“Karabakh"ın şəffaf şüşələri

"Made in Azerbaijan" brendi ilə 14 ölkəyə ixrac edilir

Bu dəfə Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının rezidenti, ölkəmizdə ilk dəfə termoformasiya metodu ilə vərəqə şüşə istehsal edən müəssisə - "AzerFloat"dayıq.

Obyektin və ya müəssisənin bütün avadanlıqlarının idarə edilməsindən istehsal planlaşdırılmasına, məhsulda ən kiçik qüsurları müəyyənləşdirməyə, bütün prosesləri izləməyə imkan verən "SCADA" sistemi ilə idarə olunan "AzerFloat" 4 ildir ki, fəaliyyətdədir.

Prezident İlham Əliyevin 2021-ci ildə açılışını etdiyi müəssisənin layihələndirilməsi və qabaqcıl texnologiyalarla təchiz olunması Almaniyanın dünyada şüşəəritmə texnologiyaları sahəsində böyük təcrübəyə malik "HORN Glass Industries AG" şirkəti tərəfindən təmin edilib. Müəssisədə İtaliya, Finlandiya və Çin texnologiyalarından da istifadə olunur. Avtomatlaşdırılmış sistem yaradılması nəticəsində mütəxəssislər İdarəetmə mərkəzində oturaraq istehsal prosesini idarə edə bilirlər. Nəticədə dünya standartlarına uyğun, keyfiyyətli, tam şəffaf "Karabakh Glass" şüşə brendi 14 ölkəyə ixrac edilərək Azərbaycanın qeyri-neft sənayesinin inkişafına əvəzsiz xidmət göstərir.

Azərbaycanda ilk dəfə termoformasiya üsulu ilə şüşə istehsalını həyata keçirən bu müəssisə üç ildir ki, davamlı olaraq, həftənin bütün günü 24 saat işləyir. Avtomatlaşdırılmış sistemdə istehsal prosesini dayandırmaq məqsədəuyğun hesab olunmur, çünki avadanlıqların dayandırılması itkilərə səbəb olur ki, o da əlverişli deyil.

Bu barədə bizə zavodun mütəxəssisləri məlumat verdilər. Müəssisəyə daxil olduqdan sonra ilk üz tutduğumuz otaq da gənc mütəxəssislərin yer aldığı istehsalın idarə edildiyi idarəetmə otağıdır.

Şüşə necə istehsal edilir?

Kompüterlər üzərindən istehsal prosesini izləyərkən baş mühəndis Bəxtiyar İsakov məlumat verdi ki, idarəetmə prosesi soba və şüşə vərəqənin formalaşdırılması olaraq iki hissədən ibarətdir: "Ərimə, şüşənin formalaşdırılması, bunun üçün ətraf mühitin qorunmasının təmin edilməsi, bütün kimyəvi proseslər, şüşənin tərkibinin müəyyən olunması idarəetmə otağından idarə edilir. Şüşənin istehsal prosesi şüşənin əridilməsi, formalaşdırılması və kəsilib qablaşdırılması olmaqla üç mərhələdə həyata keçirilir. İlkin olaraq şüşənin tərkibi üçün metallar lazımi normada qarışdırılaraq "şıxda" tərkibinə gətirilir".

Mütəxəssis şüşənin tərkibinin "şıxda" adlandırıldığını qeyd edərək əlavə edir ki, o, ərinti halına gəldikdən sonra qalay vannasına axıdılır. Burada xüsusi termoformasiya üsulu ilə şüşənin qalay ərintisi üzərinə yayılaraq formalaşdırılması prosesi gedir. Bu prosesdə sifarişə uyğun olaraq 2-12 mm qalınlıqda dünya standartlarına cavab verən, tam şəffaf şüşələr istehsal edilir.

Kompüterdə istehsal prosesinə diqqət çəkən B.İsakov deyir ki, zavod gündəlik 250-300 ton olmaqla, illik 10 milyon kvadratmetrə qədər şüşə istehsal etmək gücünə malikdir.

Şüşələr formasını aldıqdan, kəsildikdən sonra isə robotlar vasitəsilə toplanılır.

Qeyd edək ki, avtomatlaşdırılmış proqram sistemi, avadanlıqlar Almaniya şirkəti tərəfindən quraşdırılıb və şüşə istehsalında ən son texnologiyadır.

Baş mühəndis bildirdi ki, zavodda gələcəkdə "Karabakh Glass" adı altında rəngli şüşələrin də istehsalı planlaşdırılır. Hazırkı avadanlıqlar buna imkan verir.

"Əsas məhsulun keyfiyyətinin yüksək olmasıdır" deyən B.İsakov vurğulayır ki, elə buna görə də zavodun istehsal etdiyi şüşəyə həm yerli, həm də xarici bazarda tələbat var. Hazırda "Karabakh Glass" şüşələri Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Gürcüstan, İrlandiya, Polşa, Hollandiya və digər ölkələrə ixrac olunur.

15 il davamlı istehsala malik olan zavod

İdarəetmə otağından istehsal prosesini izlədikdən sonra prosesi bir də yaxından müşahidə etmək üçün istehsal otağına daxil oluruq. İdarəetmə otağından digər otağa açılan qapını keçəndə isti hava kütləsi ilə üzləşirik. Əraziyə daxil olduğumuz an temperaturun 40 dərəcədən yüksək olduğunu hiss edirik. Burada bizi istehsalın sobadan başlayaraq formalaşdırılmasına qədərki prosesinə cavabdeh olan baş mühəndis Okan Altındağ müşayiət edir. İçəridə temperaturun neçə dərəcə olduğunu soruşduğumuz zaman isə "İstilik 50-60 dərəcə üzərindədir. Yay aylarında daha yüksək olur", - deyə o, cavab verir.

Təbii ki, bu temperaturda qışda belə işləməyin çətin olduğunu düşünsək, əslində, sistemin avtomatlaşdırılması və bu baxımdan içəridə əl əməyinə o qədər də ehtiyac olmaması bizi qane etdi. Amma mühəndis qeyd etdi ki, bir neçə saatdan bir əraziyə nəzarət həyata keçirilir ki, hər hansı problem yaranmasın.

Metalların əridildiyi sobaya çatanda Okan Altındağ sözünə davam edir: "Şüşənin istehsalı zamanı yalnız təbii qazdan istifadə olunur. Saatda 2200 kubmetr yanacaq yandırılır. Mavi qazın fasiləsiz verilməsi vacibdir. Əks halda dizeldən istifadə etmək lazım gələr". O bildirir ki, şüşə istehsalında istifadə olunan əhəngdaşı Azərbaycan istehsalıdır, digər xammallar isə Rusiyadan idxal olunur. "Bu, 15 il dayanmadan, hər gün 24 saat işləyə bilən zavoddur" deyir baş mühəndis.

Daha sonra istini geridə qoyub şüşənin formalaşması və kəsim prosesinin baş tutduğu otağa daxil oluruq. Bu zaman istehsalda baş verən itkilərlə bağlı sualımızı cavablandıran Okan Altındağ qeyd edir ki, günlük istehsalın 280 tonu istismara verilsə də, 20 tona qədəri itki ola bilir. Yəni günlük tam istehsal 91-92 faizdir. Sözünə davam edən türkiyəli mühəndis bildirir ki, amma bu, itki sayılmır, çünki həmin şüşə parçaları avtomatik sistemlə yenidən sobaya qaytarılır və əridilərək istifadə olunur.

Robotların topladığı şüşələr

Günümüzdə bütün dünyada iqlim dəyişmələrinə təsir edən, hər kəsi narahat edən problemlərdən biri də müxtəlif sənaye zavodları tərəfindən havaya normadan artıq buraxılan karbon emissiyalarıdır. Son illərdə qlobal istiləşmənin qarşısının alınması istiqamətində müxtəlif ölkələr üzərlərinə müəyyən öhdəliklər götürürlər. Bu baxımdan bizi də müasir, tam avtomatlaşdırılmış, dünya standartlarına cavab verən zavodun ekologiyaya təsiri maraqlandırır. Baş mühəndis deyir ki, zavodda ekologiyaya ən az karbon emissiyası buraxan təbii qazdan istifadə olunur ki, bu da müəyyənləşdirilmiş ekoloji normalardan dəfələrlə azdır. Bundan başqa, zavodda su soyutma sistemlərindən istifadə olunur. Bu zaman isə ağlımıza ilk gələn, təbii ki, su israfı olur. Amma tam müasir müəssisədə bunun da həllinin mümkün olduğuna inanıb, nəzərimizi Okan Altındağa yönəldərək məsələnin izahını səbirlə gözləyirik. "Bu zaman qapalı sistemdə eyni su dövr edir. Ən az zərərlə işləyirik", - deyə o, vurğulayır.

Daha sonra Okan Altındağın da dediyi kimi, prosesin ən maraqlı mərhələsinə keçirik. Burada bizi robotlar qarşılayır. İstehsaldan çıxan şüşələri gözləyən robotlar həmin an şüşəni götürərək kənarda toplayırlar. Qablaşdırmadakı say da sistem üzərindən daxil edilir. Bu prosesi xeyli izlədikdən sonra kənarda qablara qoyulmuş şüşələrin diqqətimizi çəkdiyini görən baş mühəndis deyir ki, hazır məhsuldan bir neçə saatdan bir nümunələr götürülür.

Sistem kifayət qədər "ağıllı"dır. Yəni şüşədə olan ən kiçik defektləri aşkarlayaraq standartlara uyğun olub-olmadığını yoxlayıb şüşəni toplayır, əks halda isə məhsulu qırıcıya, oradan isə yenidən əritmə sobasına göndərir.

Robotların topladığı şüşələr isə digər tərəfdə qablaşdırılaraq, üzərlərinə tərkibləri, ölçüləri ilə bağlı məlumatlar və barkodları vurulur.

"AzerFloat" bu gün Azərbaycanın əsas şüşə istehsalçısı olmaqla yanaşı, yüksəkkeyfiyyətli, regional şüşə emalatçıları üçün əvəzolunmaz ünvana çevrilib. Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının rezidenti olan zavod modern sənayenin bütün tələblərinə cavab verərək qeyri-neft sənayesinin inkişafına töhfə verən müəssisələrdəndir.

Əsmər QARDAŞXANOVA,

Azərbaycan.-2024.- 12 yanvar, № 5.- S.5.