Göygölün qədim memarlıq abidəsi - Qabriyel məbədi

Qabriyel məbədi Göygöl rayonunun Şəhriyar kəndi ərazisində yerləşən, Azərbaycanın xristian dini və memarlıq irsinin mühüm nümunələrindən biri sayılan tarixi alban məbədidir. Bu tikili həm memarlıq xüsusiyyətləri, həm də dini-mədəni dəyəri baxımından bölgənin nadir abidələrindən hesab olunur.

Qabriyel məbədi Göygöl rayonu ərazisində xristianlıq dövrünü əks etdirən azsaylı abidələrdən biridir. Onun həm Qafqaz Albaniyasına, həm də sonrakı dövrlərdə bölgəyə gəlmiş alman mədəniyyətinə aid izlər daşıması bu abidəni unikal edir. Məbəd Azərbaycanın multikultural tarixi kontekstində araşdırılmağa dəyən tarixi-mədəni sərvətlərindən biridir. O, turizm və dini irs tədqiqatları baxımından da böyük potensiala malikdir. Məbədin ilkin təməl qatlarının Qafqaz Albaniyasının xristianlıq dövrünə təxminən IV-VII əsrlərə aid olduğu ehtimal edilir. Daha sonrakı dövrlərdə məbəd təmir olunmuş və yenidən inşa edilmiş, son mərhələdə isə bölgəyə köçürülmüş alman kolonistlər tərəfindən istifadəyə yararlı hala gətirilmişdir.

"Qabriyel" adı böyük ehtimalla Baş Mələk Cəbrayıl (Gabriel) ilə bağlıdır və bu, məbədin dini-simvolik əhəmiyyətini daha da artırır. Abidə, alban xristian memarlıq xüsusiyyətləri ilə alman protestant üslubunun birləşməsini özündə əks etdirir. Məbəd yerli daşlardan inşa olunmuş, dik dam örtüyü, uzununa plan quruluşu, tağvari (yarımdairəvi) pəncərələri və sadə kompozisiyalı, alban ornamentlərinə bənzər bəzək izləri ilə seçilir.

Abidədə zəng qülləsi və ya günbəz izlərinə rast gəlinmir, lakin vaxtilə belə bir konstruksiyanın olub-olmaması dəqiq məlum deyil. Hazırda məbəd fəaliyyət göstərmir və yalnız tarixi abidə kimi qorunur.

Bəzi mənbələrdə bu məbəd Qariyel, Qabriyel, Qabriel və ya Qariyəl kilsəsi adı ilə də qeyd olunur ki, bu da mənbə fərqliliyindən və fonetik təhriflərdən irəli gəlir. Ətraf kənd sakinləri isə onu əsasən keçmiş alman kilsəsi və ya daş məbəd kimi tanıyırlar.

S.YUNİSOĞLU,

Azərbaycan.-2025.- 6 iyul (№ 136).- S.8.