Culfada
yaradılan modern elektrik stansiyaları bu prosesə
mühüm töhfə verir
Azərbaycanın "yaşıl enerji" zonası elan olunan Naxçıvan Muxtar Respublikasındayıq.
Səfərimizin məqsədi
qədim yurdumuzun sahib olduğu bərpaolunan enerji potensialı ilə yaxından tanış olmaqdır.
Üz tutduğumuz
ilk ünvan isə həm küləkli, həm də günəşli iqlimi ilə diqqətçəkən Culfa
rayonunda inşa edilən Culfa Külək-Günəş Hibrid
Elektrik Stansiyasıdır...
Burada müşahidə
olunan küləkli və günəşli günlər ərazidə
həm küləkdən,
həm də Günəşdən enerji
almağa imkan verir.
Elə maşından
düşər-düşməz stansiyanın tikintisi üçün bu ərazinin niyə seçildiyi aydın olur. Bakının küləyindən gəlib,
indi də Culfanın küləyinə
yaxalanmışıq...
Culfa Külək-Günəş
Hibrid Elektrik Stansiyasına doğru irəlilədikcə küləyin
səsindən bir-birimizi
çətinliklə eşidirik.
Bu arada qulağımıza çatır
ki, Culfaya həm də Naxçıvanın "küləklər
şəhəri" deyirlərmiş...
Naxçıvanın bərpaolunan enerji potensialı, "yaşıl
enerji" üçün
ayrılan ərazilər
Doğrudur, Naxçıvan
ərazisi küləkli
sayılmasa da, Culfa bu baxımdan
fərqlənir. Stansiyalardan
müşahidələrə əsasən, küləyin
maksimal sürəti
17 km/saata qədər olur. Bununla yanaşı, Günəş də burada özünü tez-tez göstərir. Günəşli saatların
illik maksimum miqdarı da Naxçıvanda müşahidə
olunur. Bu baxımdan ərazidə hibrid elektrik stansiyası tikilərək
istismara verilib. Stansiyalarda əldə olunan enerji Culfa
Elektrik Stansiyasına ötürülərək rayonun
enerji təchizatında
mühüm rol oynayır.
Prezident İlham
Əliyevin 2024-cü ilin
"Yaşıl dünya
naminə həmrəylik
ili" elan edilməsi haqqında sərəncamına əsasən,
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurla
yanaşı, Naxçıvan
Muxtar Respublikası da "yaşıl enerji" zonası elan olunub. Naxçıvanın
alternativ enerji potensialı yüksək olmaqla yanaşı, bölgənin Türkiyə
ilə sərhəd olması enerjinin Avropa bazarına çıxarılması ilə
Azərbaycanın Qərbin
enerji təhlükəsizliyindəki
rolunu da artırır.
Hazırda Naxçıvandakı
"yaşıl enerji"
mənbələrindən 244,8 mVt enerji almaq
mümkündür. Amma
yaxın gələcəkdə
bu gücə dövlət-özəl tərəfdaşlığı
çərçivəsində 1500 mVt gücün əlavə olunması mümkün ola bilər ki, bu da enerji
istehsalını 5 dəfə
artacaq. İstehsal olunacaq bərpaolunan enerji muxtar respublikanı
tam təmin etməklə yanaşı,
xarici ölkələrə
ixracına da şərait yaradacaq. Bu da Naxçıvanın
ixrac potensialının
yüksək olduğunu
bir daha göstərir.
Naxçıvanda "yaşıl enerji" layihələrinin reallaşdırılması
üçün 7992 hektar
əkinə yararsız
sahə nəzərdə
tutulub. Artıq investisiya prosesinə başlanılıb. Layihələndirmə
işlərinin aparılması
üçün müvafiq
məsləhətçi şirkətlərlə
danışıqlar aparılıb.
Yerli şirkətlərlə
yanaşı, Türkiyə,
Çexiya, Birləşmiş
Ərəb Əmirlikləri,
Almaniya şirkətləri
də Naxçıvanda
bərpaolunan enerji mənbələrinin qurulmasında
maraqlıdırlar. Onların
bir neçəsinin nümayəndəsi ilə
görüşlər keçirilib,
müzakirələr aparılıb.
Naxçıvandan Türkiyəyə
elektrik enerjisinin ixracı ilə bağlı TEİAŞ (Türkiye
Elektrik İletim Anonim Şirketi) və Energetika Xidməti arasında yaxın zamanda əməliyyat müqaviləsinin
imzalanması da gözlənilir.
Hibrid Elektrik Stansiyası bu il 1 milyon 384 min kVt/saat enerji istehsal
edib
Ərazisində olduğumuz
Külək-Günəş Hibrid Elektrik Stansiyası 1,1 meqavat gücündədir. Burada
müşahidə apardıqdan
sonra idarəetmə otağına baş çəkirik. Stansiyanın
sahə müdiri Ayaz Hüseynovla həmsöhbət
oluruq.
Sahə müdiri
bildirir ki, bu otaqdan ərazidəki stansiyaları idarə etmək mümkündür,
eyni zamanda hər hansı problem olanda sistemdən nasazlığı görə
bilirlər. Proqram, həmçinin telefon vasitəsilə uzaqdan idarəetməyə də
imkan verir.
Culfanın küləkli
olması burada küləkdən enerji alınma potensialını
artırır. 2021-ci ildə
istifadəyə verilən
stansiya 3,3 hektar sahəni əhatə edir. Stansiyada gücü 10 kVt olan 12 külək turbini quraşdırılıb
və hava xətti ilə Culfa şəbəkəsinə
ötürülür. Bundan
başqa, 12 ədəd
invertor mövcuddur.
Burada Günəşdən
enerjinin alınması
üçün də
əlverişli hava şəraiti var. Buna görə
stansiyada gücü
280 vatt olan 3520 günəş paneli və 20 ədəd gücü 50 kVt olan invertorlar quraşdırılıb.
Hibrid stansiya ötən il 1 milyon 600
min kVt/saat, bu ilin 9 ayında
isə 1 milyon 384 min kVt/saat enerji
istehsal edib. A.Hüseynov vurğulayır ki, Culfa Külək-Günəş Hibrid
Elektrik Stansiyasının
yerləşdiyi ərazidən
külək enerjisi üzrə toplanılmış
statistik məlumatlara əsasən, ərazidə
3 mVt-lıq külək
turbini qurularsa, il ərzində təqribən
6,5 mln kVt/saat elektrik enerjisi
almaq mümkündür.
Culfada "yaşıl
enerji" layihələrinin
reallaşdırılması üçün ümumilikdə əkinəyararsız
667 hektar ərazi müəyyən olunub. Həmin ərazilərdə
külək-elektrik stansiyalarının
qurulması planlaşdırılır.
Bundan başqa, Babəkdə 2196 ha, Şahbuzda 64 ha ərazi külək-elektrik
stansiyalarının qurulması
üçün müəyyən
olunub. Hazırda bu istiqamətdə işlər gedir. Belə ki, Danimarka
şirkəti Naxçıvanda
yeni külək-elektrik
stansiyası qurmaq niyyətindədir. Bununla bağlı görüşlər
keçirilib, hazırda
layihənin texniki-iqtisadi
göstəriciləri araşdırılır.
Stansiya ilə tanışlıqdan sonra ona yaxın ərazidə yerləşən
Culfa Külək-Elektrik
Stansiyasına da baş çəkirik. Ümumi gücü 0,3 mVt olan Culfa
KES Türkiyənin ANE şirkəti
və yerli mütəxəssislər tərəfindən
2022-ci ildə ərsəyə
gətirilib. Stansiyada
10 ədəd gücü
30 kVt olan külək turbini və 30 kVt gücündə olan invertor quraşdırılıb.
Culfa KES-də
bu ilin 9 ayında 446 min kVt/saat enerji istehsal
edilib.
Enerji təminatının
55 faizi bərpaolunan enerji hesabınadır
Müşahidələrimiz də göstərdi ki, "Yaşıl
dünya naminə həmrəylik ili" çərçivəsində "yaşıl enerji" zonası elan olunan Naxçıvanın bərpaolunan
enerji potensialı yüksəkdir. Xüsusilə
son illərdə alternativ
enerji mənbələrinin
genişləndirilməsi, həmçinin
dövlət proqramının
prioritet istiqaməti kimi müəyyənləşdirilən
elektrik enerjisi istehsalının və ixracının artırılması
yaxın gələcəkdə
Naxçıvanın bu
sahədə daha da inkişaf edəcəyindən
xəbər verir. İldən-ilə "yaşıl
enerji" payı artan muxtar respublikada
ötən ilin doqquz ayında bərpaolunan enerjinin istehsalı 35,1 faiz olduğu halda cari ilin müvafiq
dövründə bu göstərici 53 faizə
yüksəlib. Hazırda
Naxçıvanda ümumi
elektrik enerjisinin 55 faizi bərpaolunan
enerji hesabına təmin olunur.
Naxçıvanın birgünlük
elektrik enerjisinə tələbatı "yaşıl
enerji" hesabına ödənilib
Bunu oktyabrın
11-də həyata keçirilən
təcrübədən də
göstərə bilərik.
Belə ki, Azərbaycanın
qarşıya qoyduğu
əsas məqsədlərdən
olan 2050-ci ilə qədər atmosferə buraxılan karbon emissiyalarının 40 faizə
qədər azaldılması
əsas götürülərək,
Naxçıvanda karbon
emissiyası birgünlük
sıfıra salınıb.
Təbii ki, günümüzdə
istixana qazlarını
azaltmağın yollarından
biri də alternativ enerjidən maksimum istifadədir. Elə bu məqsədlə
muxtar respublikanın birgünlük 947508 kV/saat
elektrik enerjisinə tələbatı "yaşıl enerji" hesabına ödənilib.
Bununla digər günlərlə müqayisədə
130 min kubmetr həcmində
təbii qaza qənaət edilib.
"Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi
inkişafa dair beş Milli Prioritet"dən
biri də təmiz ətraf mühit və "yaşıl artım" ölkəsinə çevrilmişdir.
Hazırda dünyada
"yaşıl enerji"yə
marağın artdığını
nəzərə alaraq,
bu sahədə meqalayihələrin təşəbbüskarlarından
olan, "yaşıl
ölkə"yə çevrilməyi
hədəfləyən Azərbaycanın
həyata keçirdiyi
və keçirəcəyi
işlər ölkəmizi
alternativ enerji sahəsində də lider edəcəkdir. "Yaşıl enerji" zonaları elan olunan Qarabağ, Şərqi Zəngəzur və Naxçıvan isə bu sahədə məxsusi rol oynayacaq.
Bizim "yaşıl
yol"umuz isə hələ qabaqdadır. Küləkli Culfanı geridə qoyaraq Babək rayonuna - digər alternativ enerji mənbələrinə
yollanırıq.
Bu dəfə isə Günəşin və suyun bəxş
etdiyi enerji sahələrinə...
(Ardı var)
Əsmər QARDAŞXANOVA,
Azərbaycan.-2024.- 23 oktyabr
(№ 233).- S.13.