12 zavod, 30-dan çox istehsalat sahəsi

Sumqayıt Texnologiyalar Parkı Cənubi Qafqazın ən böyük sənaye mərkəzlərindəndir

Yolumuz Cənubi Qafqazın ikinci ən böyük sənaye şəhəri Sumqayıtadır. Elə şəhərə yaxınlaşdıqca yol boyunca müşahidə etdiyimiz Sumqayıt Kimya Sənaye Parkına daxil olan zavodlar, müəssisələr bunu deməyə əsas verir.

Müxtəlif adda və çeşiddə məhsullar istehsal edən bu müəssisələr birlikdə sənaye şəhərciyini xatırladır. Bizim isə budəfəki ünvanımız Sumqayıt Texnologiyalar Parkıdır (STP).

Son onilliklərdə Prezident İlham Əliyevin sərəncamları əsasında innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabətqabiliyyətli sənaye istehsalının, qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafının təmin edilməsi, ölkədə yerli və xarici investisiyalar üçün əlverişliliyin və istehsal sahəsində məşğulluğun artırılması məqsədilə bir çox sənaye parkları yaradılıb. Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının rezident üzvü, 2009-cu ildə yaradılan STP isə regionda ərazisinə görə ən böyük sənaye məhsulları istehsal edən mərkəzlərdən sayılır.

250 hektar ərazidə fəaliyyət göstərən STP özündə 12 zavodu birləşdirir ki, onlar da 30-dan çox istehsalat sahəsini əhatə edir. İxtisaslaşmış zavodlar kompleksində müxtəlif məhsulların hazırlanıb ərsəyə gəlməsində və satışa çıxarılmasında isə 2000-ə yaxın işçinin əməyi var.

Hər şeydən öncə bu texnologiyalar parkında innovativ avadanlıqlar əsasında, dünya standartlarına uyğun istehsal edilən yüksəkkeyfiyyətli məhsullar "Made in Azerbaijan" brendi ilə dünyanı dolaşaraq ölkəmizi tanıdır. STP-nin istehsal etdiyi məhsullar Rusiya, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan, Türkiyə, Avropa və Asiya ölkələrinə ixrac edilir.

İşimizi asanlaşdıran ödəniş terminallarının hazırlandığı ünvan

Əraziyə daxil olub ilk üz tutduğumuz müəssisə Elektrik Avadanlıqları Zavodu (EAZ) oldu. 2010-cu ildə fəaliyyətə başlayan və STP-nin ən böyük, müasir müəssisələrindən biri olan EAZ-da bizi ilk qarşılayan elə zavod yaranandan burada çalışan Texniki istehsalat bölməsinin meneceri Əliməhəmməd Əkbərov oldu.

"MilliÖn" terminallarına baxdığımızı görən menecer deyir ki, Azərbaycandakı əksər bankların və digər sahələrin müxtəlif çeşiddə ödəniş terminalları bu zavodda istehsal olunur. Doğrusu, müasir, getdikcə yenilənən, demək olar ki, əksər marketlərdə, müəyyən obyektlərdə tez-tez istifadə etdiyimiz bu terminalların çoxumuz xaricdə istehsal olduğunu düşünürdük. Amma illərdir ki, bu aparatlar sifarişə uyğun olaraq müxtəlif dizaynda STP-də hazırlanır.

Əliməhəmməd Əkbərovdan ödəniş terminalının istehsal prosesi barədə soruşuruq. O bildirir ki, bir "MilliÖn" aparatının hazırlanması üçün kəsmə, əymə, boyama, mexaniki yığım, elektrik avadanlıqlarının quraşdırılması proseslərində 12 nəfər çalışır. Gün ərzində 10-20 arası terminalın istehsalı mümkündür.

Onun sözlərinə görə, məhsulların istehsalı zamanı istifadə olunan dəzgahlar və qurğular müasir tələblərə cavab verən, proqramlaşdırılmış kompüter sistemi vasitəsilə idarə olunan, Almaniyada, Finlandiyada, Türkiyədə, Yaponiyada, İtaliyada istehsal olunmuş dəzgah və avadanlıqlardır. Hazır məhsulların yekun testləri isə ABŞ istehsalı olan akkreditasiyadan keçmiş sınaq laboratoriyasında həyata keçirilir.

Ə.Əkbərovla zavoda baxış keçirdiyimiz zaman istehsal olunan digər məhsullar barədə də məlumat aldıq. O bildirdi ki, zavodda müxtəlif təyinatlı dolablar, elektrik yuvaları, kabel kanalları, ventilyasiya boruları, məlumat və növbə köşkləri, sənaye tipli dizel generatorları istehsal olunur: "Doqquz ay olar ki, zavodda sənaye generatorları yığım sahəsi yaradılıb. Bu da 75 kVA-dan 400 kVA-yadək generatorların istehsalına imkan verir. Hazırda müəyyən sifarişlərə uyğun yığım prosesi gedir".

Bu zaman başı işə qarışan bir əməkdaşı görən bölmə meneceri ona tərəf dönərək "Hüseyn köhnələrdəndir" deyir.

Biz də Hüseyn Nəzərova yaxınlaşıb həm iş prosesini izləyir, həm də suallarımızı veririk. O, 14 ildir - yəni zavod yaranandan orada yığıcı çilingər kimi çalışır. Uzun illər bu peşədə təcrübə qazanıb. "Elə əvvəldən burada işləyirəm. Elektrik avadanlıqlarının hissələrini təmir edirik" deyən Hüseyn Nəzərov iş prosesinin heç bir çətinliyi olmadığını çox rahat şəkildə dilə gətirir. Bu da başadüşüləndir. İllərini peşəsinə həsr edən Hüseyn dayı üçün bu iş, əlbəttə ki, asan olacaq.

Ona mane olmamaq üçün çox sual vermədən menecerlə zavodu gəzməyə davam edirik. İş başında gənc işçiləri görüb onların işə qəbul prosesi ilə maraqlanırıq. Menecer deyir ki, gənclər tez-tez zavoda təcrübə keçmək üçün gəlirlər və onların işə qəbulunda heç bir problem yoxdur.

Yeri gəlmişkən, zavodda Türkiyə, Fransa təcrübəsindən istifadə olunur. İşçi heyəti üçnövbəli rejimdə çalışan 60 nəfərdən ibarətdir.

İş prosesindən danışan mütəxəssis bildirir ki, işçilərə ilk mərhələdə giriş, texniki təhlükəsizlik, iş proseduru ilə bağlı təlimatlar verilir və bu proses mütəmadi olaraq davam etdirilir. "Elə vaxt olur ki, həftə ərzində hər gün təlimat verilir. İşçilərə həmçinin yanğınsöndürənlərdən istifadə, qəza zamanı zavodu tərketmə qaydaları barədə təlimlər də keçirilir", - deyə o, əlavə edir.

Qeyd edək ki, Elektrik Avadanlıqları Zavodu böyük istehsal gücünə malik müəssisələrdəndir. Zavod illik 500 ədəd MVC tipli ortagərginlikli elektrik yuvası, 600 alçaqgərginlikli elektrik dolabı, 5000 sayğac, 500 paltar, 500 sənəd, 700 server dolabı,1500 ödəniş terminalı, 500 məlumat və növbə köşkü, 450-500 dizel generatoru və 100 000 metr kabel kanalı istehsal etmək gücünə malikdir.

Zavodda istehsal olunan məhsullar "TOYO ELECTRIC" şirkəti ilə birgə "Şimal-2" Elektrik Stansiyasının modernizasiya və yenidən konstruksiya layihəsində, "Azərenerji" ASC, "Bakı Metropoliteni" QSC, SOCAR-ın bir sıra layihələrində istifadə edilir.

Avtomatlaşdırılmış, itkisiz istehsalat

STP-də növbəti ünvanımız isə 2014-cü ildə istismara verilən Alüminium və Mis Profilləri Zavodu oldu. Müəssisənin girişində bizi administrativ departament direktoru Aruz Mikayılov və istehsalat direktoru Elşad Qasımov qarşılayırlar. Avadanlıqlarla tanış olmaq, istehsalat prosesini görmək üçün müəssisəni gəzərkən E.Qasımov zavodda istehsal olunan məhsullardan, onların hazırlanmasından danışır: "Zavodda alüminium boşluqlar, isti və soyuq seriyalı profillər, pəncərə sistemləri, elektrik şinləri, standart profillər, müxtəlif diametrli pəstahlar istehsal olunur. Burada hər biri 20-25 ton arası məhsul tutumuna malik iki əritmə sobası var. Bunlar işə salınanda 2-3 gün ərzində alüminium 720-730 dərəcəyədək qızdırılır. İlkin olaraq alınan alüminium külçələr sobalara yerləşdirilir. Analizlər götürülür və pəstahın tərkibi müəyyənləşdirilir. Alüminium maye halında olanda təxminən hər 8 saatdanbir 10 metrlik quyuya süzülür. Daha sonra pəstahlar digər iki sobada homogenezasiya prosesindən keçirilir. Üçüncü sobada isə soyutma prosesi gedir. Kəsim prosesindən sonra pəstahlar paketlənir".

Qeyd edək ki, zavodda istehsal olunan müxtəlif diametrli pəstahlardan alüminium profillərinin istehsalında xammal kimi istifadə olunur və zavod Azərbaycanda pəstah istehsal edən yeganə müəssisəsidir.

Zavodun aylıq istehsal gücünün 2000-2500 tona qədər olduğunu deyən E.Qasımov qeyd edir ki, istehsal olunan pəstahların təxminən 2 min tonu Avropa, Asiya ölkələrinə, ABŞ-yə ixrac olunur.

Daha sonra alüminium profillərini istehsal edən avadanlıqlarla tanış oluruq. Bu arada həmin avadanlıqlara qısaca press deyildiyini qeyd edən istehsalat müdiri bildirir ki, avadanlıqların gücünə əsasən onlarda fərqli diametrli pəstahlar istifadə olunur. Profillərin istehsalı zamanı isə heç bir itki olmur, çünki yerdə qalan hissələr yenidən əritmə sahəsinə göndərilir.

Məhsulların çoxu xaricə ixrac olunur

Sənaye sahəsinin inkişafı ilə bərabər, ekologiyanın qorunması, ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması da xüsusi önəm daşıyır. Ümumiyyətlə, son dövrlərdə ölkəmizdə sənaye sahəsində yeni texnologiyaların tətbiqi, xüsusi kompüter proqramları sayəsində avtomatlaşdırılmış və fasiləsiz işləyən texnika və avadanlıqlar məhsul istehsalında, demək olar ki, itkiyə yol vermir. Bu da dünya standartlarına uyğun, həmin sahədə ən son yenilikləri tətbiq edən Azərbaycanda modern sənayedən xəbər verir.

"Məhsulların çoxu xaricə ixrac olunur" deyib söhbətə qoşulan Aruz Mikayılov əlavə edir ki, bu, Azərbaycanda tələbatın az olması ilə əlaqədardır. Ölkəmizdə alüminium profillərə ehtiyac çox olduğu halda təkcə bu zavod vasitəsilə tələbatı ödəməyin mümkün olduğunu deyir departament direktoru: "Digər profil istehsalçıları olsa da, bizim müəssisə alüminium profillərinin istehsalı həcminə görə ən böyük zavoddur. Pəstah istehsalı isə ancaq bizim zavodda mümkündür. Növbəti ilin sonuna kimi digər profil istehsalı avadanlıqlarının da işə salınması planlaşdırılır ki, bununla da üç istehsal xətti ilə aylıq ortalama 1000 ton alüminium profili istehsal etmək mümkün olacaq".

A.Mikayılov hazırda müəssisədə profillərin toz boya ilə rəngləndiyini, eloksal boyalı profillərin istehsalının mümkün olmadığını desə də, ancaq bununla bağlı layihə təqdim etdiklərini də vurğulayır.

Məlumat üçün bildirək ki, həm xammalın, həm də hazır məhsulun tərkibinin uyğunluğu üçün analizlər götürülərək zavodun özündə laboratoriya şəraitində yoxlanılır. Tərkiblərin yoxlanılması üçün isə nümunələrdən azı üç dəfə analiz götürülür.

Vurğuladığımız kimi, zavodda istehsal zamanı heç bir xammal itkisi baş vermir. Çünki Alüminium və Mis Profilləri Zavodunda təkrar emal da həyata keçirilir. Kənardan alınan alüminium tullantılar və zavodda istehsal zamanı yaranan qalıqlar avadanlıqlarda preslənir, daha sonra sobaya atılır.

Departament rəhbəri qeyd edir ki, istehsal prosesi nəzərə alınaraq zavodda həm təknövbəli, həm də çoxnövbəli iş rejimi tətbiq olunur. İstehsal sahəsində 170 nəfərlik heyət 8 və 12 saatlıq çoxnövbəli rejimdə çalışır. İşə qəbul zamanı bütün əməkdaşlara təlimlər keçirilir, avadanlıqlardan istifadə ilə bağlı təlimatlar verilir. Onlar bir ay sınaq müddətində başqa mütəxəssisin müşayiəti altında iş prosesini öyrənirlər.

Zavodda işimizi yekunlaşdırıb müəssisədən ayrılaraq xidməti avtobusa doğru irəliləyirik. Amma Sumqayıt Texnologiyalar Parkı bu müəssisə ilə bitmir.

Təbii ki, sənaye şəhəri dedikdə insanlar daha çox havanı çirkləndirən müəssisələri xatırlasa da, amma bu gün texnologiyalar parkında istehsalatda istifadə olunan ən son texnologiyaların tətbiqi müəssisələrinin ətraf mühiti çirkləndirməsinin qarşısı alınır. Bununla yanaşı, STP ərazisindəki yaşıllaşdırma işləri də ekologiyaya vurulan zərəri minimuma endirir.

Beləliklə, müasir texnologiyalarla təchiz olunmuş, azərbaycanlı mütəxəssislərin fəaliyyət göstərdiyi bu müəssisələr Azərbaycanın qeyri-neft sənayesinin inkişafında Sumqayıtın rolunu daha da artırır.

Əsmər QARDAŞXANOVA,

Azərbaycan.-2024.- 10 yanvar, № 3.- S.1;10.