Paytaxtın mərkəzi necə dəyişəcək?

Bakı qədimliyi və müasirliyi özündə birləşdirən unikal məkandır. Bu günümüzə qədər qorunub saxlanılan qalaların, tarixi binaların, abidələrin ünvanı olmaqla müasirliyin rəmzi sayılır paytaxtımız.

Şəhərimizi gəzərkən bunun aydın şəkildə şahidi olmaq mümkündür. Mərkəzdə XII əsrin yadigarı olan Qız qalası, onun ətrafında İçərişəhərin qədim küçələri, digər tərəfdə Xəzərin sahili boyunca uzanan müasir Dənizkənarı Milli Park, başqa bir səmtdə isə modern memarlığı özündə əks etdirən Alov qüllələri və s. Belə nümunələrin sayını artırmaq da olar.

Xüsusi ilə qeyd edilməlidir ki, Bakıda tarixi və mədəni abidələrin qorunması, restavrasiyası, şəhərimizin qədim memarlıq nümunələrinin qorunub saxlanması daim ölkə rəhbərliyinin diqqət mərkəzindədir. Bunu son illərdə yenidən bərpa edilən bir çox abidədən də görmək mümkündür. Heydər Əliyev Fondu indiyədək bu istiqamətdə çoxsaylı layihə həyata keçirib.

Bakının baş planı çərçivəsində gələcəkdə inşa olunacaq və şəhərin memarlıq simvolu rolunu oynayacaq binaların inkişafı üzrə konsepsiya və prinsiplər müəyyən edilib. Bu konsepsiya və prinsiplər sözügedən binaların məqsədyönlü inkişafını istiqamətləndirməyə, onların ərazi üzrə düzgün şəkildə təşkili yolu ilə mövcud bina və tikililərə özünəməxsusluq qatmağa, Bakının müxtəlif yerlərinə əlverişli şəhər mühiti qazandırmağa və bu yönümlü layihələndirmə həllərinin tarazlaşdırılmasına imkan verir. Bakının baş planının hazırlanması prosesində şəhərin keçmiş və hazırkı inkişaf dinamikası təhlil edilib.

Dənizkənarı ərazilər daha əlçatan olacaq

Sənəddə Bakının Alov qüllələri, Port Baku ərazisində Aypara kompleksi və Heydər Əliyev Mərkəzi kimi memarlıq simvollarını tamamlayacaq yeni binaların inşası üçün bir sıra ərazilər də təklif olunur. Onlar arasında yeni mərkəzi parkın şərq hüdudundakı yamaclı ərazilər, 28 May Mərkəzi Stansiyası yer alır.

Ümumiyyətlə, Mərkəzi Bakının dənizkənarı əraziləri üzrə layihələndirmə yanaşmalarının daha da şaxələndirilməsi nəzərdə tutulur. Şəhərlə dənizkənarı ərazilər arasında daha yüksək əlçatanlığın təmin edilməsi ilə çoxşaxəli funksionallığa malik sahilyanı ərazilər sakinlər və qonaqların əsas istirahət yeri olmağa davam edəcək.

Baş plan çərçivəsində paytaxtda memarlıq abidələrinin və irsinin qorunmasına dair qaydaların, habelə ayrı-ayrı binalar və bina ansamblları üçün qiymətləndirmə meyarlarının tətbiqinə dair təkliflər müəyyən edilib. Bu baxımdan Bakının mərkəzi hissəsinin şəhər simasının qorunaraq inkişaf etdirilməsi üçün Bakının mərkəzi planlaşdırma rayonunun yaradılması da təkliflər sırasındadır. Mərkəzi planlaşdırma rayonu paytaxtın bənzərsiz və unikal ərazisini əhatə edir. Şəhərin spesifik planlaşdırma yanaşması onun tarixi inkişafına uyğun formalaşdırılıb.

Mühüm əhəmiyyətə malik mərkəzi ərazinin, yəni şəhər nüvəsini əhatə edən Bakının mərkəzi planlaşdırma rayonunun konkret sərhədləri müəyyən edilib. Şəhərin tarixi simasına xələl gətirməmək məqsədilə mərkəzi planlaşdırma rayonunun hüdudları daxilində yerləşən ərazilərdə aparılacaq gələcək inkişaf tədbirləri üzrə müəyyən qaydaların tətbiqi nəzərdə tutulur.

Qeyd edilən rayonun ərazisinə İçərişəhər, onun mühafizə zonası, şəhərin memarlıq abidələrinin əksəriyyətinin yerləşdiyi ərazi daxildir.

Bakının mərkəzi planlaşdırma rayonu tarixi bina və abidələrlə müasir memarlığa malik tikililərin ahəngi ilə səciyyələnir. Rayon daxilində yeni inkişaf əraziləri (nöqtəvi inkişaf imkanları və ya köhnə sənaye əraziləri), habelə mədəni və tarixi irsin qorunması imkanları (konservasiya və ya bərpa) şəhərin tarixi simasının və canlılığının qorunaraq həyata keçirilməsi baxımından əsas rol oynayır. Bakının mərkəzi planlaşdırma rayonunun yaradılmasında məqsəd təklif olunan ərazi üzrə konkret tikinti norma və qaydalarının tətbiq edilməsi ilə mərkəzi Bakının özünün tarixi hüdudları daxilində ahəngdar inkişafının təmin edilməsidir. Bu ərazidə Bakının simasını və mədəni irsini təcəssüm etdirən çoxlu sayda qeydiyyata alınmış abidələr və tarixi binalar yerləşir.

Yeni şəhər fasadı

Bakının dəniz fasadı onu iki tərəfdən hüdudlayan iki müasir tikili - Alov qüllələri və Aypara kompleksi və mərkəzdə yerləşən, qədim Bakının ürəyi hesab edilən İçərişəhər və Qız qalası ilə xarakterizə olunur. Alov qüllələri və Aypara kompleksinin arasında uzanan Dənizkənarı Milli Parkın ərazisi bir-birindən müəyyən məsafədə yerləşən tikililərlə təmsil olunur. Bu tikililər dənizkənarı ərazilərin ümumi fonunu formalaşdıran mərkəzi planlaşdırma rayonunun bir hissəsidir. Bakının baş planı çərçivəsində bu ərazi ilə bağlı xüsusi təlimatların tətbiqi yolu ilə şəhərin bu simasının qorunması nəzərdə tutulur.

Bu mənzərənin daha nəzərəçarpan edilməsi üçün baş plana əsasən, perspektivdə şəhərin dənizkənarı ərazilərlə əlaqəsinin gücləndirilməsi, yəni yeni 28 May dəhlizinin formalaşdırılması mərkəzi planlaşdırma rayonunun şimal sərhədi olaraq Qış parkının və əlamətdar binalar üçün iki sahənin (yeni Mərkəzi Park) müəyyən edilməsi ilə onun şərq uzantısının inkişafı, Mərkəzi Parkın şərq hüdudunun yamaclarında yeni əlamətdar binaların inşası və 28 May stansiyasında meydan ərazisinin transformasiyası təklif olunur. Bu yanaşma mərkəzi planlaşdırma rayonunun dörd künc nöqtəsini müəyyən edəcək. Hər bir künc nöqtə şəhərətrafı ərazilərdən mərkəzə yaxınlaşma zamanı mayak rolunu oynayacaq. Bakı göllərinin ətrafının inkişafı baş planın planlaşdırma strategiyasının əsas hədəflərindəndir. Bu istiqamətdə həyata keçiriləcək tədbirlər Bakı üçün yeni şəhər fasadının yaradılmasını və göl sahilləri boyu yeni çoxmərtəbəli binaların inşası imkanını təmin edəcək.

Sənəddə tarixi memarlıq irsinin qorunması məqsədilə tarixçilər, memarlar, sənətkarlar, şəhərsalma və daşınmaz əmlak mütəxəssislərindən ibarət ekspert komissiyasının təsis olunması tövsiyə olunur.

Komissiya sözügedən ərazi daxilində müəyyən olunmuş abidələrin yaxınlığında və tarixi ərazilərdə aparılan işlər zamanı müvafiq qurumların və sərmayədarların məlumatlandırılması və istiqamətləndirilməsi vəzifəsini yerinə yetirəcək. Ekspertlər maraqlı tərəflərin ərazidə həyata keçirilən və ya keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlərin potensial mənfi təsirləri barədə məlumatlandırıb, alternativ planlaşdırma həlləri müəyyən etmək üçün tarixi binaların yaxınlığında yeni təklif olunan inkişaf təşəbbüsləri ilə bağlı tövsiyələrin verilməsini təmin etməlidirlər.

Ümumilikdə, Bakının baş planı çərçivəsində 20 illik dövrdə şəhərin memarlıq siması və tarixi irsinin qorunub saxlanması istiqamətində şəhərdaxili və şəhərətrafı mədəni landşaft ərazilərinin mühafizə zonalarını yaradılması nəzərdə tutulur.

Əsmər QARDAŞXANOVA,

Azərbaycan.-2024.- 13 yanvar, № 6.- S.1-4.