Boş qalmış partalar...

 

 

Qatillər günahsız uşaqları da güllələməkdən çəkinmədilər

 

 

 

Hələ ayrılmadıqları oyuncaqları, hər dərs günü əllərinə alıb məktəbə yollandıqları çantaları məzarlarının üstündəydi... 1990-cı ilin yanvarında Azərbaycana xalqının azadlıq eşqini boğmaq, imperiyanın ömrünü uzatmaq üçün gələn keçmiş sovet qoşun hissələri onlara da qıymışdı. Çünki aldıqları tapşırıq belə idi. Kimsəyə aman verməməli idilər vermədilər.

 

Gəlinciyi məzarına laylay çalan qız...

 

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə təpədən-dırnağa silahlanaraq ağır zirehli maşınlarda, tanklarda Azərbaycana gələn imperiya cəlladları silahsız olduqlarını yaxşı bildikləri insanları doğma şəhərində, küçəsində, evində amansızlıqla qətlə yetirdilər...

Gəlincikləri, məktəbli çantası anasının göz yaşları kimi qurumamış məzarına sığınmış on iki yaşlı Larisa Məmmədovaya xalqın vətənsevər şairi Bəxtiyar Vahabzadə şeir dili ilə oxşayıb ağı dedi:

Bu gün laylay çalmalıykən

sən kuklana,

Kuklan sənə laylay çalar.

Sən özün kukla idin.

Bu dünyanın əvvəlini,

Axırını heç bilmədin.

Kim kuklaya güllə atar?

Atan oldu.

Larisa Məmmədova 1977-ci il avqustun 11-də Bakı şəhərində dünyaya gəlmişdi. Paytaxtdakı Tofiq Hüseynov adına 134 nömrəli məktəbin 7 v sinfində oxuyurdu. Musiqi təhsili alırdı. Həyatı sevdiyi musiqilər kimi rəvan, şən, arzu ümidlərlə dolu idi...

Larisa 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə atası Fərman Məmmədovun yanında idi. Birlikdə atasının işlədiyi L.Şmidt adına zavoda getmişdilər. Zavodun yanında oturduqları avtobus gülləbaran edildi. Ürəyindən aldığı güllə yarası Larisanın həyatına son qoydu. Atası Fərman Məmmədov da ağır yaralandı. Təcili yardım maşınında xəstəxanaya çatdırılan Fərmanın həyatını xilas etmək mümkün olsa da, qalan ömrünü II qrup əlil kimi yaşadı...

 

 

 

Həmyaşıd şəhidlər...

 

 

 

Qədim Bakı şəhərində 1976-cı il oktyabrın 13-də dünyaya göz açmışdı İlqar İbrahimov. 167 nömrəli məktəbin 7a sinif şagirdi idi. Bu gülərüz, mehriban oğlan arabir xəyallarının qanadlarında arzusuna yol gedir, hərbi məktəbdə təhsil alır, hərbçi olurdu...

O soyuq, şaxtalı yanvar gecəsi on üç yaşlı İlqar ilk dəfə anasını dinləmədi. Dostu Zakirlə meydana aparmaq üçün yığdığı odunları daşımalıydılar. Anası cəld oğlunun yun köynəyini götürüb küçəyə qaçdı. Ancaq İlqar artıq getmişdi...

O məşum gecədə baş verən hadisələri İlqarın dostu Pərviz belə təsvir edib: "Təxminən saat 12-də küçəyə çıxdım. Gördüm ki, İlqar Zakir odun yığır. Soruşdum ki, odunu neynirsiniz? İlqar dedi ki, Nazim dayıdan xahiş edəcəyik, odunu Qızıl Ordu meydanında dayananlara aparsın. Sonra onlar qonşuları Nazim Ələkbərovun qapısını döyüb fikirlərini dedilər. Nazim etiraz etmədi. Mən onlara qoşuldum. Odunu "Zaporojets" maşınına qoyub oraya gedəndə mebel fabrikinin yanında qabaqda olan 2 tankdan biri geri qayıdıb düz üstümüzə gəldi. Biz maşından düşüb qaçdıq. Tank gəlib maşının üstünə çıxdı. Biz bunu gördük. Nazim dayı maşının içində idi, ona kömək eləyə bilmədik. Biz bir-birimizi itirdik. Sonra evə gəldim. Bir azdan eşitdim ki, İlqarı güllə ilə vurublar. Nazim dayı isə ağır yaralıdır".    

Nazim Ələkbərov isə o dəhşətli gecəni belə xatırlayıb: "Hansısa bir ilahi qüvvə ilə maşından çıxdıqdan sonra maşına baxdım. Bir yadımdadır ki, İlqarla Zakiri yanımda gördüm. Uşaqların əllərindən tutdum, keçdik yolun o tərəfinə. Hamı aşağıya qaçırdı, çünki tanklar XI Qızıl Ordu meydanı tərəfdən gəlir aşağıya qaçanları vurur, məni əzib keçən tank isə Nəqliyyat Nazirliyinə bir az yaxın dayanaraq aşağıdan yuxarıya qaçanları vururdu. Birdən Zakir qayıtdı ki, "Nazim əmi, Nazim əmi, İlqarı vurublar!" Yaxınlaşdım, gəldim, gördüm ki, İlqar qan içindədir, səhv etmirəmsə, qarın nahiyəsinə dəymişdi. İlqarı silkələdim, xırıldayırdı, cavab vermirdi, elə baxırdı üzümə. …Yolun ordasına çıxdım, başladım əl eləməyə. Qara QAZ-24 gəldi: "Qardaş, lazımdır?" Dedim, maşın lazımdır, uşağı güllə ilə vurublar, tez xəstəxanaya çatdırmaq lazımdır. İlqarı qabaq oturacağa qoydum, özüm Zakir tanımadığım yaralı oğlanla birgə arxada oturdum. Həmin qara QAZ-24-lə uşağı Semaşkoya (1 saylı Şəhər Klinik Xəstəxanası - Z.F.) apardıq. Orada təcili yardım maşınlarının yaralıları, əli-ayağı kəsik insanları daşıdıqlarını gördük. Dəhşətli bir səhnə idi. Hamı ağlayırdı, insanlar qışqırırdı, öz əzizlərini, yaxınlarını axtarırdı. İlqarı xərəyə qoyub təhvil verdik xəstəxanaya. Yenə xırıldayırdı, amma baxırdı, sanki kömək diləyirmiş kimi".

İlqarın vurulmasından xəbər tutan valideynləri dərhal xəstaxanaya yetişmək üçün evdən çıxırlar. İmperiya cəlladları onların da yolunu kəsirlər. İlqarın atası Rəşidə silahı tuşlayıb dayanmağı əmr edirlər hədə-qorxu gəlirlər. Ata-anası yalnız səhər xəstəxanaya yetişə bilir. Oğullarını soraqlaşa-soraqlaşa meyitxanada tapırlar

Nəriman Hüseynov İlqar İbrahimovla həmyaşıd idi. O, 1976-cı il yanvarın 12-də Tovuz rayonunun Xatınlı kəndində dünyaya gəlmişdi. Ailəsi ilə Bakıda yaşayır, 42 saylı məktəbin 8-ci sinfində təhsil alırdı. O, müəllimlərinin sevimli şagirdi, sinif yoldaşlarının etibarlı dostu idi.

Uşaqlıq illəri qayğısız keçmirdi. Anası uzun illərdi ki, ağır xəstə idi. Nəriman ailənin ilki, yeganə oğlu idi. O, iki bacısının da qayğısına qalır, onlara qulluq edirdi.

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə evdəydi. Nəriman atışma səsinə küçəyə çıxdı. Salyan kazarmasının yanında avtomat gülləsilə yaralandı. Onu xəstəxanaya məhəllənin uşaqları çatdırdılar. Xəstəxanada hər yan zülmət içindəydi. Sonralar bildilər ki, Semaşko adına xəstəxananın işıqları söndürülübmüş.

Səhər tezdən onu həmin xəstəxananın meyitxanasından tapdılar. Həkimin imzaladığı Nəriman Hüseynovun ölüm haqqında arayışında yazıldı: "Çoxlu sayda güllə döş qəfəsində sağalmaz yaralar açmışdır". Nəriman Hüseynov da Larisa Məmmədova, İlqar İbrahimov kimi ömrünün ən gözəl çağlarında Şəhidlər xiyabanında torpağa tapşırıldı.

Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin şəhid Larisa Məmmədovaya həsr etdiyi şeirdə belə bir misra da var: "Səni gözlər partandakı o boş yerin..." 20 Yanvar faciəsindən sonra Nəriman Hüseynovun da yolunu oxuduğu məktəbdə boş qalan partası gözləyirdi...

 

Zöhrə FƏRƏCOVA,

Azərbaycan.-2024.- 20 yanvar, № 12.- S.1;8.