Azərbaycanın ilk peşəkar dirijorlarından biri

Bakıda 1908-ci il yanvarın 12-də ilk milli operamız olan "Leyli və Məcnun" tamaşaya qoyulanda Azərbaycanda peşəkar dirijorlar yetişməmişdi. Ogünkü tamaşada dirijor pultunda dramaturq, teatr xadimi Əbdürrəhman bəy Haqverdiyev durmuşdu. Sonralar Üzeyir bəy Hacıbəyli, Müslüm Maqomayev, David Slavinski tamaşada orkestrə dirijorluq etmişdilər.

Gələcəyin peşəkar dirijoru Əşrəf Həsənov o zaman hələ uşaq idi. O, 1909-cu il yanvarın 24-də Nuxada (indiki Şəki şəhərində) dünyaya gəlmişdi. 1927-1932-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) orkestr sinfində təhsil almış, Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında (indiki Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı) dirijor işləmişdi.

Təhsilini Moskvada davam etdirən Əşrəf Həsənov 1933-1938-ci illərdə Moskva Dövlət Konservatoriyasının dirijorluq sinfində oxumuşdu.

1938-ci ildə Moskvada Azərbaycan mədəniyyəti və incəsənəti ongünlüyü keçiriləndə Əşrəf Həsənov tələbə idi. Həmin möhtəşəm tədbirdə Üzeyir bəy Hacıbəylinin "Koroğlu" operası onun dirijorluğu ilə Böyük Teatrın səhnəsində təqdim edildi. Həyatının o unudulmaz günlərini sonralar belə yada saldı: "Ongünlüyə hazırlıqla əlaqədar, Üzeyir Hacıbəyov, incəsənət işləri idarəsinin rəisi Ruhulla Axundov və operanın direktoru Müseyib Şahbazov Moskvaya gəlmişdilər. Mən Moskva Konservatoriyasının son kursunda oxuyurdum. Moskvada Üzeyir bəylə görüşdük. Görüş zamanı Üzeyir bəy mənə dedi ki, "Əşrəf, ongünlüklə əlaqədar yaxşı olar ki, Bakıya gələsən və "Koroğlu" operasını yenidən hazırlayasan. Operanın ongünlükdə dirijorluğunu sənə tapşırıram". Mən Bakıya gəldim və böyük həvəslə məşqlərə başladım. Nəhayət, opera Moskvada, Böyük Teatrın səhnəsində çox böyük müvəffəqiyyətlə üç dəfə tamaşaya qoyuldu".

Təhsilini tamamlayıb Vətəninə qayıtdıqdan sonra böyük həvəslə işə başladı. 1938-1950-ci illərdə Azərbaycan Radio Komitəsinin nəzdindəki simfonik orkestrin rəhbəri oldu. Əşrəf Həsənov dirijor kimi 1938-1979-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında da çalışdı. Bu teatrda Azərbaycan və Qərbi Avropa bəstəkarlarının bir sıra opera və baletlərinə dirijorluq etdi. Həmin tamaşaların - "Leyli və Məcnun", "Koroğlu", "Aşıq Qərib", "Şahsənəm", "İvan Susanin", "Knyaz İqor", "Qaratoxmaq qadın", "Yevgeni Onegin", "İolanta", "Qar qızı", "Su pərisi", "Aleko", "Traviata", "Aida", "Karmen" və digər tamaşaların uğur qazanmasında dirijor Əşrəf Həsənovun da böyük əməyi vardı.

Əşrəf Həsənov həm də bacarıqlı pedaqoq idi. O, 1949-1962-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında Opera hazırlığı şöbəsinə rəhbərlik edirdi.

Görkəmli sənətkar 1940-cı ildə "Azərbaycan SSR Əməkdar incəsənət xadimi", 1959-cu ildə "Azərbaycan SSR Xalq artisti" fəxri adları, 1938-ci ildə "Şərəf nişanı" ordeni, 1979-cu ildə isə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilmişdir.

Əşrəf Həsənov 1983-cü il avqustun 9-da vəfat edib. Azərbaycanın ilk peşəkar dirijorları sırasında onun adı hər zaman hörmətlə, minnətdarlıqla anılır.

Z.FƏRƏCOVA,

Azərbaycan.-2024.- 17 yanvar, № 9.- S.11.