Sevgiyə sədaqətin ürəklərdə ucalan əbədi heykəli

Günlərimizi kərpic-kərpic, ilmə-ilmə əlimizdən alıb aparan zaman sübut edib ki, dünyanın harasında olursa olsun, baş verən tarixi hadisələr, qanlı qarşıdurmalar, inqilablar sonda insanlar üçün fəlakətə çevrilməklə yanaşı, həm də özü ilə bərabər ədəbiyyata, mətbuata, sənətə yeni mövzular da gətirir. Müəyyən zaman keçəndən sonra yazarların qələmindən həmin qanlı-qadalı hadisələri əks etdirən yeni əsərlər ortaya çıxır.

20 Yanvar faciəsi xalqımızın tarixinə qanla yazılıb. Qanla yazılmış faciələr isə, tarixin səhifələrindən heç vaxt silinmir, əbədi olaraq daşlaşıb yaddaşlarda qalır, unudulmur.

Qanlı şənbə faciəsi barədə kifayət qədər həm bədii və tarixi əsərlər yazılıb, həm sənədli filmlər lentə alınıb, həm də ürək yandıran rəsmlər çəkilib. Acılarını yaşadığımız bu qanlı qırğında həm də "Fərizə və İlham" dastanı yaranıb dillərə düşdü. Od parçası kimi qəlbləri yandırdı. Bu günə qədər məhəbbət mövzusunda yazılmış dəyərli əsərlərin sırasına daha bir möhtəşəmi də, karvanını asta-asta çəkib qoşuldu. Eşqin, məhəbbətin boyu bir az da ucaldı, böyüdü. Hamımızın ürəyində qığılcımı olan məhəbbətin yolları rəvan deyil, daşlı-kəsəkli, enişli-yoxuşludur. Yalnız əsl aşiqlər bu müqəddəs və asan olmayan yolu sonacan gedə bilirlər. Həqiqi aşiq olmayanlar isə bu yollardakı çətinliklərə dözməyərək büdrəyirlər. Maneələri dəf etməyə sonacan gücləri çatmır. Muradları, arzuları nəmli gözlərində yaşa çevrilib çöhrələrində tumurcuqlayır.

Sevgisi və sevgilisi yolunda canından keçmiş Fərizə kimi aşiqlər bir müddətdən sonra böyük maraqla mütaliə olunan bədii əsərlərin qəhrəmanlarına çevrilir, oxucuların qəlbində əbədi məskən salır, tez-tez xatırlanır. Xatırlanırsa, deməli, ölməzdir. Bu obrazların qəlblərdə olan gözləri həmişə açıqdır.

Qoca Şərqin "Leyli və Məcnun" hekayəsi əsrlərdir İlham kimi, Fərizə kimi sevib-sevilənlərin ürəklərindən çıxmır, dillərindən düşmür. Dünyanı addım-addım gəzib dolaşan, əfsanələşən, mifləşən bu məhəbbət dastanı qərinələrdir ürəklərdən-ürəklərə köçərək könüllərdə əbədi məskən salıb.

Azərbaycanın görkəmli, cahanşümul şairləri - Nizami Gəncəvi və Məhəmməd Füzuli də, özbək şair və mütəfəkkiri Əlişir Nəvai də, onlarla başqa dühalar da əsrlərcə əvvəl sözün qüdrətinə tapınaraq könülləri telləndirən bu ilahi eşqi nəzmə çəkmiş, ülvi məhəbbəti tərənnüm etmiş, illərə, əsrlərə sığmayan "Leyli və Məcnun" poeması yazmışlar.

Azərbaycanın dahi bəstəkarı, milli musiqimizin banisi Üzeyir bəy Hacıbəyli də Füzulinin bu ölməz məhəbbət poemasından vəcdə gələrək ötən əsrin əvvəllərində "Leyli və Məcnun" operası yazmışdı. Məhəbbəti, eşqi musiqinin dili ilə, ritmin ahəngi ilə ifadə etmiş, onu Tanrı dərgahına qaldırmışdı.

Yəqin ki, minlərlə, milyonlarla oxucu və tamaşaçı kimi Fərizə də bir vaxtlar "Leyli və Məcnun" poemasını sevə-sevə oxumuş, bu operaya yana-yana baxmışdı. Bəlkə də, elə o günlərdən əsərin sehri, cazibəsi onun ürəyinə sevgi toxumları səpmişdi. Ola bilsin ki, o anlarda ürəyindən Leyli tək sevmək, sevgisinə onun kimi sonacan sadiq qalmaq keçmişdi. Əsrlərcə əvvəl baş verən bu hadisə, sonu faciə ilə bitən məhəbbət dastanı illər keçəndən, zamanlar ötəndən sonra mifə və əfsanəyə çevrilərək Fərizənin ürəyinə hakim kəsilmiş, yaddaşında dərin və pozulmaz izlər qoymuşdu. O vaxtlar heç ağlına da gəlməzdi ki, nə vaxtsa o da Leyli kimi sevginin, eşqin odunda yanıb kül olacaq. 20 Yanvar faciəsində dəhşətli ağrı ilə üz-üzə qalacaq, ürəyində İlhama olan sevgisi onu sınağa çəkəcək.

Dünyanı sarsıdıb ağladan, ürəkləri, qəlbləri dağlayan qanlı şənbə gecəsində məhəbbətin, sevginin də üstünə qan çiləndi. Bu sarsıdıcı zərbədən eşqin də bağrı yarıldı. Üstünə çilənən qan sevginin yaddaşına hopub sinəsində yeni səhifələr açdı. 20 Yanvar faciəsində kədər və qəmlə yüklənmiş həm "Leyli və Məcnun"a, həm də başqa eşq dastanlarına bənzər "Fərizə və İlham" dastanı yarandı. Yaranan kimi də qəlblərə yol tapdı, ürəklərə cığır açdı.

Çoxları kimi Fərizənin ürəkdən sevib qovuşduğu İlham da milli-azadlıq hərəkatına, müstəqilliyimiz uğrunda yenicə alovlanan mübarizəyə qoşulmuşdu. Sovet imperiyasının tankları ölkəmizin paytaxtına soxulanda silahsız olduğundan onlara atəş aça bilməyib son anda şəhərini yadların basqınından qorumaq üçün sinəsini irəli vermişdi. İmperiya əsgərinin atdığı odlu güllələr bir an içində onu qanına boyamışdı. Yaşamaq üçün dünyaya göz açmış İlham qanlı şənbə gecəsində şəhid olmuş, böyük məhəbbətlə sevdiyi Fərizəsini bu dünyada tək qoymuşdu.

O gecə sabaha qədər avtomatlar sakitləşmədən, nəfəs almadan şaqqıldadı, tanklar dayanmadan guruldadı. Həmin gecə qapıları həm odlu güllələr, həm də qara xəbərlər döyürdü. Həyat yoldaşının şəhid olduğunu eşidən Fərizə sarsıldı. Sanki üstünə dağlar aşdı, dünya başına fırlandı, gözlərinə qaranlıq çökdü. Ürəyindən

İlhamla bir məzara sığınmaq keçdi. Həmişə eşqinə sadiq olan Fərizə ölümlə üsyana qalxdı, ona meydan oxudu, sonda qələbə qazandı. Ölüm onun sevgisi qarşısında məğlub olub geri çəkildi. Meydanı bir-birini ürəkdən sevən aşiqlərə verdi. Aşiqlər isə qanları ilə insanları heyrətə salan qəmli sevgi dastanı yazdılar.

Yaxınları, qohumları göz yaşları içində onları yanaşı dəfn etdilər. Fərizənin İlhamın doğmalarının ağlaşma səsi, ərşə qalxan ah-naləsi qəlblərə qəm ələdi, ürəklərdə fırtına qopardı. Kədərin ağırlığından, dərdin böyüklüyündən yer-göy silkələndi. Özünə qəsd etməzdən əvvəl Fərizə anasına qısa bir məktub da yazıb qoymuşdu: "Ana, məni ağlama. Heç biriniz ağlamayın. Mən İlhamsız yaşaya bilmərəm. Onsuz da..."

Şəhidlər xiyabanına ziyarətə gələnlər İlham və Fərizənin məzarları önündə daha çox ayaq saxlayırlar. İlhamın cəsarəti, Fərizəninsə sevgiyə sədaqəti qarşısında baş əyirlər.

Vahid MƏHƏRRƏMOV,

Azərbaycan.-2024.- 20 yanvar, № 12.- S.8.