Yeniyetmələrin və
gənc nəslin tərbiyəsini şərtləndirən
amillərdən biri də ekoloji tərbiyədir. Bunun üçün məktəblilərdə
öncə ekoloji dünyagörüşü formalaşdırılmalıdır.
Bəs ekoloji dünyagörüşü nədir?
Bu, təbiətə qayğı göstərmək,
onun qorunması və çoxaldılması
istiqamətində fəaliyyət
göstərmək, təbii
sərvətlərə sevgi
ilə yanaşmaq, ekoloji şüura və əqidəyə malik olmaqdır.
Azərbaycan məktəblərində
bu sadalananlar şagirdlərə hələ
ibtidai siniflərdən öyrədilir.
Uşaqlar təbiət
gözəlliyini dərk
etməklə yanaşı,
ətraf mühiti, yəni torpağı, suyu, atmosferi, flora və faunanı mühafizə etmək istiqamətində formalaşırlar.
Doğma torpaq, yurd, el-oba, vətən
haqqında öyrənir,
onları qorumağın
hər bir azərbaycanlının borcu
olduğunu dərk edirlər. Bu, çox vacibdir. Çünki bu, elə ətraf mühitin mühafizəsi
deməkdir. Məhz bu zaman məktəblilər
iqlim dəyişmələrinin
fəsadları ilə
də tanış olur, onu aradan
qaldırmağın elmi
və praktiki yollarına nəzər salırlar.
BMT-nin İqlim
Dəyişmələri üzrə
Çərçivə Konvensiyasının
Tərəflər Konfransının
29-cu sessiyasının (COP29) Bakıda keçirilməsi
məktəblilərin də
ətraf mühitin qorunması, iqlim dəyişmələri ilə
mübarizə üsullarının
öyrənilməsi istiqamətində
bilgilərinin artırılmasına
təkan verəcək.
Qeyd edək ki, qlobal sessiyanın
Azərbaycanda keçirilməsi
haqqında qərardan
sonra məktəblilərin
bu sahəyə marağı artıb. Şagirdlər artıq bir neçə aydır müntəzəm
olaraq ekoloji proseslərdə iqlim dəyişmələrini əks
etdirən tədbirlərdə
iştirak edir, maariflənir, ekoloji tarazlığın pozulmasında
çox böyük rol oynayan və
iqlim dəyişmələrini
özündə ehtiva
edən "istixana effekti", "karbon emissiyaları", "parnik
qazları" kimi terminlərin elmi cəhətdən öyrənilməsi
istiqamətində əldə
olunan nəticələrlə
tanış olurlar.
Bu məsələdə
şagirdlərlə daha
çox işləyən
tərəf olaraq müəllimlərin boynuna
böyük məsuliyyət
düşür. Məsələn,
ədəbiyyat müəllimləri
yazıçı və
şairlərin "yaşıl"la
bağlı fikirlərini
şagirdlərlə bölüşürlər
ki, bu da
"Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili"nin nə olduğunu anlamaqda onların əlindən tutmuş olur. Coğrafiya dərslərində
şagirdlərə planetin
ekosistemi öyrədilir,
təkcə Azərbaycanın
deyil, dünyanın ekosistemində ətraf mühitin qorunması istiqamətində həyata
keçirilən tədbirlərin
müsbət nəticələri
əyani şəkildə
göstərilir.
Ətraf mühit,
ekosistem, iqlim dəyişmələri insanın
yaşamında hər
dəqiqə, hər an hiss olunur
və bunlar orta məktəbdə tədris edilən bütün dərsliklərdə
birbaşa, yaxud da dolayısı ilə əks olunub. COP29-un məqsədi
və məramının
nə olduğunu anlamaqda Azərbaycan məktəbliləri çətinlik
çəkmirlər. Sağlam
yaşamaq üçün dünyanın
"yaşıllaşmağa" möhtac olduğunu dərk etdikləri üçün
"şorbada onların
da duzu olsun"
deyə bu istiqamətdə tədbirlər
hazırlayırlar.
Əslində, Bakı
məktəbliləri ekoloji
addımları indi atmırlar. Hələ
2018-ci il oktyabrın
6-da Dənizkənarı Milli
Parkda Bakı Avropa Liseyinin təşəbbüsü
və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Botanika
İnstitutunun, Mərkəzi
Nəbatat Bağının
və Dənizkənarı
Bulvar İdarəsinin
dəstəyi ilə Dünya Yaşayış Məskənlərinin
Müdafiəsi Gününə
həsr olunmuş
"Yaşıl dalğa" ekoloji hərəkatının ilk
aksiyası baş tutmuşdur. Tədbirin məqsədi bəşəriyyətin
diqqətini planetin flora və faunasının
qorunması probleminə
cəlb etmək olmuşdu. O zamandan hər il "yaşıl dalğa" dalğalanmaqda davam edir.
Bu günlər
- COP29 ərəfəsində növbəti "Yaşıl
dalğa" ekoloji hərəkatının VI aksiyası keçirildi. Aksiya həm ənənəvi mövzu
- endemik bitkilərin qorunmasına xidmət edən, bəşəriyyətin
gələcək inkişafının
qayğısına qalmaq
və qlobal ekosistemin tarazlaşdırılmasının
bərpası estafetini
qəbul edəcək
gənc nəslin diqqətini ətraf aləmin bugünkü problemlərinə yönəltmək,
həm də COP29 iqlim
konfransına diqqət
çəkmək idi.
Bakı Avropa Liseyinin və onun nəzdində olan "Sərhədsiz Diplomatiya" Beynəlxalq
Uşaq Diplomatiyası
Mərkəzinin təşəbbüsü
ilə paytaxtdakı
"Dəniz Mall" ərazisində
keçirilən aksiyanın istiqamətverici
motivi belə idi: "Qarabağ dünya ekosisteminin zəngin diyarıdır". Tədbirdə
məktəblilərə Qarabağın
flora və faunası haqqında, Azərbaycanın və dünyanın təbiət
xəzinəsi və ermənilərin törətdiyi
ekoloji terror haqqında məlumat verildi. Aksiya zamanı şagirdlər bulvar mütəxəssislərinin köməyi
ilə Dənizkənarı
Bulvar İdarəsi və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi
tərəfindən bu
aksiyaya ayrılmış
Azərbaycanın endemik
bitkilərinin tinglərini
əkdilər. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, 2018-ci ildən başlanmış
"Yaşıl dalğa"
aksiyaları nəticəsində
100-dən çox ağac
artıq böyümüşdür.
İkinci xiyabanda keçən il əkilmiş 50 ağacın
yanına budəfəki
aksiyada 40 ağac da əlavə olundu. Bununla da Avropa Liseyinin
şagirdləri COP29 tədbirinə
öz töhfələrini
verdilər. Və təbiətin qorunması,
tarazlığın saxlanılması
üçün öz
qüvvələri daxilində iş görən yeniyetmə məktəblilər
atdıqları addımla
bəşəriyyəti fəlakətə
sürükləyən iqlim
dəyişmələrinin fəsadlarına laqeyd münasibət göstərən
insanlara nümunə oldular.
Züleyxa ƏLİYEVA,
Azərbaycan.-2024.-
25 oktyabr (¹ 235).- S.4.