Xalq rəssamının yaradıcılıq sehri

Ölkəmizin milli rəngkarlıq məktəbinin inkişafına layiqli töhfələr bəxş etmiş sənətkarlardan biri də Xalq rəssamı Qəyyur Yunusdur. O, çağdaş rəssamlıq sənətimizin ən layiqli nümayəndələrindəndir.

Qəyyur Habil oğlu Yunusov Bakının Əmircan kəndində anadan olub. Böyük fırça ustası Səttar Bəhlulzadə ilə yaxın qohumluq əlaqəsi var.

O, peşəkar rəssamlıq təhsilini əvvəlcə Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumunda, daha sonra isə Tbilisi Rəssamlıq Akademiyasında alıb. Rəssamın bir sıra xarici ölkələrdə fərdi sərgiləri təşkil olunub. Q.Yunusun əsərləri respublikamızın və dünyanın nüfuzlu muzeylərində, şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. İstedadlı rəssam bir sıra mükafatlara və medallara layiq görülüb.

Bir rəssamın yetişməsində, yetkinləşməsində və püxtələşməsində onun doğulduğu məkan, təhsil aldığı mühit əsas rol oynayır. Q.Yunus Avropayönümlü rəssamlıq təhsili alıb. Amma onun yaradıcılığının ana xətti və əsas qayəsi Şərq incəsənətindən, Azərbaycan incəsənətinin ayrılmaz qolu olan Qacar üslubundan qaynaqlanır və rəssamın yaratdığı bədii sənət nümunələri bunu hər vəchlə özündə ehtiva edir. Təbii ki, bu, rəssamın bədii dünyagörüşündən və ömrü boyu apardığı müşahidələr əsasında gəldiyi qənaətlərdən yaranıb. Rəssamın özü bu barədə deyir: "Mənim bu istiqamətdə işləməyim Tbilisidə təhsil aldığım illərdə orada Qacarlar üslubunda yaradılmış sənət əsərləri ilə tanışlığımdan başladı və bunun yaradıcılığıma böyük təsiri oldu". Rəngkarlıq ustası gördüklərini bədii təxəyyülündən keçirməklə və islam incəsənətinin əsas xüsusiyyətlərini araşdırmaqla öz yaradcılıq manerasını zənginləşdirib və sonda özünün yaradıcılıq dəst-xəttini, bədii üslubunu formalaşdırmağa başlayıb.

Q.Yunusun əsərlərinə tamaşa edən zaman sanki ayrı bir aləmə düşürsən. Sənətkarın sirli tablolarında rəssamın bədii təxəyyülündən süzülüb gələn obrazlar, nəsnələr, əsərin ümumi ab-havası tamaşaçını öz dünyasına çəkib aparır. Onun tablolarında elə bil mistika var. Tamaşaçı sanki obrazların dolğun, mənalı və müəmmalı nəzərləri qarşısında qeyri-ixtiyari olaraq fikirlərə dalır, düşüncələrə qərq olur. Elə bil mənəvi cəhətdən saflaşır, durulur. Fikrimcə, bu rəssamın elə əsl istəyinin, yaradıcılıq qüdrətinin nəticəsidir. Q.Yunusun yaratmış olduğu obrazlarda, əsasən də qadın obrazlarının timsalında ümumiləşmiş Azəbaycan qadınının saf, ülvi simasını yaratmağı qarşısına məqsəd qoyub və öz istəyinə uğurla nail ola bilib. Rəssamın yaratdığı kompozisiyalarda məkan tutqun tonlardadır. Bu, istər açıq, istərsə də qapalı məkanda işlənilmiş tablolarda olsun, eyni ilə belədir.

Rəssamla Əmircanda yerləşən yaradıcılıq emalatxanasında görüşümüzdə apardığımız söhbətlər adama ayrı bir estetik zövq bəxş edir. Qəyyur müəllimin minilliklərə söykənən islam incəsənəti, mənəvi dini dəyərlərimiz, ölkəmizin zəngin incəsənət tarixi, rəssamlığın hazırkı durumu, sənətkarın fərdi yaradıcılıq xüsusiyyətləri, onun missiyası və gələcək planları baradə söhbətlərini dinlədikcə doğrudan da nə qədər kamil və zəngin bədii təxəyyülə və dünyagörüşə malik müdrik bir insanla qarşı-qarşıya qaldığının şahidi olursan.

Rəssamın yaradıcılıq nümunələri - təsvir edilən məkanlar və qəhrəmanlar ilk baxışda sadə, cəlbedici, ovsunlayıcı, tamaşaçıda xoş hisslər, duyğular yaratmasına baxmayaraq, birdən adam özü də bilmədən bu məkanda və qəhrəmanların içində - süjetin alt qatlarında gizlənmiş, minilliklərdən süzülüb gələn, dərin məna-məzmun yükünə malik hadisələrin axarına düşüb gedir, həmin aləmə qərq olur, tabloda kilidlənmiş ilahi gözəlliklə qovuşur.

Q.Yunus yaradıcılığı, bədii dünyagörüşü və sənət dünyası haqqında, onun düşündürən və bədii zövq aşılayan çoxsaylı tabloları haqqında bir sıra sənətşünaslar yüksək fikirlər söyləyib, məqalələr yazıblar. Bu yerdə sənətşünas Sara Nəzirovanın rəssamın yaradıcılığı haqqında yazmış olduğu: "Elə tablolar var ki, onlardan insanlığın bir anı, yaxud müəyyən bir zamanı baxır. Qəyyur Yunusun tablolarından isə xalqımızın ən azı min illik mədəniyyəti boylanır" - cümlələri yada düşür.

Xalq rəssamı Qəyyur Yunusun yaratmış olduğu tablolarda xalqımızın keçmişindən süzülüb gələn nur gələcək minilliklərə də işıq salacaq. İnanırıq ki, Qəyyur Yunus gələcəkdə də parlaq tablolar yaradacaqdır.

Əsəd QULİYEV,

sənətşünas, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü

Azərbaycan.-2025.- 15 yanvar (№ 8).- S.11.