Ömür yolu yarıda qırılsa da...

Milli teatrımız yarandığı gündən onun inkişafına can yandıranlar, cəfalara, təhqirlərə dözüb, gələcəyə inamla, ümidlə baxanlar çox olub. İllər ötüb keçəcək, lakin həmin insanlar - Mirzağa Əliyev, Mirmahmud Kazımovski, Əhməd Anatollu, Əhməd Qəmərlinski, Fatma Qədirli, Əli Qurbanov və başqaları heç vaxt, unudulmayacaqlar, həmişə ehtiramla, sevgi ilə yad olunacaqlar. Onların sənət, səhnə ənənələri həmişə uğurla davam etdirilib. Belə səhnə xadimlərindən biri də Dövlət mükafatı laureatı, əməkdar artist Səməndər Rzayev olmuşdur. Təəssüf ki, indi onun haqqında keçmiş zamanda danışırıq. Ancaq səhnədə, kino və televiziya ekranlarında oynadığı 60-dan artıq rol, yaratdığı müxtəlif obrazlar yaddan çıxmır.

Səməndər Ağsu rayonunda anadan olmuşdur. Orta məktəbdə oxuduğu illərdə həddən artıq ciddi xarakterli yeniyetmə kimi tanınmışdır. Bədii qiraəti ilə dostlarından, həmyaşıdlarından seçilərdi. Bununla belə, kimsənin ağlına da gəlməzdi ki, o, aktyor ola bilər. Ali təhsil almaq arzusu onu Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutuna gətirdi. Burada Lütfi Məmmədbəyovdan, Tofiq Kazımovdan sənətin sirlərini öyrəndi. İnstitutu bitirib, bir il Sumqayıt Teatrında işlədi. Sonra bənzərsiz ifa qabiliyyətini, bacarığını nəzərə alıb, onu hazırkı Akademik Milli Dram Teatrına dəvət etdilər. Ömrünün son gününə kimi bu teatrda fəaliyyət göstərdi. Biri digərinə bənzəməyən obrazlar qalereyası yaratdı.

Dövrün teatrşünasları qəzet-jurnallarda onun ünvanına səmimi fikirlər yazar, yaratdığı obrazların bənzərsizliyindən diqqətçəkən məqalələrlə çıxış edərdilər. Onlardan birinin - məşhur pedaqoq, rejissor, aktyor Mehdi Məmmədovun bu qeydlərini xatırlayırıq: "Səməndər Rzayev obrazlarla sanki dil tapa bilir. Peşəkar teatr xadimi olmağıma baxmayaraq, bəzən onun potensial gücünə, qabiliyyətinə qibtə edirəm". Doğrudan da, zər qədrini zərgər bilərmiş. Hər ikisinin ruhu şad olsun.

Milli teatrımızın tərəqqisinə, tanınmasına can yandıranlardan biri də xalq artisti, görkəmli pedaqoq, bənzərsiz rejissor mərhum Tofiq Kazımov olub. Onun sevdiyi, əzizlədiyi tələbələri arasında Səməndər Rzayev də vardı. O, Səməndərin xətrini qədərsiz istəyərdi. Elə ilk dəfə quruluş verdiyi tamaşada gənc-tələbə aktyoru səhnəyə çıxardan da Tofiq müəllim olmuşdur.

Haqlı olaraq deyirlər ki, səsin də rəngi, dadı var. O səsi ulu Yaradanımız Səməndərə də bağışlamışdı. Mövlud Süleymanlının dövlət radiosunda hazırladığı, dinləyicilərin hər sayını maraqla, intizarla gözlədikləri "Bulaq" xalq yaradıcılığı verilişinin efirdə ilk dəfə səslənməsindən yarım əsrə yaxın vaxt keçir. Onun ilk yaradıcılarından biri Səməndər Rzayev artıq aramızda yoxdur. Amma nə veriliş unudulur, nə də aparıcısı. Mərhum aktyor oxuduğu bayatını, qoşmanı, yaxud hansısa bir rəvayəti elə həzin, kövrək, şirin səsləndirərdi ki, sözlə təsvir edilən mənzərə, obraz göz önündə canlanardı. Səməndərin səsi dinləyiciləri ovsunlayardı, xoş arzulara doğru aparardı. Çünki o səsdə həzin musiqi vardı. Ana laylası qədər şirin, ata zəhmi qədər qətiyyətli idi.

Məşhur "Kral Lir" bədii filminin dublyaj olunub dilimizdə səslənmə prosesini xatırlayıram. Lent əsərində əsas qəhrəmanın - Kral Lirin kadr arxasında "ifaçısı" Səməndər idi. Səslənmə başa çatdı. Filmə baxış keçirilən zaman Azərbaycan dilində bircə söz bilməyən milliyyətcə latış olan rejissor Yan Puq bunu alqışlayaraq "Bu səs obrazın xarakterini bütövlükdə açır" - deyib.

O, zahirən soyuqqanlı adam təsiri bağışlayardı. Əgər: "Ə, bu mənəm ey, Səməndərəm..." - deyirdisə, demək sənin gileyini gözlərindən duyubmuş. Çox qəribə, qeyri-adi tonda pıçıldayardı: "Bu dünya qalmayıb ulu şahlara, zalımdan-zülümdən var ola bilməz..."

Onunla xeyli televiziya tamaşalarını, verilişlərini birgə hazırlamışdıq (indi onlardan çoxu videotekada saxlanılır). Bəzən telestudiyada çəkilişlərə gecikərdi. Ona irad tutanda ovsunlu gülüşüylə çəkiliş qrupunu sehirləyərdi. Mikrofon, kamera önündə mövzuya uyğun elə emosional, bilgili danışardı, onu qınamağa peşman olardun.

Aktyorlar arasında mərhum Lütfəli Abdullayevdən sonra ən mərhəmətli, xeyirxah, özgəsinin kədərini ürəyində hiss edən, hətta yadların belə qayğılarına şərik çıxan Səməndər Rzayev olub.

Ondan qalan yadigarlar. Belə unikal yadigarlardan ilkini onun səsidir. İkincisi, bənzərsiz ifa qabiliyyətidir. Neçə-neçə səhnə əsərində əsas rollarda oynayıb, 25-dən artıq bədii filmdə çəkilib. 30-dan çox teletamaşada müxtəlif obrazlar yaradıb. Xeyli əcnəbi bədii filmlərin dublyajında iştirak edib. Bunlar Səməndər zəhmətinin, sənətsevərliyinin ucalığı, şöhrət zirvəsidir.

Ömrü yarıda qırılmış Səməndər Rzayevi xatırlayanda yadımıza Həzrəti Məhəmməd Peyğəmbərin (ə.s.) kəlamı düşdü: "Bu iş bir haqq əmri olmasaydı, vədə tamam olmasaydı, sonra gələnlər əvvəl gələnlərə qarışmağa məhkum olmasaydı, sənin ölümünə daha çox yanardıq".

Telman Ağaoğlu

Azərbaycan.-2009.-4 aprel.-S.8.