqəti ilə Azərbaycanda fəaliyyət
göstərən dünyanın
ilk "İnklüziv
inkişaf mərkəzləri"
inkişafın davamlı
olması və bu sahədə insan potensialının formalaşması üçün
misilsiz töhfə oldu.
Prezident İlham
Əliyevin həyata keçirdiyi inkişaf strategiyasına görə,
Azərbaycan Respublikası
bir çox istiqamətlərdə, o cümlədən
enerji keçidi strategiyası sahəsində
dünya lideridir. Bunu Dünya İqtisadi Forumunun 9 dekabr 2023-cü il və 17 iyul 2024-cü il Cenevrədə dərc edilən hesabatları da təsdiq edir. Bu təşkilatın hesabatına əsasən,
Azərbaycanın Enerji
Keçidi İndeksi
62-yə bərabərdir. Ölkəmiz
bu göstəriciyə
görə dünyada
32-ci yerdədir və
bir çox iqtisadiyyatda yüksək nəticələr əldə
etmiş ölkələri
geridə qoyub. Bu ölkələr arasında İtaliya, Belçika, Çexiya, Polşa və Yunanıstanı göstərmək
olar (Şəkil 1).
Qeyd edilməlidir
ki, Azərbaycandan Enerji Keçidi İndeksi daha az olan və
şəkil 1-də təqdim
edilmiş bütün
ölkələr Avropa
İttifaqının üzvləridir.
Bütün bu ölkələr dünyanın
38 ən zəngin ölkələrini birləşdirən
İqtisadi İnkişaf
və Əməkdaşlıq
Təşkilatının üzvləridir.
Üstəlik, İtaliya
eyni zamanda G 7 ("böyük yeddilik") qrupuna daxil olan
ölkədir. Azərbaycan
Respublikasının enerji
keçidi sahəsində
belə yüksək nəticə qazanması və bu göstəriciyə
görə iqtisadiyyatda
daha yüksək nəticələr qazanmış
ölkələrlə bir
cərgədə olması
Prezident İlham Əliyev tərəfindən
ölkədə həyata
keçirilən davamlı
inkişaf strategiyasının
nəticəsidir.
Enerji keçidinin
idarə edilməsi, bu sahədə ehtiyatların optimal təşkili sahəsində
Azərbaycan Respublikası
dünya lideridir. Şəkil 2 və şəkil 3-də təqdim
olunmuş məlumatların
müqayisəsi bunu göstərir. Şəkillərdə
təqdim olunmuş məlumatlar Dünya İqtisadi Forumu və Dünya Bankı tərəfindən
2023-cü və 2024-cü illərə
aid hesablanmışdır.
Şəkil 2-də enerji keçidi indeksinə görə Azərbaycandan daha yüksək göstəricilərə
malik olan 6 ölkə haqqında məlumatlar təqdim olunub. Şəkildən göründüyü kimi,
bütün bu ölkələr Azərbaycan
ilə müqayisədə
enerji keçidi sahəsində daha yüksək nəticələr
qazanıblar. Bu sahədə dünya birincisi olan İsveçin Enerji Keçidi İndeksi Azərbaycan Respublikasından
21 faiz yüksəkdir.
Dövlət idarəçiliyində
qazanılan hər hansı uğur yalnız əldə edilən nəticə ilə yox, eyni
zamanda həmin nəticənin hansı xərclər hesabına əldə edilməsi ilə də ölçülür. Bu
eyni zamanda idarəetmənin nə dərəcədə elmi
və texnoloji baxımdan mükəmməl
olduğunu göstərir.
Bu sahədə sadə bir qayda
işləyir: əgər
nisbətən məhdud
vəsaitin istifadəsi
ilə yüksək nəticə qazanılırsa,
bu daha mükəmməl
idarəetmə texnologiyalarının
istifadəsindən, prosesin
əsasında müasir
elmin və texnologiyaların olmasından
xəbər verir. Şəkil 3-də qlobal iqlim dəyişmələrinin
qarşısının tam
alınması və ya təsirlərin yumşadılmasında əhəmiyyətli
olan enerji keçidinin iqtisadi səmərəliliyi haqqında
məlumatlar təqdim
olunub. Məlumatlar Dünya Bankı və Dünya İqtisadi Forumu tərəfindən 2023-cü ilin
sonu və 2024-cü ildə dərc edilib.
Şəkil 3-də təqdim olunmuş məlumatlar göstərir
ki, müqayisə edilən ölkələr
arasında Enerji Keçidi İndeksinin formalaşması üçün
maddi resursları ən optimal idarə edən Azərbaycan Respublikasıdır.
Qlobal iqlim dəyişmələri kimi
çağırışa cavab olan enerji
transformasiyası üçün
vəsaitləri ən
səmərəli istifadə
edən bizim ölkədir. Azərbaycanın
enerji keçidi indeksinin hər vahidinə sərf etdiyi maliyyə resursları ölkəmizə
ən yaxın olan Çilidən 29 faiz azdır. Bu sahədə dünya birincisi olan İsveç enerji keçidi indeksinin hər vahidinin formalaşmasına
Azərbaycandan iki dəfə çox vəsait sərf edir.
Davamlı inkişaf
naminə enerji keçidinin Azərbaycanda
yüksək səviyyədə
olması dünyada ilk dəfə Prezident İlham Əliyevin işlədiyi tam yeni dövlət
idarəçilik texnologiyaları
kompleksinin tətbiqinin
nəticəsidir. Bu sinergetik, komplementar, kompensasion, komplimentar (komplementar ilə eyni deyil), rezonans
texnologiyalar kompleksidir
və dövlət idarəçiliyində səmərəliliyi
əhəmiyyətli dərəcədə
yüksəltmək imkanı
yaradır. Bu texnologiyalar öz səmərəliliyini bir
çox istiqamətlərdə,
o cümlədən davamlı
inklüziv inkişaf sahəsində də göstərmişdir. Beynəlxalq
statistikaya görə,
Azərbaycan Respublikası
inklüziv inkişaf sahəsində 75-ci iqtisadi
imkanla dünyada 25-ci yerdədir. Bu texnologiyaların sosial sahəyə tətbiq edilməsində ölkənin
Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın əvəzsiz
xidmətləri var. Eyni zamanda COP29-un Azərbaycan Respublikasında
keçirilməsi ölkənin
innovativ inkişafının
nəticəsidir.
Urxan ƏLƏKBƏROV,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
yanında Dövlət
İdarəçilik Akademiyasının
rektoru, akademik
Azərbaycan.-2024.-
10 oktyabr (№ 222).- S.7.