İndi ayaqqabı tikənlərin
də, tikdirənlərin
də sayı azalıb
İlk baxışdan
qaraqabaq adama oxşayır çəkməçi
Rahibhüseyn...
İş görəndə
başını aşağı
salıb bütün diqqətini gördüyü
işin keyfiyyətli alınmasına verir...
"Başı işə
qarışanda" dükanında
nə varsa, götürüb aparsan bəlkə də hiss etməz...
"Keçmişdən bu günə" rubrikasının qəhrəmanı
balaxanılı çəkməçi,
öz işinin mahir ustası Rahibhüseyn Balayevdir...
Təcrübəli usta
əlindəki bizi - palanduzu çox məharətlə hərəkət
etdirir. Nəhayət,
dinib danışmayan adam köhnə tanışlar kimi əlimizi sıxıb, bizə yer göstərib
dükanda səliqə-sahman
yaradır...
Onunla birlikdə
çalışan gəncləri
göstərib:
- Oğlanlarımdır. Şükür və Tofiq...
Armudu stəkana
çay süzür...
Zahirən qaraqabaq,
dinməz görünən
bu adam zarafatından
da qalmır. Söhbətə özü
körpü salır.
Gülümsəyərək:
- Həəə, deyin
görüm, çəkməçi,
pinəçi Dadaşovdan
nə yazacaqsınız?
("Qatarda" televiziya
tamaşasında Yaşar
Nurinin yaratdığı
"Dadaşov" obrazına
eyham vurur).
Maraqla baxdığımızı
görüb əlavə
edir: "Əlinizdəki
fotoaparatdan jurnalist olduğunuzu hiss etdim. Emalatxanaya girməmişdən əvvəl
də buranın şəklini çəkdiniz.
Soyadım da Dadaşov yox, Balayevdir..."
"Ayağını isti tut, başını
sərin"
- 1967-ci ildə Balaxanıda
dünyaya göz açmışam. Bütün
ömrümü burada
yaşamışam. Balaxanı
Bakının qədim
yaşayış yerlərindəndir.
Hər qarışı
bir tarixdir...
Düzünü desəm,
Balaxanı belə gözəl deyildi...
Allah Prezidentimizə
kömək olsun. Onun tapşırığı
ilə bu qəsəbədə küçələr
abadlaşdırıldı, kanalizasiya, su, telefon xətləri yeniləndi, köhnə dam örtükləri, qapı-pəncərələr dəyişdirildi, qəsəbə
başdan-başa yaşıllıqlara
büründü. Tarixi
abidələr isə
baxımsız bir vəziyyətdə idi...
Az qala sakinlər yerlərini belə yadlarından çıxarmışdılar.
Orta məktəbdə
oxuyanda rəssam olmaq istəyirdim. Rəsm çəkmək
bacarığım da pis
deyildi... Rəssamlıq
qabiliyyətim indi də karıma gəlir. Müştərilərimin
istəyinə uyğun
ayaqqabı modellərini
özüm hazırlayıram...
İnsanın sağlamlığı
üçün ayaqqabının
çox böyük önəmi var. Atalarımız
təsadüfi deməyiblər
ki, "Ayağını isti
tut, başını sərin".
Əvvəllər ayaqqabılar
təmiz heyvan dərisindən hazırlanardı.
Altlığı da dəridən
hazırlanmış padoşdan
olardı. İndi fabrik
ayaqqabılarının üzü
dəri olsa da, içi dermatindən olur. Bunun da insanın sağlamlığına ziyanı
var. Gərək insanın
ayağı ayaqqabının
içində nəfəs
alsın. Ayaqqabının
keyfiyyəti daxili hissəsindəki ortüyünün
materialı ilə ölçülür. Keyfiyyətli
ayaqqabılarda içlik
quzu dərisindən hazırlanır. Belə ayaqqabılar baha olur. Orta qiymətli ayaqqabılarda içlik parçadan olur. Ucuz ayaqqabılara isə süni materiallar döşənir.
Həqiqi dəri və parça süni materiallardan fərqli olaraq yay mövsümündə, isti
yerlərdə ayağı
tərlətmir. Çünki
hava mübadiləsini
təmin edir.
Dermatin ayaqqabı
geyənlər ayaqlarını
könüllü həbs
edib sanki ona cəza verirlər.
Təsəvvür edin
ki, ayağı salıb
bir sellofan paketə ağzını
bağlamısan. İnsanın
ürəyinə gedən
bütün damarlar ayaqdan keçir. Hətta ürəkdə şuntlama əməliyyatı
aparan həkimlər ürəyə köçürmə
əməliyyatı aparmaq
üçün əsasən
ayaq damarlarından istifadə edirlər...
Əvvəllər ayaqqabı
tikdirən müştərilər
çox olurdu. Xüsusilə aşıqlar,
rəqqaslar "xrom"
çəkmə tikdirirdilər.
İndi aşıqlar da "müasirləşib"... Son zamanlar
"xrom" çəkmə
sifariş verən müştərilərə çox
nadir hallarda rast gəlirik. Keçmişdə
bəylər, xanlar, zadəganlar uzunboğaz çəkmə geyərdilər.
Bu, həm dəb idi, həm də
sağlamlıq üçün
idi. Uzunboğaz çəkmə geyən
adamın ayağında
ağrı olmaz. Təmiz heyvan dərisi "revmotizmanı"
götürür...
Gənc yaşlarımda
"Gənclik"də "Mehriban" ayaqqabı sexi var idi. Ustam Ağalar
dayı Bakının
ən məşhur çəkməçilərindən idi. Gözəl insan idi. Çəkməçiliyin
bütün sirlərini
mənə öyrətdi...
Düzünü desəm,
heç indi yaxşı çəkməçi
də yoxdur.
Ölçünün düz götürülməsi əsas
şərtdir
- Ayaqqabı
tikmək üçün
gərək dəri yaxşı aşılanıb,
yaxşı da qurudulsun.
Yaxşı aşılanmayan
dəri keyfiyyətini
itirir. Ayaqqabı tez bir zamanda
genişlənib görkəmindən
çıxır. Ayaqqabının
ayağa tam uyğun ölçüdə olması
vacibdir. Çünki
həm böyük, həm də kiçik olan ayaqqabılar insan sağlamlığına ciddi
zərbə vurur.
Belə ki, ayaqqabının
dar olması ciddi travmalar yaradır. Qan dövranının pozulmasına,
varikoz damarlarında xəstəliklərin yaranmasına
səbəb ola bilir. Bundan əlavə, ayaq barmaqlarının sıxılması əsəb
sisteminə təsir edərək sümüklərin
zədələnməsinə və yastıpəncəliyə,
onurğada əyriliyə
gətirib çıxarır.
Böyük olan ayaqqabının içərisində
ayaq "üzür"
deyə bədənin
balansı itir və çəkinin doğru bölünməsi
pozulur. Bu da öz növbəsində döyənək
yaradır, pəncədə
və ayaqlarda ağrılar baş qaldırır, insanın tez yorulmasına, ayaq əzələlərində
xəstəliklərə səbəb
olur.
Bu sənəti tam bilən çəkməçi çox
azdır. Üç cür çəkməçi
olur: kəsici, pəstahçı və
çəkməçi...
Kəsici modelə
uyğun dərini kəsir, pəstahçı
kəsilmiş dərini
birləşdirib modelə
uyğun tikir. Çəkməçi qəlibə
salıb dərini möhkəm çəkib,
altını yapışdırır.
Çəkməçi sözü
də dərini çəkməkdən yaranıb.
İndi bunları bilən usta çox azdır. Təəssüf ki, ayaqqabının altı da padoşdan yox, rezin materialdan
hazırlanır. Hazır
altlıqların gəlməsi
çəkməçinin işini asanlaşdırsa
da, istər-istəməz
əvvəlki keyfiyyəti
almaq olmur. Rezin altlıqlar insanın torpaqla təmasını kəsir.
Torpaq canlıdır. Öz enerjisini insana ötürə bilir. Torpaq üstə
gəzən adamlar həm təbii, həm də sağlam olur...
Bura müxtəlif cür insanlar gəlir. Gərək onların hamısı ilə "öz dilində" danışmağı bacarasan...
Nəfsinə hakim olasan.
Müştəriyə 3 manat əvəzinə 5 manat deməyəsən.
Yəni qiymət oxumayasan. Biz pinəçilik
də edirik. Bu məqamda söhbətə
Şükür qoşulur:
- Çəkməçilik pullu sənətdir. Doğrudur, bu sənətlə zəngin
olmaq mümkün deyil. Amma bu sənəti işlədənlər
çörək üçün
heç kimə ağız açmırlar.
Az qazanırsan, amma həmişə
pulun olur. Qazancımız ehtiyaclarımızı
ödəməyə yetir.
İndi çəkməçi olmaq istəyən demək olar ki, yoxdur...
Tofiq isə deyir ki, atamdan pəstahçılığı,
bir az da pinəçiliyi öyrənmişəm.
Payız-qış ayları
əsasən, pinəçiliklə
məşğul oluruq.
Bu aylarda bəzən gecələr də işləməli oluruq
ki, müştərilərimiz narazı qalmasınlar. Başa düşürük
ki, bizə müraciət
edənlər zəngin
adamlar deyil. Eyni zümrənin adamlarıyıq...
Usta Rahibhüseyn Balayev Tofiqin sözünə əlavə
edir:
- Bəzən
elə ayaqqabılar gətirirlər ki, tamamilə
təmirə yaramır.
Onda bircə çıxış
yolu qalır. O modeldə yeni bir ayaqqabı hazırlayıb
müştəriyə vermək...
Bu da o qədər asan
iş deyil. Ona verilən ayaqqabının
özününkü olduğuna
inandırmaq üçün
bir az "artist"lik etməli oluruq. Müştərinin
qüruruna toxunmasın,
imkansızlığı ilə
utanmasın deyə, onun gətirdiyi ayaqqabının "yaxşı
boya götürdüyü"
üçün təzə
göründüyünü ona izah etməyə
çalışırıq.
Usta Rahibhüseynlə ayrılanda
əllərini göstərib
dedi: "Bu əllər
haram tikə kəsməyib,
heç kimin haqqını yeməyib. Əlimə palanduz, biz batsa da, əlim ağrısa da, ürəyim
ağrımayıb... Üzüağ, alnıaçıq
yaşamışam..."
Elşən
QƏNİYEV,
Azərbaycan.-2024.-
26 sentyabr (№ 210).- S.15.