Bəs paytaxtın yeni nəqliyyat sistemi necə formalaşacaq?
Son illərdə
Bakıda əhalinin çoxalması, iqtisadi artım nəticəsində
bir sıra sahələrdə yaranan problemlər paytaxtın baş planının olmaması ilə əlaqələndirilirdi. Xüsusən
də yol infrastrukturu ilə bağlı məsələlər,
şəxsi avtomobillərin
artması, ictimai nəqliyyatda mobilliyin təminatının zəif
olması ilə əlaqədar yollarda yaranan tıxaclar, avtomobil sıxlığı
Bakı sakinlərini ən çox narahat edən məsələlər idi.
Buna görə
də dövlət başçısının göstərişinə
əsasən, aparıcı
qlobal şəhərsalma
prinsipləri nəzərə
alınaraq şəhərin
planlı və sistemli inkişafını
təmin etmək məqsədilə Dövlət
Şəhərsalma və
Arxitektura Komitəsi tərəfindən Bakı
şəhərinin baş
planı hazırlandı
və Nazirlər Kabineti tərəfindən
təsdiq edildi.
Baş plan paytaxtın 212,3 min hektarlıq bütün inzibati ərazisini əhatə etməklə
növbəti 20 il ərzində şəhərin
əsas inkişaf prioritetlərini özündə
əks etdirir.
Bakı şəhərinin
əhalisinin 2040-cı ilə
3,17 milyon nəfər
təşkil edəcəyi
proqnozlaşdırılıb. Bu da əlavə
çətinliklər yaradacaq.
Odur ki, baş plan sonradan
yaranan və yuxarıda sadaladığımız
müəyyən problemlərin
vaxtında həllini tapmasını şərtləndirir.
Şəhərin küçə-yol
şəbəkəsinin genişləndirilməsi,
ictimai nəqliyyatın
təkmilləşdirilməsi, şaxələndirilməsi, metro
nəqliyyat sisteminin inkişafı prioritetlər
arasında yer alır. Bu hədəflərin
reallaşması üçün
baş planda nəqliyyat məsələləri
öz əksini tapıb. Belə ki, hazırda paytaxtın küçə-yol
şəbəkəsi əsasən
radial-həlqəvi nəqliyyat
marşrutları üzrə
təşkil edilsə
də, gələcəkdə
onların diaqonal marşrutlara çevrilməsi
ilə məntiqi tamamlandırılması prinsipi
əsas götürülərək
paytaxtın yeni nəqliyyat planlaşdırılma
sxemi hazırlanıb.
Xırdalan və
"20 Yanvar" dairələrində
tıxac problemi həll oluna bilər
2027-ci ilin sonunadək paytaxtın şimal giriş-çıxış nəqliyyat
probleminin əsaslı
həll edilməsi məqsədilə Bakı
və Sumqayıt şəhərlərini birləşdirəcək
yeni magistral avtomobil yolunun
tikintisi planlaşdırılıb.
Bundan başqa, "Xarici Dairəvi Yolu-Böyükşor-Ziya
Bünyadov" həlqəvi
marşrutunun, habelə
"Lökbatan-Xocasən-Binəqədi-Böyükşor-Sabunçu"
xarici həlqəvi yolunun, "Xırdalan-M1 avtomobil
yolu-Digah-Zabrat-Hava Limanı" həlqəvi magistralın
yaradılması nəzərdə
tutulur.
Paytaxtın mərkəzi
hissəsinin əlavə
nəqliyyat yükündən
qorunması məqsədilə
isə "Mehdiabad-Dərnəgül-Ziya Bünyadov
prospekti-Keşlə-Babək prospekti-"Ağ şəhər"-Nobel prospekti"
yeni diaqonal nəqliyyat
marşrutunun yaradılması
da planlaşdırılır.
Paytaxt sakinlərinin
ən çox tıxacda qaldığı,
günün istənilən
vaxtında avtomobil sıxlığının müşahidə
olunduğu Xırdalan
və "20 Yanvar"
dairələri ilə
bağlı da yeniliklər
var. Belə ki,"Bakı-Sumqayıt"
şosesində, Xırdalan
və "20 Yanvar"
dairələrində nəqliyyat
sıxlığının qarşısının alınması
məqsədilə paytaxtın
strateji 2-ci şimal-qərb
yeni giriş-çıxış yolunun yaradılması nəzərdə tutulur.
Baş planda bunlarla yanaşı, mövcud nəqliyyat tıxaclarının
qarşısının alınması
və paytaxtın küçə-yol şəbəkəsinin
inkişaf etdirilməsi
məqsədilə əlavə
bir sıra zəruri tədbirlər də planlaşdırılır.
Qeyd edilən tədbirlərin həyata
keçirilməsi sayəsində
2040-cı ilədək Bakı
şəhərində küçə-yol
şəbəkəsinin ümumi
uzunluğunun yerli əhəmiyyətli yollarla
birlikdə 2668 kilometrə
çatdırılması gözlənilir.
285 kilometr uzunluğunda velosiped zolaqları şəbəkəsi yaradılacaq
Son illərdə ekoloji təmiz şəhər naminə, atmosferin çirklənməsinin müəyyən
qədər qarşısının
alınması üçün,
eyni zamanda insanların sağlamlıqları
nəzərə alınaraq
gündəlik istifadədə
velosiped, e-skuter kimi nəqliyyat vasitələrindən istifadə
edilməsi təşviq
olunur. Bir çox Avropa ölkəsində uzun illərdir ki, velosiped zolaqları salınıb və bu, getdikcə
inkişaf etdirilir. Eyni zamanda son illərdə geniş istifadə olunan skuterlər üçün
bəzi ölkələrdə
ayrıca zolaqlar yaradılır, bəzilərində
isə həmin istifadəçilərin velosiped
yollarında hərəkətinə
icazə verilir.
Bakı şəhərinin
baş planında da velosiped nəqliyyatının
inkişafı və bu məqsədlə müvafiq infrastrukturun yaradılması planlaşdırılır.
2040-cı ilədək velosiped
zolaqları şəbəkəsinin
ümumi uzunluğunun
təxminən 285 kilometr
təşkil edəcəyi
planda əksini tapıb.
Ekspertlər ictimai nəqliyyatın inkişafı
ilə şəxsi minik avtomobillərindən
istifadənin məhdudlaşdırılması
fonunda paytaxtda tıxacların azalacağını
qeyd edirlər. İctimai nəqliyyatın
inkişafı və maneəsiz hərəkəti
üçün isə
avtobuslar üçün
xüsusi xətlərin
olması ən vacib məsələlərdən
biridir. Baş plana əsasən,
ictimai nəqliyyat vasitələri üçün
xüsusi hərəkət
zolaqlarının 2040-cı ilədək ümumi uzunluğunun hazırkı
16 zolaq-km-dən 112,2 zolaq-km-ə qədər genişləndirilməsi nəzərdə
tutulur.
Metro stansiyalarının sayı
46-ya çatdırılacaq
Həm sürət,
həm də maneəsiz hərəkət
baxımından yeraltı
nəqliyyata üstünlük
verən ölkələr
çoxdur. Azərbaycanda
da hər gün on minlərlə sərnişin
metrodan istifadə edir. Bu gün Bakıda metropoliten xətlərinin uzunluğu
40,7 kilometrdir, 3 xətt
üzrə stansiyaların
sayı isə 27-dir. İctimai nəqliyyat sistemində aparıcı
rola malik olan metro stansiyalarının sayının
artırılması, paytaxtın
müəyyən ərazilərinə
xətlərin çəkilməsi
qarşıda duran məsələlərdəndir.
Bu baxımdan metro nəqliyyatı
sisteminin inkişafı
ilə əlaqədar
2027-ci ilədək "28 May"-"Cəfər
Cabbarlı" keçid
stansiyasında yaşıl
və qırmızı
xətlərin bir-birindən
ayrılması və
yeni dəstəkləyici infrastrukturun
yaradılması planlaşdırılır.
Dairəvi metro şəbəkəsinin
tamamlanması, bənövşəyi
xətt üzrə mövcud xətlərin uzadılması ilə
"Ağ şəhər"
və "Port Baku" ərazisinin
xidmətə çıxışının
təmin edilməsi, perspektivdə Xırdalan şəhərinə metro xəttinin
çəkilməsi də
nəzərdə tutulur.
"28 May" stansiyası metro şəbəkəsinin
mühüm əhəmiyyətə
malik mərkəzi qovşağı
olaraq qalmaqla,
2040-cı ilədək metro xətləri şəbəkəsinin
ümumi uzunluğu
73,4 kilomterə, stansiyaların
sayı isə 46-ya çatdırılacaq.
Heydər Əliyev Hava Limanına
yeni dəmir yolu xətti çəkiləcək
Dəmir yolu şəbəkəsinə gəlincə
isə baş plana əsasən, 2027-ci ilin sonunadək Abşeron yarımadasında 20 sərnişin
stansiyasının yenidən
qurulması, aktivləşdirilməsi
və ya inşası, o cümlədən
Biləcəri stansiyası
ilə Bakı Dəmir Yolu Vağzalı arasında
"Şimal-Cənub" istiqamətindəki
dəhliz boyu 4 yeni stansiyanın tikintisi nəzərdə tutulur.
Lökbatan qəsəbəsindən
keçən dəmir
yolu infrastrukturunun yenidən qurulması və sərnişin stansiyası kimi xidmət göstərməsi,
Lökbatandan Bakı Dəmir Yolu Vağzalına müntəzəm
şəhərətrafı dəmir yolu reyslərinin açılması
da planlaşdırılır.
Bakıxanov stansiyasından
Zirəyə doğru
uzanan və Bülbülə, Əmircan,
Suraxanı, Yeni Suraxanı,
Binə, Qala, Dübəndi
və Zirədə yenidən qurulacaq 8 stansiyadan ibarət xəttin bərpası, habelə "Qaradağ-Güzdək",
"Zabrat-Maştağa-Zağulba" dəmir yolu dəhlizlərinin və Qaradağ rayonu ərazisində 2 yeni dayanacaq
məntəqəsinin yaradılması
qərara alınıb.
Bunlarla yanaşı,
Heydər Əliyev adına
Beynəlxalq Hava Limanına
yeni dəmir yolunun çəkilməsi, aeroportdan
Yeni Suraxanı və Binə qəsəbələrinə
doğru uzanan yeni dəmir yolu xəttinin inşası, o
cümlədən Hövsan
dəmir yolu stansiyasının fəaliyyətinin
bərpası, həmçinin
yeni "Binəqədi-Mehdiabad-Fatmayi-Pirşağı"
dəmir yolu dəhlizinin yaradılması
planda əksini tapıb.
Beləliklə, Bakı
şəhəri üzrə
dəmiryol şəbəkəsinin
ümumi uzunluğunun
195,4 km-dən 338,6 km-ə, stansiyaların sayının
isə 26-dan 54-ə çatdırılması
nəzərdə tutulur.
"Tramvay-elektrik qatarı"
sisteminin tətbiqi
Baş planda tramvay xətləri ilə bağlı məsələ
də yer alıb. Qeyd olunub ki, hazırda şəhər ərazisində
bir sıra istifadə olunmayan dəmiryol təhkim zolağı və istifadə olunmayan yük xətləri yenidən aktivləşdirilə
və "tramvay-elektrik
qatarı" sisteminin
tətbiqində bu infrastruktur imkanlarından istifadə oluna bilər, həmçinin sürətli tramvay nəqliyyatı infrastrukturun
genişlənməsi imkanı
yarana bilər.
İctimai nəqliyyat
sisteminin səmərəli
fəaliyyətinin təmin
edilməsi, o cümlədən
artan tələbatın
ödənilməsi, fərdi
nəqliyyat vasitələrinin
xüsusi çəkisinin
azaldılması yalnız
metro, metrobus, sürətli dəmir yolları və tramvay-elektrik qatarı sistemlərinin inteqrasiyası yolu ilə mümkün ola bilər. Buna baxmayaraq, gələcəkdə də
fərdi minik avtomobillərinin nəqliyyat
sistemində mühüm
paya sahib olmasının davam
edəcəyi proqnozlaşdırılır.
Bu, eyni zamanda şəhərin küçə-yol
şəbəkəsi sisteminin
yenidən qurulmasını
zəruri edir. Növbəti mərhələlərdə
təkmilləşdirmə tədbirləri yalnız yolların genişləndirilməsi
deyil, mövcud sistemlərdən səmərəli
istifadəni də nəzərdə tutacaq.
Son illərdə əhalinin ən çox istifadə etdiyi taksi xidmətləri ilə bağlı məsələlər də
baş planda əksini tapıb. Məlumata görə, taksi nəqliyyatının
sərnişindaşımada payı azalacaq. Bunun isə bir sıra
səbəbləri var: ictimai
nəqliyyatın keyfiyyət
və kəmiyyətinin
əhəmiyyətli dərəcədə
artması, ictimai nəqliyyatın taksi nəqliyyatından daha ucuz qiymətə xidmət göstərməsi,
fərdi avtomobillərin
sayının artması.
Gələcəkdə fərdi
minik avtomobillərinin
əhəmiyyətli dərəcədə
artacağı da proqnozlaşdırılır.
Bu da təbii ki, ictimai
nəqliyyatın üzərinə
nə qədər yükü götürəcəyindən
asılı olaraq dəyişəcək. İctimai
nəqliyyatın bölgüdə
daha yüksək paya
sahib olması üçün
baş planda məhdudlaşdırıcı parklama siyasətinin, şəhərin mərkəzinə
daxil olan avtomobillər üçün
ödənişlərin tətbiqinin,
nəqliyyat vasitələri
üçün ayrılmış
yolların məhdudlaşdırılması
ilə şəhərdaxili
magistralların konservativ
inkişafı mütləqdir.
Ümumiyyətlə, Bakı
şəhərinin baş
planının təsdiqi
bəzi qurumların paytaxtda müəyyən problemlərin həlli istiqamətində atılacaq
addımlar, görüləcək
işlərlə bağlı
gətirdiyi bəhanələrə
son qoyması baxımından
da böyük əhəmiyyətə
malikdir. Sənəddə problemlərin,
narazılıqların həllinə yönəlik hədəflər
müəyyənləşdirilib. Geriyə işlərin
icrası qalır. Zaman aidiyyəti qurumların uzun illər
baş planın yoxluğu ilə əlaqələndirdiyi
problemlərin həlli istiqamətində hansı işlər
görəcəyini göstərəcək.
Ümumilikdə
"Küləklər şəhəri"nin yeni siması
üçün atılacaq addımlar bütün Bakı
sakinləri kimi bizim üçün də maraqlıdır.
Əsmər QARDAŞXANOVA,
Azərbaycan.-2024.-
9 yanvar, № 2.- S.5.