Tarixi inkişafın
gedişinə təsir göstərərək hadisələrin
fövqündə dayanan böyük siyasi liderlər ictimai
inkişafın ən böhranlı, dönüş
anında məsuliyyəti üzərlərinə
götürərək bütöv bir xalqın, millətin
xilaskarına çevrilirlər. Cəmiyyətin mənafeyini
qarşıya qoyduğu ali məqsədlərdə təcəssüm
etdirən belə nüfuzlu şəxsiyyətlər dövlət
hakimiyyətini ölkənin yalnız bugünkü deyil, həm
də gələcək mənafeyi baxımından təşkil
etməyə, dövlətçiliyin ideoloji-siyasi və
iqtisadi əsaslarını formalaşdıraraq yeni dünya
nizamı ilə uzlaşan optimal dövlət modeli
yaratmağa çalışırlar.
Dərin zəka sahibi
olan ümummilli lider Heydər Əliyevin bacarıqlı
dövlət xadimi, təcrübəli siyasətçi, Azərbaycan
dövlətçiliyinin möhkəm təməlini yaradan və
onu möhkəmləndirən, davamlı inkişaf yoluna
çıxaran qüdrətli şəxsiyyət kimi həyat
və fəaliyyəti müasir tariximizin mühüm mərhələsini
təşkil edir. Tarixə düşmüş böyük
liderlər kimi, ulu öndər Heydər Əliyevin də
böyük siyasətdə və dövlət idarəçiliyində
qazandığı nailiyyətlər ilk növbədə
xalqın səmimi dəstəyinə, ictimai inam amilinə
söykənmiş, böyük strateqin mənəvi
bütövlüyə, birliyə və həmrəyliyə
xidmət edən siyasətinin nəticəsi olmuşdur.
Xalqımızın
taleyində misilsiz rol oynamış ulu öndərin xatirəsinin
əbədiləşdirilməsi istiqamətində son illər
bir sıra mühüm tədbirlər həyata
keçirilmişdir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin
2004-cü il 10 mart tarixli "Azərbaycan xalqının
ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi
haqqında" fərmanı ilə hələ ötən əsrin
70-80-ci illərində tikintisinə əzmlə nail olduğu
bir sıra möhtəşəm tikililərə ulu öndər
Heydər Əliyevin adı verilmiş, ictimai əsaslarla Heydər
Əliyev Fondu yaradılmışdır.
2004-cü ildən fəaliyyətə
başlayan Heydər Əliyev Fondu ümummilli liderin zəngin
dövlətçilik irsinin bütün dünyada
tanıdılması və təbliği istiqamətində
ardıcıl iş aparmaqla yanaşı, ölkəmizdə
cəmiyyətin inkişafı üçün son dərəcə
əhəmiyyətli olan bir sıra xeyirxah və nəcib layihələrin
gerçəkləşməsində də yaxından
iştirak etmiş, milyonlarla insanın hədsiz inam və
etimadını qazanmışdır. Cəmiyyətdə bir
sıra mütərəqqi yeniliklərin təşəbbüskarı
kimi çıxış etməklə yanaşı, Azərbaycan
dövlətçiliyi tarixində ilk dəfə olaraq
"birinci xanım" statusunu da öz fəaliyyəti ilə
məhz Mehriban xanım Əliyeva
formalaşdırmışdır. Azərbaycanın birinci
xanımının timsalında bu status humanist fəaliyyətə,
qayğıkeşliyə, eləcə də hansısa problemlərlə
qarşılaşan, hansısa məqamda hüquqları pozulan
sıravi vətəndaşların ümid, pənah yerinə
çevrilmişdir.
Fondun diqqət yetirdiyi
sahələr cəmiyyətin olduqca həssas qütbləridir
və bunun mərkəzində milli genefondun inkişafı,
xalqın minilliklərdən keçirib bugünə
çatdırdığı mədəni, milli, əxlaqi dəyərlər
sistemi dayanır. Fondun prezidenti eyni zamanda fəaliyyətini
müasir dövrün tələblərinə
uyğunlaşdırmaqla, bir ictimai-iqtisadi formasiyadan digərinə
keçidlə bağlı cəmiyyətdə uzun illərdən
bəri yığılıb qalan, insanları narahat edən
problemləri dəqiq müəyyənləşdirməyə,
onların həlli üçün səmərəli tədbirlər
planı hazırlamağa və qısa müddətdə
müsbət nəticələr əldə etməyə
çalışır. Qurumun müxtəlif layihələrini
birləşdirən ortaq nöqtə isə məhz milli
genefondun qorunmasıdır. Bu ali mərama xidmət edən hər
bir addım Heydər Əliyev Fondu üçün eyni səviyyədə
prioritet mahiyyət daşıyır.
Heydər Əliyev Fondu
təhsilin, səhiyyənin, mədəniyyətin, incəsənətin,
idmanın inkişafına xidmət edən konkret layihələrlə
yanaşı, regional inkişaf tədbirlərinə də
yaxından dəstək verir.
Azərbaycanın birinci
xanımının birbaşa təşəbbüsü ilə
həyata keçirilən "Yeniləşən Azərbaycana
yeni məktəb" layihəsi bu baxımdan cəmiyyətdə
daha böyük əks-səda doğurmuşdur. Layihə
çərçivəsində yalnız 2005-ci ildə Azərbaycanın
ən müxtəlif bölgələrində rekord sayda - 132,
sonrakı mərhələdə isə 100-dən artıq
yeni məktəb binasının tikilərək istifadəyə
verilməsi və müasir avadanlıqlarla təchiz
olunması dövlətin bu sahədə həyata
keçirdiyi işlərə əvəzsiz töhfədir.
Fondun son illərdəki
başlıca fəaliyyət istiqamətlərindən biri də
ölkənin təhsil problemlərinin həllində
nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlardan sayılan YUNESKO-nun
geniş imkanlarından səmərəli şəkildə
faydalanmaqdan ibarət olmuşdur. Azərbaycanla YUNESKO
arasında bir neçə istiqamətdə əməkdaşlıq
münasibətləri qurulmuşdur - bu əlaqələr, əsasən,
"Təhsil hamı üçün" proqramını,
"Assosiativ məktəblər", texniki-peşə sahəsində
əməkdaşlıq, inklüziv təhsil layihəsi, ali məktəblərdə
YUNESKO kafedralarının yaradılması və digər sahələri
əhatə edir. Təhsilin məzmunca yeniləşdirilməsi,
məktəblərdə informasiya texnologiyalarının
geniş tətbiqi və digər bu kimi planlar da bu qurumla əməkdaşlığa
daxil olan əsas məsələlərdəndir.
Mehriban xanım Əliyevanın
təşəbbüsü ilə 2008-ci ilin yayında
Bakıda YUNESKO-nun "Dünyada savadlılığın dəstəklənməsi"
üzrə regional konfransının keçirilməsi də
ümumilikdə Azərbaycanın təhsil sahəsində
mühüm beynəlxalq tədbirlərin mərkəzinə
çevrildiyini əminliklə söyləməyə əsas
verir.
Heydər Əliyev
Fondunun səhiyyə sahəsində ən çox əks-səda
doğuran layihələrindən biri məhz "Diabetli
uşaqlara ən yüksək qayğı" layihəsi
olmuşdur. Layihə fondun dəstəyi əsasında Azərbaycan
Diabet Cəmiyyəti və Danimarkanın "Novo Nordisk"
şirkəti ilə birgə əməkdaşlıq nəticəsində
həyata keçirilmişdir. Layihə çərçivəsində
Azərbaycanda diabet xəstəliyinə düçar
olmuş 14 yaşınadək uşaqlar 2004-2006-cı illər
ərzində müntəzəm olaraq lazımi miqdarda insulin
preparatları və şpris-qələmlərlə təmin
edilmişlər.
"Talassemiyasız həyat
naminə" layihəsi isə bu xəstəliyin geniş
yayıldığı ölkələrdən hesab olunan Azərbaycanda
böyük rəğbətlə
qarşılanmışdır. Proqramın daha səmərəli
şəkildə həyata keçirilməsi
üçün Məsləhət Şurası
yaradılmış, bu xəstəlikdən əziyyət
çəkən uşaqların təhlükəsiz və
keyfiyyətli qanla təmin olunması üçün donor
xidmətinin inkişafı, bu istiqamətdə əhalinin
maarifləndirilməsi, prenatal diaqnostika üsulu ilə xəstəliyin
proqnozlaşdırılması məsələlərinə
xüsusi diqqət yetirilmişdir. Layihə çərçivəsində
inşasına başlanmış Talassemiya Diaqnostika Mərkəzinin
2009-cu il mayın 10-da - ulu önlərin doğum günündə
istifadəyə verilməsi fondun ölkə səhiyyəsinə
böyük töhfəsidir.
Azərbaycan mədəniyyəti
Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın
şəxsində özünə etibarlı hami
tapmışdır. Ötən beş ildə Azərbaycanın
görkəmli alimlərinin, yazıçı və bəstəkarlarının
yubileylərinin keçirilməsi, "Kitabi-Dədə
Qorqud" dastanının 1300 illiyinin beynəlxalq miqyasda qeyd
olunması, YUNESKO-nun "Dünya irs siyahısı"na
İçərişəhərin Şirvanşahlar Saray
Kompleksinin, Qobustan Qoruq Muzeyinin və Atəşgahın da
daxil edilməsi Azərbaycanın birinci xanımının
milli mədəniyyətin dünya miqyasında təbliği
sahəsindəki fəaliyyətinin bir istiqamətidir. Bu sahəyə
qayğını fəaliyyətində daim əsas tutan Heydər
Əliyev Fondunun prezidenti xalqın varlığını
özündə yaşadan mənəvi-intellektual irsə
yüksək həssaslıqla yanaşır, onun dünya
arenasında təbliğində fəal iştirak edir.
Mehriban xanım Əliyevanın
birbaşa himayəsi ilə son illər Azərbaycanda muğam
sənətinin qorunması, inkişafı və təbliği
sahəsində böyük işlər görülür. Azərbaycan
muğamının YUNESKO-nun bəşəriyyətin
qeyri-maddi irsinin şah əsərləri siyahısına daxil
olunması bilavasitə bu fəaliyyətin nəticəsidir. Fondun
milli mədəniyyətin təbliği sahəsində həyata
keçirdiyi ən uğurlu layihələrdən biri də
"Qarabağ xanəndələri" albomunun hazırlanması
olmuşdur. YUNESKO xətti ilə hazırlanmış alboma
"Qarabağ xanəndələri" adının
seçilməsi ilə bütün dünyaya Qarabağın
əzəli və əbədi Azərbaycan torpağı,
muğamın isə ən nadir nümunələrinin bu
torpağa məxsus olduğu nümayiş etdirilmişdir.
2009-cu ilin mart ayında
Azərbaycanın birinci xanımının təşəbbüsü
ilə keçirilən Beynəlxalq muğam festivalı Azərbaycan
mədəniyyətinin, musiqisinin bütün dünyada
tanıdılması və təbliği istiqamətində
mühüm tədbirlərdən biri kimi yadda
qalmışdır. Tədbirdə YUNESKO-nun baş direktoru
Koişiro Matsuura, habelə dünyanın 17 ölkəsindən
çoxsaylı qonaqlar iştirak etmişlər.
Heydər Əliyev
Fondunun dəstəyi ilə 2009-cu il avqustun 13-dən 23-dək
Qəbələdə Beynəlxalq musiqi festivalı və
pianoçuların müsabiqəsi keçirilmişdir. On
gün davam edən festival çərçivəsində gənc
pianoçuların beynəlxalq müsabiqəsi, klassik musiqi
axşamları, muğam konserti təşkil edilmişdir. Musiqi
festivalında dünyanın 15 ölkəsindən nümayəndələrin
iştirak etməsi tədbirin çox mühüm əhəmiyyət
kəsb etdiyini sübuta yetirmişdir.
Fondun prezidenti Mehriban
xanım Əliyeva respublikanın hər bir bölgəsinə,
eyni zamanda paytaxt rayonlarına xüsusi diqqət və
qayğı ilə yanaşır, dövlətin yeritdiyi siyasətə
öz töhfəsini verir. Binəqədi rayon seçicilərini
Milli Məclisdə təmsil edən şəxs kimi deyə
bilərəm ki, Heydər Əliyev Fondunun prezidentinin nəcib
və xeyirxah fəaliyyətini binəqədililər də
yaxından hiss edirlər. Fondun xəttilə rayonda təhsilin
problemlərinin həllinə xidmət edən layihələr
həyata keçirilir, eyni zamanda səhhətində ciddi problemlər
olan insanlara yardım göstərilir. Məhz buna görə
də rayonun hər bir sakininin Azərbaycanın birinci
xanımına böyük rəğbət və ehtiramı
var.
Azərbaycanın birinci
xanımı üzərinə götürdüyü xoşməramlı
missiya ilə həm də insan hüquqlarının
qorunmasına, vətəndaş cəmiyyəti
ideyalarının cəmiyyətdə daha da möhkəmlənməsinə,
habelə cəza siyasətinin humanistləşdirilməsi
prosesinə öz töhfələrini verir. Cəmiyyətdə
insanpərvərlik və humanizm ideyalarının möhkəmlənməsinə
çalışan Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın
ulu öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının
84-cü ildönümü münasibətilə hələ
2007-ci ilin may ayında parlamentə təqdim etdiyi amnistiya
aktı layihəsi də ümummilli liderin humanist siyasətinə
sədaqətin əyani nümayişi olmuşdur. Mehriban
xanım Əliyeva tərəfindən irəli
sürülmüş və geniş ictimai dəstək
almış bu amnistiya aktı böyük mənəvi-əxlaqi
və siyasi məzmun kəsb etmişdir.
Amnistiya aktının qəbulu
ilə bağlı Milli Məclisə müraciət edən
Heydər Əliyev Fondunun prezidenti demişdir: "Bu təşəbbüsü
irəli sürərkən mən hesab edirdim ki, səhv
etmiş, cinayət törətmiş insanlara bir daha imkan verməliyik
ki, onlar azad həyata qayıtsınlar, ailələrinə,
yaxınlarına qovuşsunlar, cəmiyyətdə öz yerlərini
tapa bilsinlər. Ağır cinayət törətməyən
insanları bağışlayaraq biz həm onları normal həyata
qaytarırıq, həm də müstəqil Azərbaycanın
humanizm prinsipləri əsasında inkişaf etdiyini
nümayiş etdiririk. Mən əminəm ki, cəmiyyətdə
bütün ağır, çətin problemləri
xeyirxahlıqla, insansevərliklə, mərhəmətlə həll
etməyə çalışmaq lazımdır. Bu, vətəndaş
cəmiyyətinin formalaşmasında
ən əsas şərtlərdən biridir".
Amnistiya aktına əsasən,
böyük ictimai təhlükə törətməyən və
az ağır bir sıra cinayətlərə görə məhkum
olunmuş qadınlar, birinci qrup əlillər, 60 yaşına
çatmış kişilər, cinayət törədərkən
18 yaşına çatmayanlar, öhdəsində (himayəsində)
yetkinlik yaşına çatmayan övladı və ya birinci
və ikinci qrup əlil övladı olan kişilər, Azərbaycan
Respublikasının suverenliyinin və ərazi
bütövlüyünün qorunması uğrunda
döyüşlərdə iştirak etmiş şəxslər,
həmçinin bu döyüşlərdə həlak
olmuş və ya itkin düşmüş şəxslərin
yaxın qohumları, 1948-1953 və 1988-ci illərdə etnik təmizləmə,
terrorçuluq və soyqırım siyasəti nəticəsində
Ermənistandan deportasiya olunmuş, 1988-1993-cü illərdə
Azərbaycan ərazisinin bir hissəsinin işğalı nəticəsində
öz doğma torpaqlarından məcburi
köçürülmüş, 1990-cı il 20 Yanvar faciəsində
və ya Xocalı soyqırımında əlil olmuş şəxslər
və ya şəhid olmuş şəxslərin yaxın
qohumları, bəzi digər kateqoriyalardan olan şəxslər
məhkumluq cəzasından azad edilmişlər. Amnistiya
aktı nəticəsində azadlıqdan məhrum etmə
qismində cəza çəkən məhkumlardan təqribən
1500 nəfər cəzaçəkmə müəssisələrindən
azad edilmiş, habelə azadlıqdan məhrumetmə cəzası
ilə bağlı olmayan cəzalara məhkum olunmuş təqribən
7500 nəfər şəxs cəzasından azad edilmişdir.
Müasir qloballaşma
dövründə hər bir sivil cəmiyyətdə insan
haqlarının təminatına və ümumbəşəri
humanist dəyərlərin bərqərar olmasına xidmət
edən amnistiya aktları olduqca yüksək dəyərləndirilir.
Məlumat üçün vurğulamaq lazımdır ki,
amnistiya yunan dilindən tərcümədə "unutma",
"bağışlama" mənasını verir. Cinayət
hüququ mənada amnistiya dedikdə, ali dövlət hakimiyyəti
orqanının törədilən cinayətə görə
cəza müəyyən edən cinayət qanununu ləğv
etməyən və dəyişdirməyən, məhkəmənin
konkret cinayət işi üzrə
çıxarılmış hökmünü etibarsız
saymayan, onun qanuniliyini və əsaslılığını
şübhə altına qoymayan, cəzadan tamamilə və
ya qismən azad edən, məhkəmə tərəfindən
təyin olunmuş cəzanı daha yüngül cəza
növü ilə əvəz edən, yaxud
başlanmış cinayət tətbiqinə xitam verən, əgər
belə təqib hələ başlanmamışdırsa, onun
başlanmasını istisna edən normativ-hüquqi akt
başa düşülür. Amnistiya qərarının qəbulu
humanizm və mərhəmət hissinin mücəssəməsi
olub, cinayət törətmiş şəxslərin və məhkumların
vəziyyətini yüngülləşdirir. Ümummilli lider
Heydər Əliyevi böyük şəxsiyyət və lider
kimi xarakterizə edən mühüm keyfiyyətlərdən
biri də məhz bu idi ki, o, günahkarı cəzalandırmağı
da, şans verərək bağışlamağı, islah etməyi
də bacarırdı.
İnsanlara böyük
sevinc bəxş edən, onlara səmimi, ülvi hisslər
aşılayan əfv fərmanları və amnistiya aktları
ümummilli lider Heydər Əliyevin xalq və dövlət
maraqları naminə reallaşdırdığı misilsiz
işlər sırasında daim xüsusi qeyd olunur. Ümummilli
liderin qanunvericilik təşəbbüsü əsasında
Milli Məclis 1996-2003-cü illərdə 7 amnistiya haqqında
qanun qəbul etmiş, 21325 məhkum azadlığa
buraxılmış, ümumilikdə, 78 mindən artıq məhkuma
amnistiya aktları şamil edilmişdir. Bu siyasəti inamla
davam etdirən Azərbaycan Prezidenti son 5 ildə əfvlə
bağlı 13 fərman imzalamış, 2000-ə yaxın məhkum
cəzasının çəkilməmiş hissəsindən
tam və yaxud qismən azad edilmişdir. Bu, Azərbaycanda insan
hüquqlarının etibarlı təminatına və
demokratikləşməyə xidmət edən siyasi kursun
layiqincə davam etdirildiyini göstərir. İmzalanan əfv
fərmanlarının bir qayda olaraq mühüm tarixi günlər
və dövlət bayramları ərəfəsinə təsadüf
etməsi insanlara hədsiz sevinc bəxş etməklə
yanaşı, onlara yüksək mənəvi dəyərlər
aşılayır.
Amnistiya qərarlarının
qəbulu ilə bağlı ölkədə
formalaşmış müsbət ənənənin Heydər
Əliyev Fondu tərəfindən geniş miqyasda davam etdirilməsi
Azərbaycanda humanist dəyərlərin ictimai şüurda
möhkəmlənməsinə xidmət edir. Ümummilli
liderin humanist siyasətinə daim yüksək sədaqət
nümayiş etdirən fondun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva
firavanlıq, əmin-amanlıq və mərhəmət rəmzi
olan Novruz bayramı münasibətilə növbəti
amnistiya təşəbbüsü irəli sürərək
bununla bağlı qərar layihəsini Milli Məclisə təqdim
etmişdir. Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın
bununla bağlı müraciətində göstərilirdi ki,
məhkum edilmiş şəxslərin və onların ailə
üzvlərinin fonda ünvanlanan müraciətləri ilə
əlaqədar aparılan araşdırmalar və tədqiqatlar
həmin insanlara da münasibətdə mərhəmətli
olmağın zəruriliyini göstərir. Azərbaycanın
birinci xanımı bu təşəbbüsün vətəndaşların
qanunlara hörmət ruhunda tərbiyəsinə müsbət
təsir göstərəcəyinə ümid edərək, cəzadan
azad edilən şəxslərin cəmiyyətə
qayıdaraq vətəndaş cəmiyyətinin qurulmasına
müsbət töhfələrini verəcəklərinə
inanaraq, Novruz bayramı ərəfəsində məhkumların
ailələrinə qovuşmalarını arzulayaraq "Novruz
bayramı münasibətilə amnistiya elan edilməsi
haqqında" qərar layihəsini parlamentin müzakirəsinə
təqdim etmişdir.
Amnistiya aktı layihəsinə
əsasən, böyük ictimai təhlükə törətməyən
və az ağır bir sıra cinayətlərə görə
məhkum edilmiş qadınlar, cinayət törədərkən
18 yaşına çatmayanlar, birinci və ya ikinci qrup əlillər,
60 yaşına çatmış kişilər, öhdəsində
yetkinlik yaşına çatmayan, yaxud birinci və ya ikinci
qrup əlil övladı olanlar və bəzi digər
kateqoriyalardan olan məhkumlar cəzasından azad edilirdi. Həmçinin
azadlıqdan məhrum edilmiş və cəzalarının
bitməsinə bir il qalmış qadınlara və altı ay
qalmış kişilərə, azadlığın məhdudlaşdırılması
cəzalarının bitməsinə iki il qalmış
qadınlara və bir il qalmış kişilərə, islah
işləri, ictimai işlər cəzalarına məhkum
edilmiş bütün şəxslərə, habelə cərimə
cəzasına məhkum edilmiş, cəzasının çəkilməsi
təxirə salınmış, şərti məhkum
edilmiş və digər qruplara daxil olan bir sıra məhkumlara
amnistiya tətbiq edilməklə onların cəzadan azad
olunmaları təklif edilmişdir. Amnistiya aktı nəticəsində
təqribən 9 min nəfər amnistiya aktının təsiri
altına düşmüş, 1.700 məhkum azadlıqdan məhrumetmə
yerlərindən azad edilmişdir.
Milli Məclisin deputatı,
Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın
son beş ildə iki dəfə amnistiya təşəbbüsü
ilə çıxış etməsi yüksək insani dəyərlərin,
mərhəmət hissinin cəmiyyətə
aşılanmasına, ictimai şüura hakim kəsilməsinə
yönəlmişdir. Fond cəmiyyəti mərhəmət və
humanizm ruhunda kökləməyə yönəlmiş nəcib
addımlarını bu gün də inamla davam etdirir.
Cəmiyyətdə inam
var ki, yaranmasının 5-ci ildönümü tamam olan Heydər
Əliyev Fondu bundan sonra da insan hüquq və
azadlıqlarının keşiyində etibarlı dayanmaqla vətəndaş
cəmiyyəti və hüquqi dövlət quruculuğu siyasətinə
töhfələrini verəcəkdir.
Rafael CƏBRAYILOV,
Milli Məclisin deputatı
Azərbaycan.- 2009.- 25 avqust.- S. 3.