Azərbaycan irqi ayrı-seçkiliyin olmadığı dövlətlərdəndir

Demokratiyadan danışarkən daha çox insan hüquq və azadlıqlarının önə çəkilməsi təsadüfi deyil. Demokrtik dəyərlərin təsbit olunduğu cəmiyyətlərdə ən mühüm amil məhz insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasıdır. İnsan hüquqları həm də müxtəlif iqtisadi və siyasi sistemlərin, ideologiyaların və mədəniyyətlərin mövcud olduğu dünyada cəmiyyətləri birləşdirən əsas meyardır. Bu hüquqların qorunması və ona hörmət müasir dünyaya qovuşmağın əsas yoludur.

Azərbaycanda insan hüquqlarının demokratik dünyada qəbul edilmiş dəyərlər çərçivəsində təmin edilməsi dövlətin əsas prinsiplərindəndir. Ona görədir ki, bu gün ölkəmiz insan hüquqlarının təmini sahəsində mühüm nailiyyətlər qazanmış, cəmiyyətimiz demokratik dünyaya tam inteqrasiya etmişdir. Söz, vicdan, sərbəst toplaşmaq və digər azadlıqlar Azərbaycanın demokratik inkişafının mühüm və ayrılmaz tərkib hissəsi kimi qəbul edilmişdir. O da qeyd edilməlidir ki, ölkəmiz bu uğurlara birdən-birə nail olmamış, müstəqilliyimizin ilkin çağlarında demokratikləşmə sahəsində ciddi problemlər yaşanmışdır. Müstəqillik qazandıqdan sonra Azərbaycan demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğunu özünün inkişaf yolu seçsə də, ilkin dövrlərdə hakimiyyətdə olan səriştəsiz qüvvələr bu vəzifənin öhdəsindən gələ bilməmişdilər. İnsan hüquq və azadlıqlarının demokratik dəyərlər çərçivəsində təmini ilə bağlı müxtəlif bəyanatlar səslənsə də, bu, real həyatda təsdiqini tapmamışdır.

Azərbaycanda demokratikləşmə və insan hüquqlarının real şəkildə təmini yalnız ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışından sonra mümkün olmuşdu. Ulu öndər Heydər Əliyevin tarixi qayıdışından sonra Azərbaycanın adı Şərqdə ilk olaraq ölüm hökmünü ləğv edən ölkə kimi tarixə düşdü. Əvvəlcə, 1993-cü ildə ölüm hökmü üzərində moratorium qoyuldu. Bir neçə il sonra, konkret olaraq 1998-ci ildə isə bu cəza tamamilə ləğv edildi. Bu da qeyd edilməlidir ki, ölkəmizdə ölüm hökmü tamamilə ləğv edilərkən Azərbaycan Avropa Şurasına hələ daxil olmamışdı və bu o zaman insan hüquqları sahəsində atılan ən mütərəqqi addım kimi qiymətləndirildi.

Ölüm hökmünün ləğvi ilə ölkəmiz Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 2-ci protokoluna qoşuldu. Azərbaycan BMT-nin insan hüquqlarının qorunmasına dair Bəyannaməsinə və digər konvensiyalara da qoşulmaqla insan hüquqları sahəsində beynəlxalq miqyasda təsbit olunmuş prinsiplərə sadiqliyini nümayiş etdirdi.

Demokratikləşməni hüquqi dövlət quruculuğunun əsas meyarı kimi qəbul edən ölkəmizin insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunmasına xüsusi önəm verməsini 1995-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan və ümumxalq səsverməsi ilə qəbul edilən Konstitusiya da təsdiqləyir. Əsas Qanun ilə Azərbaycan demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət olaraq insan hüquqlarına böyük önəm verdiyini bir daha nümayiş etdirdi. Demokratik dəyərlərə və prinsiplərə uyğun hazırlanmış Konstitusiyanın üçdə ikisi insan hüquq və azadlıqlarına həsr edilmişdir. Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən dünyanın dəyərli konstitusiyalarından biri kimi qiymətləndirilən Əsas Qanunumuz Azərbaycanda demokratik quruluşun və hüquqi dövlətin möhkəm təməlini qoydu, insan hüquq və azadlıqlarının tam bərqərar olmasına zəmin yaratdı.

Ölkəmizdə insan hüquq və azadlıqlarına verilən böyük önəmin daha bir təzahürü ulu öndər Heydər Əliyevin 1998-ci il fevralın 22-də imzaladığı "İnsan hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında" fərmandır. Konstitusiyada təsbit edilmiş insan hüquqlarının müdafiəsinin gerçəkləşməsini təmin edən bu fərman bir sıra kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsinə təkan verdi. Fərman əsasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1998-ci il 18 iyun tarixli sərəncamı ilə təsdiq olunmuş insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində Dövlət Proqramı çərçivəsində qanunvericilik və institusional islahatlar həyata keçirildi. Bu Proqram əsasında və eləcə də ölkəmizin sonralar Avropa Şurası qarşısında götürdüyü öhdəliklərə uyğun olaraq 2002-ci ildə Azərbaycanda insan hüquqları üzrə müvəkkil (Ombudsman) institutu təsis edildi. Ombudsman institutunun yaradılması, vətəndaşların Konstitusiya Məhkəməsinə, o cümlədən Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə birbaşa müraciət imkanı əldə etmələri demokratik dəyərlərin əsasını təşkil edən insan hüquq və azadlıqlarının təsbit olunması istiqamətində atılan növbəti uğurlu addımlar idi.

Cəmiyyət həyatının bütün sferalarını əhatə edən demokratik islahatların qətiyyətlə və ardıcıl həyata keçirilməsinin nəticəsi olaraq 2001-ci ilin yanvarında ölkəmiz Avropa Şurasına üzv qəbul olundu və Azərbaycanda insan hüquq və azadlıqlarının inkişafı istiqamətində yeni mərhələ başlandı. Ölkəmiz ötən illər ərzində üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirmək istiqamətində mühüm uğurlara imza atdı. AŞ ilə əməkdaşlıq çərçivəsində ölkəmizdə insan hüquqlarının inkişafı ilə yanaşı, məhkəmə sisteminin islahatı, vəkillik fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, korrupsiyaya qarşı mübarizə və ictimai televiziyanın fəaliyyətə başlaması ilə bağlı mühüm tədbirlər görüldü. Azərbaycan AŞ ilə insan hüquqlarının təmini sahəsində hərtərəfli əlaqələrə böyük önəm verir və əməkdaşlığın davam etdirilməsində maraqlıdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev ümummilli liderin insan hüquqlarının qorunması istiqamətində müəyyənləşdirdiyi siyasi kursu layiqincə davam etdirir. Ölkəmiz insan hüquqları sahəsində əsas beynəlxalq sənədlərə qoşulmuş, onlardan irəli gələn müddəaların həyata keçirilməsi istiqamətində beynəlxalq təşkilatlarla səmərəli əməkdaşlığı daha da inkişaf etdirmişdir. Bu təşkilatların sırasında BMT-nin insan hüquqlarının təşviqi və müdafiəsi sahəsində fəaliyyət göstərən müxtəlif qurumları, ATƏT , Avropa Şurası və Avropa İttifaqı mühüm yer tutur. Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq çərçivəsində növbəti uğurlardan biri Azərbaycanın BMT-nin yeni yaradılmış İnsan Hüquqları Şurasına üzv seçilməsi olmuşdur.

Azərbaycanın yeni inkişaf mərhələsi, ölkə iqtisadiyyatının dinamik yüksəlişi insan hüquq və azadlıqlarının təmini sahəsində aparılan ardıcıl islahatların davam etdirilməsini şərtləndirir. İnsan hüquqlarının qorunmasını daim diqqətdə saxlayan Prezident İlham Əliyev bu məqsədlə 2006-cı il dekabrın 28-də Azərbaycan Respublikasında insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planını təsdiq etmişdir. Milli Fəaliyyət Planındakı müddəalara və tövsiyələrə əsasən normativ hüquqi aktların tətbiqi zamanı insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində qanunvericiliyin tələblərinə riayət olunmasına nəzarət gücləndirilmiş, Milli Məclisdə qanun layihələrinin hazırlanması və qəbulu zamanı Konstitusiyada və ölkəmizin tərəfdar çıxdığı beynəlxalq sənədlərdə əks etdirilmiş insan hüquq və azadlıqları əsas meyar kimi rəhbər tutulmuş, Azərbaycan Respublikasının normativ hüquqi aktlarının beynəlxalq hüquqi sənədlərə uyğunluğu, insan hüquqlarının müdafiəsini tənzimləyən beynəlxalq sənədlərin müddəalarının məhkəmə təcrübəsində tətbiqi təmin olunmuşdur.

Bütün bunlarla yanaşı ölkəmizdə insan hüquqlarının qorunmasının əsas göstəriciləri olan tolerantlığın yüksək səviyyədə təmin edilməsi, irqi ayrı-seçkiliyə heç bir vəchlə yol verilməməsi çox mühüm uğurlarımızdır. Azərbaycan tarixin heç bir dönəmində milli-dini zəmində qarşıdurmanın və ayrı-seçkiliyin olmadığı nadir ölkələrdən biridir. Müxtəlif millətlərdən, dinlərdən olan, ayrı-ayrı adət-ənənələrə, mədəniyyətlərə mənsub olan insanlar arasında dostluq münasibətlərinin təmin edilməsi, milli-dini tolerantlığın hökm sürməsi dövlətimizin tarixi nailiyyətidir. İslam dini ilə fəxr edən azərbaycanlılar heç vaxt başqa xalqlara və dinlərə qarşı mənfi münasibət göstərməmiş, düşmənçilik etməmiş, ədavət aparmamış və başqa xalqın nümayəndəsini öz dininə və mədəniyyətinə itaət etməyə məcbur etməmişlər. Ölkəmizdə etnik-dini müxtəlifliyə, zəngin milli-mənəvi dəyərlərə malik cəmiyyət formalaşmış, vətəndaş həmrəyliyi pozulmaz yaşayış normasına çevrilmişdir. Bir millətin və dinin nümayəndələrinin digərinin adət-ənənələrinə, mənəviyyatına, mədəniyyətinə hörmətsiz münasibət bəsləməsinə, dözümsüzlük göstərməsinə dair xoşagəlməz hal indiyədək müşahidə edilməmişdir.

Azsaylı millətlərin hüquqları heç vaxt pozulmamış, onlar həyatlarında antisemitizmin nə olduğunu bilməmişlər. Dünyada az ölkə tapılar ki, orada hansısa mərasimdə müxtəlif dinlərə mənsub insanlar bir yerə toplaşsınlar. Azərbaycanda isə bunu hər zaman görmək olar. Ona görə Azərbaycan bu məsələdə əksər demokratik dövlətlərə nümunə göstərilir. Demokratik prinsiplərə uyğun olaraq ölkəmizdə milli və dini azlıqların hüquqlarının qorunması dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindəndir.

Təsadüfi deyil ki, BMT-nin İrqi ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üzrə komitəsinin bu günlərdə Cenevrədə keçirilmiş 75-ci sessiyası çərçivəsində "İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında" Beynəlxalq Konvensiya üzrə Azərbaycan Respublikasının beşinci və altıncı dövri məruzəsinə baxılarkən Azərbaycan hökumətinin götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə ciddi yanaşması, insan hüquqları sahəsində bütün əsas beynəlxalq sənədləri ratifikasiya etməsi, ölkədə insan hüquqlarının qorunmasına dair Milli Fəaliyyət Planının qəbul olunması, insan alverinə qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin artırılması, qaçqınların, məcburi köçkünlərin və miqrantların vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün mühüm işlərin görülməsi, milli azlıqların dilinin, mədəniyyətinin və adət-ənənələrinin qorunması üçün ardıcıl tədbirlərin həyata keçirilməsi komitə üzvləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.

Azərbaycanda insan hüquqları sahəsində görülən işlər, o cümlədən millətlərarası, dinlərarası vəziyyət həqiqətən yüksək qiymətə layiqdir. Azərbaycan hakimiyyətinin yeritdiyi uğurlu siyasi xətt ölkəmizdə insan hüquqlarının etibarlı təminatına və milli-dini tolerantlığın daha da inkişafına böyük töhfələr verməkdədir.

Rəşad CƏFƏRLİ

Azərbaycan.- 2009.- 20 avqust.- S. 1, 2.