Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının məlumatı

Son vaxtlar mətbuatda əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş şəxslərlə bağlı həqiqətə uyğun olmayan məlumatların yayılması, bu problemi dərindən bilməyən "ekspertlər"in əsassız fikirlər söyləyərək ictimai rəyi çaşdırması halları yenə də intensiv xarakter almışdır. Bunlar Dövlət Komissiyasını narahat etsə də, uzun müddət reaksiya verməməyə çalışdıq. Lakin hazırda heç bir fəaliyyət göstərməyən Qarabağ münaqişəsi zonasında itkin və girovların axtarışı, əsirlərin azad olunması üzrə Beynəlxalq İşçi Qrupunun (BİQ) Azərbaycandakı koordinatorunun 2009-cu il avqustun 13-də mətbuatdakı əsassız çıxışı ilə bağlı fikir bildirməyi məqsədəuyğun saydıq.

Əvvəlcə qeyd etmək istəyirik ki, bu qurum fəaliyyətə başladığı 1997-ci ildən etibarən Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası onunla əməkdaşlıq etmiş, itkinlərin axtarışı, əsir-girovların azad olunması işində onların imkanlarından istifadə etməyə çalışmışdır. Əslində Almaniyada fəaliyyət göstərən Henrix Bell Fondu tərəfindən BİQ-ə maliyyə məhz biz onlarla əməkdaşlıq etdiyimiz üçün, başqa sözlə, əsir-girov və itkinlər probleminin həllinə yardım məqsədi ilə ayrılırdı. Lakin 2006-cı ildən Dövlət Komissiyası bu qurumla əməkdaşlıqdan imtina etmişdir. Buna səbəb koordinatorun mətbuata verdiyi məlumatda dediyi kimi, heç də əsirlikdən azad olunmuş şəxslərin həbs edilməsi ilə bağlı deyildir. Əvvəla, özünü hüquq müdafiəçisi adlandıran şəxs bilməli idi ki, Dövlət Komissiyası hüquq-mühafizə orqanı deyildir və buna görə də kiminsə həbsini həyata keçirə bilməz. O, çox yaxşı bilir ki, əməkdaşlığı Dövlət Komissiyası dayandırmışdır. Ona görə ki, Dövlət Komissiyası sadəcə danışıq və gəzinti xatirinə əməkdaşlığı qəbul etmir. Əgər bu qurum bütün əməkdaşlıq dövründə azərbaycanlı əsir-girovların saxlanma yerləri barədə komissiya tərəfindən onlara təqdim olunmuş onlarca konkret faktdan heç olmasa birini sonadək icra edib, itkinlərin taleyinə aydınlıq gətirə bilməyibsə, verdiyimiz sorğularda əksini tapan məlumatlar araşdırılmayıbsa, hansı əməkdaşlıqdan söhbət gedə bilər. Nümayəndə heyəti yaradaraq Ermənistana və Dağlıq Qarabağa səfərlər etmək, orada "rəsmilər"lə səmərəsiz danışıqlar aparmaq, sonra isə gəzintiyə çıxmaq problemin həlli demək deyildir. Dövlət Komissiyası bir neçə dəfə bildirmişdir və yenidən bəyan edir ki, bu qurumun fəaliyyəti yalnız bölgəyə turist səfərindən ibarət olmuşdur. Bunu sübut etmək çətin deyildir, əgər çox istəsələr Dövlət Komissiyası BİQ-in hesabatlarını ictimaiyyətə açıqlaya bilər.

Bir məqamı da diqqətə çatdırmaq yerinə düşər ki, hazırda bu qurum maliyyə çatışmazlığı üzündən fəaliyyətini dayandırmışdır. Bu da təbiidir, çünki qrant müqabilində həyata keçirilən layihə yalnız səmərə verdikdən sonra fond tərəfindən yenidən maliyyələşdirilir və davamlılığı təmin edilir. BİQ isə üzərinə götürdüyü vəzifələri yerinə yetirə bilmədiyi üçün onu maliyyələşdirən fond qrant ayırmaqdan imtina etmişdir. Lakin qeyd olunanlara baxmayaraq, Dövlət Komissiyası humanizm prinsiplərini əsas götürərək 2005-ci ildə bu qurumun fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi üçün Almaniyanın Xarici İşlər Nazirliyinə məktub da ünvanlamışdır.

Əsirlikdən azad olunduqdan sonra həbs edilmiş Azərbaycan hərbçiləri barədə məsələnin şişirdilməsi və bundan istifadə edərək "humanist qurum" imici qazanmağa uğursuz cəhdə heç bir əsas yoxdur. Çünki məsələ heç də qeyd olunduğu kimi deyildir və əsirlikdən azad olunmuş bütün hərbçilər cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməmişdir. Bununla bağlı Dövlət Komissiyası ictimaiyyəti dəfələrlə məlumatlandırmışdır. Bir daha bəyan edirik ki, münaqişə başlanandan indiyədək əsir və girovluqdan azad olunmuş 1396 azərbaycanlıdan yalnız 28 nəfər əsirlikdə törətdiyi konkret cinayət əməlinə görə məsuliyyətə cəlb edilmişdir. BİQ koordinatorunun haqqında söhbət açdığı Anar Allahverdiyev isə, ümumiyyətlə, erməni əsirliyində olmamışdır. Bu şəxs sadəcə qoşunların təmas xəttində xidmət keçərkən ermənilərlə əməkdaşlıq etdiyi üçün cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmuşdur.

Məsələ aydındır, bu qurum fəaliyyət göstərə bilmir və artıq onun haqqında yalnız keçmiş zamanda danışmaq olar. Onun həmsədrlərindən çoxdandır ki, xəbər yoxdur. Yəqin anlayıblar ki, əsir-girov azad etməkdən, itkin axtarmaqdan daha asan yol "insan haqlarını qorumaqdır". Ermənistan üzrə koordinator bu ölkənin əsir-girov və itkinlərin işi üzrə Dövlət Komissiyasının üzvü kimi fəaliyyət göstərir, Azərbaycan üzrə koordinator isə vəziyyətdən çıxış yolunu çox güman ki, əsassız bəyanatlar verməklə gündəmdə qalmaqda görür.

Azərbaycan.- 2009.- 20 avqust.- S. 3.