Folklorumuzun cəfakeşi
40 il əvvəl respublika Xalq yaradıcılığı evinin fəaliyyəti barədəki tarixi sənədləri qaydaya salırdıq. Xalq yaradıcılığı evinin direktoru Məbud İsmayılzadə ilə görüşdüyüm zaman bəstəboy, asta yerişli bir nəfər şəxs içəri daxil oldu. Məbud müəllim məni göstərərək dedi: "Səttar müəllim, bu cavan oğlan bizim sənədləri qaydaya salacaq. İstəyirəm ki, illərlə topladığımız sənədlər tullanmasınE"
Dövlət Ədəbiyyat
və İncəsənət
arxivində Xalq yaradıcılığı evinin
sənədlərinə nəzarəti
mənə tapşırmışdılar.
Sənədləri qaydaya
saldıq və dövlət mühafizəsinə
qəbul etdik.
Həmin gündən Səttar müəllimin səmimiyyətinə alüdə oldum. Yazıçı-dramaturq olduğunu biləndə ona şəxsi fondunun yaradılmasını təklif etdim. 1970-ci ildə 100-ə qədər sənəd qəbul edib 228 saylı fondu yaratdıq.
Səttar Axundov 1914-cü ildə Füzuli rayonunun Alxanlı kəndində anadan olmuş, elə orada da ibtidai təhsilini almışdı. O, xatirələrində yazıb: "Atam 1923-cü ildə vəfat etdi, anamın və böyük qardaşımın himayəsi altında ibtidai və orta məktəbi bitirdim. 1931-1934-cü illərin payızında Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat şöbəsinə daxil olub, 1938-ci ildə oranı bitirdikdən sonra Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutunda kiçik elmi işçi vəzifəsində çalışdım. 1939-cu ilin payızında ordu sıralarına getdim. Müharibə iştirakçısıyamE"
S.Axundovun şəxsi fondundakı materiallar folklora aiddir. 30 ildən çox çalışdığı
bu işdə aşıq yaradıcılığını
arayıb-axtarmış, nümunələr
toplamışdı. O, "Çətin dərə"
adlı əsəri ilə ədəbiyyata gəlmişdi. Gənclərimizin
cəbhədəki qəhrəmanlığından
bəhs edən bu əsər
1942-1943-cü illərdə M.Qorki adına
Gənc Tamaşaçılar
Teatrında tamaşaya
qoyulub. Sonralar isə "Qayğı",
"Dostlar", "Məhəbbət
nişanı", "Məzəlizadələr",
"Almasın qızları",
"El gücü, sel
gücü", "Nişan
üzüyü" və
başqa pyesləri Naxçıvan, Gəncə,
Ağdam, Xankəndi, Mingəçevir, Lənkəran
teatrlarında tamaşaçılara
təqdim edildi. "Zərif tellər"
əsəri isə Akademik Milli Dram Teatrında oynanıldı.
"Araz əfsanəsi",
"Güllü xalça"
hekayələri Azərbaycanın
qədim xalçaçılıq
sənətindən bəhs
edir. Folklor şöbəsinin müdiri
işlədiyi zaman Aşıq Teymur, Aşıq Ədhəm, Şeyda Əziz, Əli Məsimov, Nəbi Bayramov, Alxan Babayev və
başqalarının qoşmalarını
toplamışdır. Mir Mehdi Xəzaninin XIX yüzillikdə topladığı
şeirlər dəftəri
də çox maraqlıdır. Orada
Q.B.Zakir, M.S.Sabahi, M.P.Vaqif, Aşıq Pəri, Həsən Əli oğlunun şeirləri hələ
də öz araşdırıcılarını gözləyir.
S.Axundovun yaradıcılığının öyrənilməsi zamanı
bir çox məqamlar üzə çıxır ki, bunlar da gələcək
nəslə çatdırılmalıdır.
Vaxtilə xalq yazıçısı
Mehdi Hüseyn Səttar Axundovun yaradıcılığını qiymətləndirmiş, Azərbaycanın
cənub bölgəsinə
həsr olunmuş
"Araz əfsanəsi"
povestini yüksək dəyərləndirmişdi. Hələ
sağlığında nəşr
olunmuş "Dağlarda",
"Məhəbbət nişanəsi",
"Kənd ulduzları",
"Günlər dayanmışdı",
"Qaragilə", "El oğlu" kitablarından
başqa, Xalq yaradıcılığı evinə
təqdim etdiyi bir neçə kitabları da var ki, o əsərlərdən
ən aktuallarını
seçib nəşr
etməyin vaxtı çatmışdır. Səttar müəllimin
toplayıb tərtib etdiyi "Aşıqlar"
kitabının da yenidən nəşr olunması onun əməyinə ehtiram əlaməti olardı.
Maarif Teymur,
S.Mümtaz adına Azərbaycan
Dövlət Ədəbiyyat və
İncəsənət
arxivinin direktoru
Azərbaycan.-2009.-30 aprel.-S.7.