Azərbaycan enerji sahəsində üzərinə götürdüyü öhdəliklərə sadiqdir

Avropa Komissiyası ölkəmizi etibarlı tərəfdaş, Avropa İttifaqının Enerji Komissiyası isə Pan-Avropa qaz təchizatçısı adlandırıb

Artıq üç ildən çoxdur Avropa yeni mənbədən və yeni marşrutla - Azərbaycandan "Cənub qaz dəhlizi" ilə mavi yanacaq alır. Qoca qitənin Azərbaycan qazına tələbatı getdikcə artır. Dövlətimiz də əlindən gələni edir ki, istehlakçıların müraciətləri cavabsız qalmasın. Odur ki, indi Azərbaycan bu sahədə də etibarlı tərəfdaş kimi nüfuz qazanıb. Avropa Komissiyası ölkəmizi etibarlı tərəfdaş, Avropa İttifaqının Enerji Komissiyası isə Pan-Avropa qaz təchizatçısı adlandırıb.

Azərbaycandan qaz idxal edən Avropa ölkələrinin sayı ildən-ilə çoxalır. Buna müvafiq olaraq ixrac infrastrukturu da genişləndirilir, şaxələndirilir, "Cənub qaz dəhlizi"nin yeni "qol"ları yaradılır. 2022-ci il oktyabrın 1-də Bolqarıstanın paytaxtı Sofiya şəhərində Yunanıstan-Bolqarıstan Qaz İnterkonnektorunun açılışı oldu. 2023-cü il dekabrın 10-da isə Serbiyanın Niş şəhərində Serbiya-Bolqarıstan Qaz İnterkonnektoru işə başladı. Bununla da Serbiya Azərbaycan qazını alan sayca səkkizinci ölkə oldu. Bunlardan altısı Avropa ölkəsidir. Belə ki, həmin vaxta qədər ölkəmizin qaz sisteminə Gürcüstan və Türkiyədən başqa, Yunanıstan, Bolqarıstan, İtaliya, Rumıniya, Macarıstan qoşulmuşdu. Gələcəkdə də bu ölkələrin sayı artacaq. Çünki hazırda bir neçə Avropa ölkəsi ilə danışıqlar aparılır və onlar önəmli mərhələdədir. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, ölkəmizin ümumi qaz ixracının yarısı Avropanın payına düşür.

Prezident İlham Əliyev cari il yanvarın 10-da yerli televiziya kanallarına müsahibəsində bu məsələlərə də ətraflı toxunmuşdur. Təbii ki, artan tələbatı ödəmək üçün ilk növbədə resurslar olmalıdır və onlar var. Dövlət başçısı bu barədə demişdir: "Şahdəniz" qaz yatağı dünyanın ən böyük qaz-kondensat yatağıdır. Keçən il başlamışdır, amma bu il artıq 1,5 milyard kubmetr qaz "Abşeron" qaz yatağından çıxarılacaq. Bu, əlavə resursumuzdur. Ondan sonra, ümid edirəm ki, hər halda qarşıya belə vəzifə qoyulub, bu ilin sonuna - dekabr ayına qədər "Azəri-Çıraq-Günəşli" yatağında "Dərin qaz" adlandırılan layihə çərçivəsində də ilk qaz əldə olunacaq. Orada da potensial çox böyükdür. Bizim digər layihələrimiz və "Abşeron" qaz yatağının ikinci fazası - bu barədə də qərar qəbul edilməlidir, yəni investisiya qərarı. Bu qərar qəbul olunarsa, əminəm ki, olunacaq, "Abşeron"da illik hasilatın həcmi 5 milyard kubmetr təşkil edəcək. Yəni bu, çox əhəmiyyətli rəqəmdir. Ondan başqa, "Şəfəq", "Asiman", "Ümid", "Babək", "Naxçıvan", "Qarabağ" - bütün bu yataqlarda bu gün hazırlığa doğru işlər gedir və onların da resurs bazası kifayət qədər böyükdür. Yəni mən vaxtilə deyəndə ki, 100 il bundan sonra da Azərbaycan tərəfdaşlar üçün önəmli tərəfdaş olacaq, bunu nəzərdə tuturdum və bu gün bu, reallaşır".

Prezident onu da qeyd etmişdir ki, "Cənub qaz dəhlizi" indi tam gücü ilə işləyir və əgər bu dəhlizlə əlavə qaz həcmini göndərmək istəsək, onda o, gərək genişləndirilsin: "Oraya, əlbəttə, əlavə vəsait qoyulmalıdır. Amma bu nasos stansiyaları vasitəsilə genişləndirilə bilər və tələbat da var. Prinsip etibarilə Azərbaycanda gələcəkdə yeni qaz infrastrukturunun yaradılması məsələsinə də baxıla bilər, bunu da biz nəzərdən keçiririk. Avropa Azərbaycanın bu sahədəki fəaliyyətini nəinki dəstəkləyir, hətta bir çox hallarda bizə müraciətlər də olmuşdur və bu müraciətlərə biz müsbət cavab vermişik".

Bununla yanaşı, ölkəmizdə uğurla "yaşıl enerji" layihələri həyata keçirilir. Təsadüfi deyil ki, 2024-cü il Azərbaycanda "Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili"dir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərimiz - Qarabağ və Şərqi Zəngəzur, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikası bu sahədəki potensialına görə xeyli vaxtdır Prezident

İlham Əliyev tərəfindən "yaşıl enerji" zonaları elan edilib. Dünya Bankının bir qolu olan Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası Xəzər dənizindəki potensialımızın 157 min meqavat həcmində təsdiqləyib.

Keçən il oktyabrın 26-da 230 MVt gücündə "Qaradağ" Günəş-Elektrik Stansiyası artıq işə salındı. Bu, Xəzər regionunda və MDB məkanında ən böyük günəş-elektrik stansiyasıdır. Stansiyada hər il 500 milyon kilovatsaat elektrik enerjisi istehsal edilməklə 110 milyon kubmetr həcmində təbii qaza qənaət ediləcək. Eyni zamanda atmosferə atılan karbon emissiyası 200 min ton azaldılacaq. Hazırda Bakıda Səudiyyə Ərəbistanının "ACWA Power" şirkəti ilə "Xızı-Abşeron" Külək-Eletrik Stansiyasının tikintisi davam edir. Cəbrayılda bp şirkəti ilə 240 MVt gücündə "Şəfəq" Günəş-Elektrik Stansiyasının tikintisi nəzərdə tutulur. Bu və digər şirkətlərlə növbəti yeni layihələrin reallaşması üçün bir sıra sənədlər imzalanıb, danışıqlar gedir.

İmzalanmış kontraktlar və anlaşma memorandumları 10 min meqavat bu cür enerji istehsalını nəzərdə tutur. Prezident İlham Əliyev onların hamısının icra ediləcəyini bildirərək demişdir: "Bu, bizim bütün daxili tələbatımızı ödəyəcək. Təbii ki, bunun iqlim dəyişikliyi məsələlərinə də müsbət töhfəsi olacaq və eyni zamanda bizə imkan verəcək ki, təbii qazı daha böyük həcmdə ixrac edək. Hətta əgər 10 min meqavatın yarısı həll olunsa, bu, bizə kifayət edəcək. Ancaq mən hesab edirəm ki, bu 10 min meqavatla bizim işimiz kifayətlənməyəcək, çünki potensial həddindən artıq böyükdür. Həm quruda, həm dənizdə yerlər təsdiq edildi və növbəti böyük günəş və külək stansiyalarının gələn il istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur. Bax, əsas məsələ bundan ibarətdir və hesab edirəm ki, bunun potensialı həm iş yerlərinin yaradılmasına, yeni texnologiyaların Azərbaycana gətirilməsinə, həm də bölgələrin inkişafına böyük təsiri olacaq. Çünki Xəzər dənizindən kənarda bizim bütün qalan potensial stansiyalarımız bölgələrdə yerləşir, o cümlədən Qarabağ bölgəsində".

Hazırda ölkənin elektrik stansiyalarında il ərzində təqribən 5 milyard kubmetr təbii qaz elektrik enerjisinin istehsalına sərf edilir. Bərpaolunan enerji növləri o cümlədən imkan verəcək ki, elektrik enerjisinin istehsalına 5 milyard kubmetr deyil, təxminən 1-2 milyard kubmetr qaz işlədilsin, qalan qaz isə ixraca yönəldilsin. Qeyd edildiyi kimi, Avropanın Azərbaycan qazına tələbatı getdikcə artır.

Lakin əfsuslar olsun ki, Avropada bəzi siyasətçilər sentyabr hadisələrindən sonra bəyan etmişdilər ki, Azərbaycanla Avropanın qaz əməkdaşlığı dayandırılmalıdır. Dövlətimizin başçısı sözügedən müsahibədə bu məsələ ilə bağlı da fikirlərini səsləndirmişdir: "Belə açıqlamalar, əlbəttə ki, bizim əməkdaşlığımızı gücləndirmir. Düzdür, bu açıqlama Avropa Parlamentinin sədri tərəfindən verilmişdi. Avropa Komissiyası heç vaxt belə açıqlamalar verməyib və təbii ki, verməyəcək. Amma Avropa Parlamentinin sədri kiçik vəzifə deyil və əgər bu şəxs bunu deyirsə, deməli, burada düşünməyə mövzu var. Amma onu bəri başdan bildirməliyəm ki, əgər hər hansı bir səbəbə görə bu mövqe üstünlük təşkil etsə, onda, sadəcə olaraq, bizimlə uzunmüddətli kontraktlar imzalayan şirkətlər 100 milyonlarla, bəlkə də milyardlarla avro dəyərində cərimələr ödəməli olacaqlar. Ona görə belə cəfəng açıqlamalar verən məsul şəxslər daha diqqətli olmalıdırlar. Azərbaycan qaz ixracından neft ixracı ilə müqayisədə qat-qat az gəlir əldə edir. Prinsip etibarilə əgər fərz etsək ki, bu gün bizim qaz ixracımız yoxdur, adi vətəndaş bunu heç vaxt hiss etməyəcək. Əgər bizim qazımızın Avropaya nəqli hansısa səbəbə görə kəsilsə, onda bir çox ölkələr daha çətin vəziyyətə düşəcək və bunu Avropada hər kəs başa düşməlidir, o cümlədən məsuliyyətsiz bəyanatlar verən Avropa Parlamentinin sədri də bunu bilməlidir".

Flora SADIQLI,

Azərbaycan.-2024.- 12 yanvar, № 5.- S.8.